دکتور اناهیتا راتبزاد

به مناسبت صدمین سالگرد ۸ مارچ

شماری از زنانِ برجستۀ تاریخ

اهداء به اساس گذارِ سازمانِ دموکراتیکِ زنانِ افغانستان، شیر زنِ مبارز،
دکتور اناهیتا راتبزاد

اناهیتا (ناهید) راتبزاد

نویسنده و پژوهشگر: پوهنیار ع . ق . فضلی

دکتور راتبزاد شخصیت برجسته سیاسی و اجتماعی افغانستان می باشد. در اکتوبر سال ۱۹۳۱ در گلدره (ولایت کابل) به دنیا آمده، بر اساس ملیت – پشتون بوده و با ملکه ثریا- همسر امیر امان الله خان- قرابت دور خانوادگی دارد. پدر اناهیتا راتبزاد – نویسنده، احمد راتب خان، سهم فعالی در جنبش جوانان افغان داشت. وی یکی از طرفداران بسیار سرسخت امیر امان الله خان و جزو گروپ تهیه کننده های اولین قانون اساسی افغانستان، مصوب سال ۱۹۲۳، بود. در سالهای ۲۰ هفته نامه چهار صفحه یی «نسیم صحر» را منتشر میکرد که در آن اندیشه های رفرمیستی (اصلاح طلبانه) و نظریات جنبش جوانان افغان را تبلیغ و از آنها دفاع میکرد. بعد از سقوط رژیم امان الله خان، شبنامه های را پخش میکرد که فساد و رشوه خواری را در محافل حاکمه سلطنت افشاء میکرد. به خاطر نشر جزوه (رساله) «شغال بریتانیایی» که علیه نادرشاه متوجه بود، بازداشت و به زندان انداخته شد. در سال ۱۹۳۱ از افغانستان تبعید و در سال ۱۹۳۳ در تبعید وفات کرد.

اناهیتا راتبزاد در سال ۱۹۴۵ مکتب متوسطه «ملالی» را ختم کرده و شامل کورس یکساله نرسنگی شد. در همین سال با دکتور کرام الدین کاکړ ازدواج کرد و در سال ۱۹۴۹ با همسر خود به ایالات متحده امریکا رفت. در سال ۱۹۵۰ مکتب پزشکی را در شهر میشگین ایالات متحدۀ امریکا به پایان رسانیده و دیپلم بهیاری را بدست آورد. از سال ۱۹۵۲- ۱۹۵۷ به عنوان مدیر مکتب نرسنگی در جنب بیمارستان زنانه شهر کابل وظیفه اجرا کرد. در سال ۱۹۵۷ شامل فاکولته طب پوهنتون کابل شد و در سال ۱۹۶۳ در جمع اولین گروپ زنان افغان از آن فارغ شد. بعد از فراغت از پوهنتون، به عنوان استاد کافدرای بهداشت و حفظ الصحه فاکولته طب باقی ماند.

زمانیکه هنوز محصل پوهنتون کابل بود، در جنبش زنان افغان در حمایت از فعالیت تبلیغاتی حکومت برای برداشتن برقع و مجازات بنیاد گرایان اسلامی که از طریق خشونت علنی می کوشیدند مانع این کار شوند، شرکت داشت. در همان سالهای تحصیلی وی وارد یکی از حلقات مخفی چپ انقلابی شد. در سال ۱۹۶۵ اناهیتا راتبزاد از جانب یکی از نواحی شهر کابل به عنوان نماینده پارلمان (ولسی جرگه) برگزیده شد. در مجالس پارلمان وی صفات درخشان سخن وری خود را تبارز داد. با وارد شدنش در فراکسیون چپ دموکراتیک پارلمان و انتقاد شدید وی از مبانی قرون وسطایی در کشور، وی موجب نفرت محافل محافظه کار مذهبی نسبت به خودش شد. در نوامبر سال ۱۹۶۶ وی همراه با ببرک کارمل و شماری دیگری از نماینده های دارای احساسات دموکراتیک در داخل پارلمان مورد ضرب و جرح قرار گرفته و در بیمارستان بستری شدند. اناهیتا راتبزاد در سال ۱۹۶۶ برای اولین بار سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را بنیاد گذاشت و تا اواسط سال های ۸۰ در رأس این سازمان قرار داشت. به ابتکار وی، به تاریخ ۸ مارچ ۱۹۶۹ برای نخستین بار در تاریخ افغانستان، از روز جهانی زن تجلیل به عمل آمد. در نیمه دوم سال های ۶۰ با شرکت مستقیم وی در پایتخت کشور بسیاری از میتینگ ها و تظاهرات ضد حکومتی برگزار می شد.

اناهیتا راتبزاد در سال ۱۹۶۸ به عضویت کمیته مرکزی حزب دموکراتیک خلق افغانستان (پرچم) درآمد. او جزو فعالین نویسنده گان جریده «پرچم» بود، مقاله ها و یادداشتهای وی در مجموع به مشکل های جنبش زنان و تأمین بهداشت عمومی (صحت عامه) در کشور اختصاص داشت. اناهیتا راتبزاد در سال ۱۹۷۳ با روی کارآمدن داؤد در رأس قدرت، در جریان تقریباً شش ماه از برنامه های جدید سیاسی و خط مشی دولت وی حمایت و پشتیبانی کرده و روی آنها تأثیر شگرف به جا می گذاشت. داکتر اناهیتا راتبزاد در جولای سال ۱۹۷۷ مطابق لیست پرچم به عضویت کمیته مرکزی حزب واحد ح.د.خ.ا. برگزیده شد.

جلب و کشاندن هزاران زن در تظاهرات و میتینگ های که در سال ۱۹۷۸ در رابطه با شهادت میر اکبر خیبر، انقلابی برجسته و مشهور، در کابل برگزار شده بود، از زمره خدمات وی می باشد. در شب ۲۵ بر ۲۶ اپریل وی یکجا با دیگر رهبران ح.د.خ.ا. به وسیله رژیم محمد داؤد زندانی شد. بعد از سرنگونی داؤد، به عنوان عضو شورای انقلابی جمهوری دموکراتیک افغانستان و وزیر امور اجتماعی برگزیده شد. در آغاز ماه جولای سال ۱۹۷۸ از ترکیب حکومت خارج و به عنوان سفیر به یوگسلاوی فرستاده شد، جائیکه به تاریخ ۱۲ جولای وارد شد. بزودی وی متهم به شرکت در یک توطئه ضد حکومتی شده و از پُست سفارت برکنار و همزمان از عضویت کمیته مرکزی حزب به شکل غیر قانونی اخراج شد. الی دسامبر سال ۱۹۷۹ همراه با فامیل خود به صفت پناهنده سیاسی در یوگسلاوی زنده گی میکرد.

در جنوری سال ۱۹۸۰ با روی کارآمدن رهبری جدید، در رأس آن ببرک کارمل، وی به عضویت بیروی سیاسی کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. و شورای انقلابی ج.د.ا. انتخاب و پُست وزارت معارف را اشغال کرد. همزمان وی دوباره در رأس سازمان دموکراتیک زنان افغانستان و همچنان انجمن دوستی افغان- شوروی و سازمان صلح، همبستگی و دوستی افغانستان قرار گرفت. از نوامبر سال ۱۹۸۰ وی، به مثابه عضو بیروی سیاسی، موظف شد تا وزارتخانه های اطلاعات و کلتور، تحصیلات عالی و متوسطه مسلکی و صحت عامه را رسیده گی و نظارت کند. در جون سال ۱۹۸۱ وی وظایف حکومتی را کنار گذاشت و به عضویت هیئت رئیسه شورای انقلابی ج.د.ا. درآمد.

در سالهای ۸۰ وی در حلقات مترقی اجتماعی جهان به عنوان یک شخصیت فعال یونسکو، شورای جهانی صلح و سازمان همبستگی مردمان آسیا و افریقا شهرت وسیع بدست آورد. وی سهم قابل ملاحظه را در سازماندهی بسیاری از همایش های بین المللی که در کابل تحت حمایت از شورای جهانی صلح و سازمان همبستگی مردمان آسیا و افریقا برگزار می گردید، ادا کرد. در میان زنان افغانستان از شهرت و محبوبیت بسیار خوب به خاطر دفاع قاطع از منافع و آزادی زنان برخوردار بود.

در جولای سال ۱۹۸۶ از رهبری سازمان دموکراتیک زنان افغانستان سبکدوش شد. داکتر نجیب الله در گزارش اساسی برای پلینوم ۱۹ کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. به سهم قابل ملاحظه وی در امر ایجاد پایه های جنبش زنان در کشور اشاره کرد. سازمان دموکراتیک زنان افغانستان نام جدیدی – شورای سراسری زنان افغان- را به خود گرفت.

با تعویض رهبری و حوادث پلینوم ۱۸ کمیته مرکزی ح.د.خ.ا.، دکتور اناهیتا راتبزاد یکبار دیگر در پشتیبانی و حمایت از ببرک کارمل قرار گرفت که در نتیجه در جون سال ۱۹۸۷ پلینوم کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. استعفی اناهیتا راتبزاد را پذیرفته و عضویت وی را در بیروی سیاسی کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. متوقف کرد.

پلینوم کمیته مرکزی ح.د.خ.ا که به تاریخ ۱۷ اکتوبر برگزار شده بود، وی را از ترکیب کمیته مرکزی حزب خارج کرد. به همین ترتیب، تا خزان سال ۱۹۸۷ وی از تمام پُست های حزبی و دولتی سبکدوش شد.

اناهیتا راتبزاد - انسان دارای فرهنگ عالی و تحصیلکرده می باشد، به زبانهای انگلیسی، فرانسوی و کمی روسی مسلط می باشد. سازمانده بسیار خوب، سخنور عالی، دارای اراده محکم و هدفمند و در رابطه با زیردستان خود بعضی اوقات بسیار سخت گیر بود.

اناهیتا راتبزاد دارای سه فرزند می باشد (یک دختر و دو پسر)، فعلاً در یکی از شهرهای کشور آلمان اقامت دارند.

داکتر راتبزاد بیش از ۵۰ سال حیات خویش را در راه ترقی و پیشرفت و اعتلای افغانستان عزیز وقف و در راه بیداری جنبش زنان افغانستان و تساوی حقوق زنان با مردان کار و مبارزه بی امان و پیگیر کرد. وی همچنان در راه آرمانهای والا و انسانی که انتخاب کرده بود یک زن ثابت قدم و پایدار باقی ماند و هیچگاه از اصول و آرمانها و اندیشه های مترقی و انسانی که به آن متعهد بود، عدول نکرد.

۸ مارچ ۲۰۰۸

ع. ق . فضلی

حق نشر و تکثیر محفوظ است!

توجه:

کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است

کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد