ا . م . شیری
شورش در ترکیه شکست تلاشها برای شکار اردوغان
پطر اسکندروف
کارمند علمی ارشد دانشکدۀ اسلاوشناسی فرهنگستان علوم روسیه، نامزد دکترای علوم تاریخ،
مفسر مسائل بین الملل آژانس اطلاع رسانی جهانی «روسیه امروز»
ترجمه و پی نوشت: ا. م.شیری
۵ اسد ۱۳۹۵
تلاش برای کودتا در ترکیه هم اوضاع داخلی این کشور و هم سیاست خارجی پیرامون آن را بطرز محسوسی تغییر داد. تا روز امروزی واقعیت امر بر اساس چند عامل مشخص می شود.
عامل اول :حوادث نشان دادند، که، صرفنظر از تلاشهای چند سالۀ رئیس جمهور اردوغان، نظامیان ترکیه همچنان برای ایفای نقش پیشرو در حیات سیاسی کشور کوشش می کنند و سنت کودتای نظامی در این کشور پایدار است. کودتای نظامی در سالهای۱۹۶۰ و ۱۹۸۰ تحت شعارهای آمریکا دوستی بوقوع پیوست. در حوادث ماه ژوئیۀ ۲۰۱۶ سمت گیری شورشیان به طرف واشینگتن بوضوح مشاهده نمی شود، اما بر اساس اطلاعات غیر‌مستقیم می توان گفت که در صورت موفقیت کودتا، ژنرالها بعد از رسیدن به قدرت می توانستند همکاری با واشینگتن را به زیان مناسبات رو به گرمی روسیه و ترکیه بطور کامل تقویت نمایند. هیچ تصادفی نیست که طبق داده‌های حاکمیت ترکیه، پایگاه نظامی ناتو در «اجیرلیک» یکی از مراکز تدارک شورش بوده، و فرمانده پایگاه، ژنرال بکر ارکان وان برای اخذ پناهندگی از آمریکا سعی کرد، ولی با امتناع روبرو گردید و از سوی پلیس ترکیه بازداشت شد. وزیر خارجۀ ترکیه، مولود چاوش اغولو نیز شرکت نظامیان پایگاه «انجیرلیک» در کودتای ضد دولتی را مورد تأئید قرار داد.
قابل توجه این است که رسانه های جمعی عمده آمریکا به شورشیان علاقمندی نشان دادند. از جمله، نیویورک تایمز نوشت، که «اردوغان پیروز گردید»، اما «سرنوشت ترکیه در پرده ابهام می ماند». روزنامۀ وال استریت ژورنال، ارگان محافل کارگزار آمریکا تأکید کرد، که «نارضایتی چندین سالۀ سران ارتش از سیاست اسلامی کردن کشور از سوی رئیس جمهور اردوغان، علت شورش در ترکیه بود. به عقیدۀ این روزنامه، حوادث ترکیه از ضعیف شدن نظارت رئیس جمهور بر نظامیان گواهی می دهد». با در نظر گرفتن این که بخش عمدۀ ارتش از کودتا حمایت نکرد، این ادعا بسیار مشکوک است.
عامل دوم: ظاهر امر نشان می دهد که تلاش برای کودتا ادامۀ همان روندی است که در سال ۲۰۱۳ از میدان تقسیم استانبول بر علیه رئیس جمهور (نخست وزیر سابق)، اردوغان شروع شد. آن وقت مخالفان موفق شدند ۲ و نیم میلیون نفر را در چهارچوب اعتراضات ضد دولتی گرد آورند، اما آن نیز برای برکنار کردن اردوغان ناکافی بود. هم آن وقت و هم اکنون، حاکمیت این کشور فتح الله گؤلن، روحانی مقیم آمریکا را به سازماندهی اعتراضات ضد دولتی متهم نمود.
چنین ترکیبی از اعتراضات توده ای، حملات اطلاعاتی، تلاش برای جلب بخشی از نظامیان بسوی خود، بمثابه نمونۀ آشکار روشهای «انقلابات رنگی» شناخته می شود. با این حال، بنظر می رسد، که دقیقاً پیوند شورشیان با مراکز قدرت در غرب نیز مانع اصلی نظامیان شورشی در جلب حمایت توده ایی و عدم موفقیت آنها در توسعۀ دستآوردهای اولیه خود بود. نشریۀ ترکیه ایی «تی۲۴»، حادثه را چنین توصیف کرد: «نظامیانی که در شنبه شب برای تصرف قدرت تلاش کردند، برای ساقط کردن اردوغان اقدام کرده بودند، اما، در نهایت موجبات تقویت او را فراهم آوردند. مردم از نظامیان حمایت ننموده و در خانه های خود پنهان نشدند. حزب عدالت و توسعه نیز به خیابان آمد. آنها نه در اطراف تانکها، بلکه، در اطراف اردوغان تجمع کردند».
عامل سوم: ترکیه یکی از متحدان کلیدی آمریکا در منطقه است، اما با متحدان اروپا رابطۀ بسیار مشکلی دارد. خود این امر برای آنکارا فرصت مناسبی برای مانور سیاسی و معامله در طیف گسترده‌ایی از مسائل سیاسی، اقتصادی و مالی فراهم می آورد. کودتای نافرجام و تحقیقات پیرامون پروندۀ شورشیان بازداشت شده ابزار مضاعفی برای فشار به واشینگتن و بروکسل بدست اردوغان می دهد. همان طور که فاینشنال تایمز بدرستی نوشت، «دولت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از مدتها پیش، از سیاستهای رجب طیب اردوغان ناامید شده است، اما واشینگتن بطور جدی به ترکیه وابسته است».
عامل چهارم: کودتاهای نظامی در سالهای ۱۹۶۰، ۱۹۷۱ و ۱۹۸۰ فقط تغییرات موقتی و محدود در زندگی اجتماعی- سیاسی ترکیه بوجود آوردند. پس از گذشت دو- سه سال، هم نظامیان و هم حاکمیت غیرنظامی جایگزین آنها به سیاستهای اسلاف خود و به سبک مدیریت استبدادی سنتی ترکیه باز گشتند. روزنامۀ آمریکایی تایم می نویسد: «در طول سالهای اخیر، هم نظامیان، هم شهروندان و هم حاکمیت همواره برای اثبات پایبندی بیشتر خود (با موفقیتهای متناوب و بدرجات مختلفی از خشونت) به قانون اساسی تلاش کرده اند. بدیهی است که این مسئله اکنون نیز حل و فصل نشده است».
عامل پنجم: سازماندهان کودتای نافرجام در ترکیه از روابطی که در آمریکا (واقعی یا خیالی بودن آن مهم نیست) استفاده کردند و همچنین، تصمیم اردوغان برای بررسی تأثیر «عامل خارجی» در سازماندهی شورش، فضای خاصی از جهت گیری سیاست خارجی آنکارا را الزامی می سازد. اگر چه اظهارات بینعلی ایلدیریم، نخست وزیر ترکیه را بر علیه آمریکا دایر بر اینکه «آن کشوری که به سرکرده یک سازمان تروریستی شرکت کننده در کودتای ضد دولتی پناه می دهد (منظور او گؤلن و تشکیلات وی بود)، دوست ترکیه نیست»، می‌توان شکلی از تبلیغات حساب کرد، اما واضح است که مناسبات ترکیه و آمریکا پس از سرکوب تلاشها برای کودتا دچار تغییراتی خواهد شد.
پی‌نوشت مترجم:
ترجمه متن فوق به مفهوم تأئید آن نیست. زیرا، بنظر می رسد برای قضاوت در بارۀ کودتای ۱۵ ژوئیه ترکیه که با خشونت های کم سابقه، توحش فوق العاده و مجازاتهای خودسرانه در ملاء عام چه در حین کودتا و چه بعد از شکست آن همراه بود، یکسری عوامل و شواهد دیگر را هم نباید از نظر دور داشت. حداقل مسائل آتی را:
اول- کودتای اخیر ترکیه بر خلاف اغلب کودتاهای نظامی که معمولا در نیمه های شب به وقوع می پیوندد، در ساعت ۲۰ بوقت محلی شروع شد و فقط ۵ ساعت ادامه داشت؛
دوم- نظامیان شورشی مستقر در فرودگاه استانبول، قبل از فرود هواپیمای حامل اردوغان از آنجا خارج شدند؛
سوم- بعید است که سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا و ناتو که می توانند کوچکترین حرکت هر جنبنده ایی را زیر نظر بگیرند، از وقوع کودتای نظامی در ترکیه بعنوان مهمترین و عمده ترین کشور متحد و مجری سیاستهای خود در منطقه کاملا بی خبر بوده باشند؛
دستگیری های گسترده، از جمله، بازداشت ۶ هزار نفر از میان پرسنل ارتش، ۹ هزار نفر از ساختار پلیس کشور و همچنین، تصفیه و اخراج از کار ۲۴ هزار نفر معلم و آموزگار، ۱۵۰۰ نفر استاد و رئیس دانشگاه و ۲۷۰۰ نفر قاضی نشان می‌دهد که حزب اسلامی «عدالت و توسعه» (اخوان المسلمین) ترکیه مترصد چنین فرصتی بود تا مخالفان خود را قلع و قمع نماید.
علاوه بر اینها، دنیز بایکال، یکی از چهره‌های شاخص جامعه سیاسی ترکیه، رئیس سابق حزب جمهوری خلق (کمالیستها) در اولین اظهار نظر خود پیرامون کودتای نافرجام، آن را به حزب حاکم «عدالت و توسعه» نسبت داد؛
و ...
توجه:
کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است
کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد
Copyright©2006Esalat