شنبه، ۱۳ نومبر ۲۰۱۰
ازصفا و صمیمیت قلب، فرارسیدن عید قربان را به شما و از طریق شما به خانواده، دوستان و همکاران تان تبریک و تهنیت عرض مینمایم و آرزو دارم که زنده گی به کام و خوشبختی و سعادت به نام تان گره بخورد .
با درود و احترامات وطنی و افغانی) صباح (
ریشه های تاریخی عید قربان
عید قربان ریشه در دوران ماقبل تاریخ بشر دارد. انسان اولیه که از فهم طبیعت عاجز است، برای به دست آوردن ترحم خدایان دست به قربانی کردن حیوانات و انسان ها میزند. این رسم نزد همه ملل و ادیان به اسامی مختلف موجود بوده است. این سنت طولانی بشری در اسلام نیز پذیرفته شده است. در روایات مختلف دینی آمده است که ابراهیم در سن بالا، دارای فرزندی شد که او را اسماعیل نام نهاد و برایش بسیار عزیز و گرامی بود. اما مدتها بعد، هنگامی که اسماعیل به سنین نوجوانی رسیده بود، فرمان الهی چندین بار در خواب به ابراهیم نازل شد و بدون ذکر هیچ دلیلی به او دستور داده شد تا اسماعیل را قربانی کند. او پس از کشمکشهای فراوان درونی، در نهایت با موافقت خالصانه فرزندش، به محل مورد نظر میروند و ابراهیم آماده سر بریدن فرزند محبوب خود می شود. اما به هنگام انجام قربانی اسماعیل خداوند که او را سربلند در امتحان می یابد، گوسفندی را برای انجام ذبح به نزد ابراهیم می فرستد.
برگذاری عید در کشورهای اسلامی
عید قُربان (در عربی: عید الأضحی) یکی از روزهای فرخنده در تقویم اسلامی است.
روز دهم ماه قمری ذی الحجه، مصادف با عید قربان از گرامیترین عیدهای مسلمانان است که به یاد ابراهیم و فرزندش اسماعیل، توسط بسیاری از مسلمانان جشن گرفته می شود. عید قربان که از جمله تعطیلات رسمی مسلمانان است، از یک تا چهار روز جشن گرفته می شود و در طی آن مردم با پوشیدن بهترین پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به دید و بازدید و جشن و سرور می پردازند. البته برگزار کردن مراسم قربانی در این عید بر همه واجب نیست و تنها بر زائران کعبه در مراسم حج واجب است، اما بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان در این روز، گوسفند، گاو یا شتری را قربانی کرده و گوشت آنرا بین همسایگان و مستمندان تقسیم می کنند . حاجیان در این روز پس از به پایان رساندن مناسک حج، حیوانی را ذبح می کنند و پس از قربانی آنچه بر آنان در حال احرام، حرام شده بود - مانند نگاه کردن در آینه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو، حلال می گردد و با توجه به اینکه حج، یکی از عبادتهای بسیار مهم در اسلام است، توانایی به انجام رساندن آن نیز برای هر مسلمانی بسیار شادی آور است، در نتیجه، روزی که پس از انجام وظایف سنگین حج، به عنوان جایزه الهی و اتمام احرام پیش می آید را عید میدانند. همچنین در روایت های مکرری نقل شده که در روز عید قربان، قربانی کنید تا گرسنگان و بیچارگان نیز به خوراک برسند.
این ایثار و عشق پیامبر به انجام فرمان خدا، فریضه ای برای حجاج می گردد تا در این روز قربانی کنند و از این طریق برای یتیمان و تهیدستان خوراکی فراهم سازند. دراین روز همچنین مستحب است که نماز عید قربان برپا گردد. نماز عید قربان باید در فاصله زمانی طلوع آفتاب روز عید تا ظهر خوانده شود و شامل دو رکعت است.
عید قربان در سرزمین ما
در تمام جهان با فرا رسیدن ایام عید قربان همراه با دیگر مسلمانان، افغانها نیز به صورت گسترده برای برگزاری مراسم این ایام آماده می شوند و در تمام شهرها به صورت سنتی ضمن اینکه این ایام را ایام مقدس می دانند علاوه بر اجرای احکام الهی و ابراهیمی پایبند اجرای مراسم محلی نیز هستند .
مردم ما بنا بر رسوم ویژه ای که دارند از مدت ها پیش از روز عید قربان، خود را آماده می کنند و مقدمات این مراسم با خرید حیوان قربانی آغاز می شود. انتخاب حیوان برای قربانی در هر منطقه متناسب با عادت ها و عقاید ویژه همان منطقه است و حیوان قربانی با شرایط خاصی برای زمان ذبح، نگهداری، آماده و آراسته می شود. خانه تکانی، رفت و روب، شستشو، حمام، لباس نو و نظافت نیز از جمله آدابی است که قبل از عید قربان آنها را به جا می آورند.
هرکس قربانی خود را در مناطق مختلفی ذبح میکنند، برخی در اماکن مقدس مانند مساجد، تکیه خانه ها و جماعت خانه ها، برخی در خانه های مسکونی و بعضی دیگر در میدان های اصلی محل زند گی به انجام این عمل معنوی می پردازند. هنگام ذبح دعا و ادعیه خاصی خوانده می شود و قصاب نیز اغلب شرایط و جایگاه ویژه ای دارد.
پس از قربانی بنا بر رسم رایج، گوشت قربانی برای تبرک بین مردم همان ناحیه و بویژه مستمندان توزیع می شود. از جمله آداب دیگری که در جشن قربانی رواج دارد بازیهای فلکولر، سپورتهای خاص محلی و صرف غذای دسته جمعی است. قربانی کردن با نیت الهی از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار است و علاوه بر بجای آوردن این سنت حسنه در عید قربان، در هنگام برآورده شدن نذرهای خود و یا بدست آوردن موفقیت های مادی در زندگی نیز با قربانی کردن حیوانی حلال گوشت و تقسیم آن بین همسایه ها و افراد فقیر، به عرض ارادت به ذات احدیت و شکر گذاری به درگاه الهی می پردازند . به مناسبت عید سعید قربان همه ساله در افغانستان سه روز تعطیل است.
ادای سنت قربانی کردن در عید سعید قربان از مهمترین آداب و رسوم مردم است. مردم مسلمان ما اعیاد اسلامی به ویژه فطر و قربان را با شکوه خاصی برگزار می کنند و در این ایام به دید و بازدید بزرگان و اعضای خانواده خود می روند. رفع کدورت ها از دیگر آداب و رسوم پسندیده افغان ها در ایام عید سعید قربان است. بزرگان و سرپرستان خانواده ها می کوشند در این عید اسلامی برای اعضای خانواده خود لباس نو تهیه کنند.
افرادی که برای دید و بازدید به منازل اعضای خانواده و دوستان خود می روند با شیرینی، کیک و کلچه، بادام، بسته، سمیان، نقل خسته یی و . . . پذیرایی می‌شوند. مردم ما ضمن پوشیدن لباس تمیز و عموما نو به د یدار هم می روند و عید را به یكدیگر تبریك می‌گویند. بزرگ ها به اطفال عیدی می دهند و زنان، دختران و پسران خورد سال در شب اول عید دستها و بعضآ پاهایشانرا حنا (خینه) میبندند.
عید در عربستان
حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
هر ساله زائران زیادی از کشورهای مختلف اسلامی به زیارت خانه ی خدا به شهر مکه مکرمه و همینطور مدینه منوره مشرف می شوند که آمار حجاج حج به میلیون ها نفر میرسد.
مراسم مذهبی، اجتماعی و معنوی حج، علاوه بر تجلی شکوه، عزت و اتحاد مسلمانان جهان، برکات و آثار و درسهایی نیز برای پیروان مکتب حیاتبخش اسلام دارد. به همین جهت، قرآن با تأکید فراوان به شرکت در این مراسم سفارش می کردند. خداوند متعال در سوره حج فرمان خود را به حضرت ابراهیم علیه السلام این گونه بیان می کند: «وَ اَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ. . . »؛ («به طور عمومی مردم را به انجام مراسم حج دعوت کن تا آنان پیاده و سواره از راههای دور دست به نزد تو آیند [و در مراسم حج شرکت کنند] تا شاهد منافع [مختلف دنیوی و اخروی حج] برای خویش باشند . . . . » علی (کرم الله وجهه) در سخن دیگری فرمود: «اَللّه َ اللّه َ فی بَیْتِ رَبِّکُمْ لاتُخَلُّوهُ ما بَقیتُمْ فَاِنَّهُ اِنْ تُرِکَ لَمْ تُناظَرُوا؛ (خدا را! خدا را! درباره خانه خدا در نظر بگیرید؛ تا هستید، آنجا را خالی نگذارید؛ زیرا اگر خالی شود، مهلت داده نمی شوید. »
از جمله منافع و برکات حج تجلی وحدت و همدلی مسلمانان بر محور قبله ای واحد است. مسلمانان جهان از هر گروه و ملیتی با هدف مشترک از شرق و غرب جهان در گرداگرد خانه خدا جمع می شوند و با ایجاد ارتباط نزدیک همدیگر را بهتر می شناسند. آنان با تشکیل جلسات آگاهی بخش به تبادل افکار و تضارب آراء خویش می پردازند و با قرار گرفتن در صف واحد و زمزمه نغمه توحید در کنار یکدیگر، اتحاد و یگانگی و اخوت اسلامی را از نزدیک احساس می کنند.
حج گزاران مسلمان در این عبادت دسته جمعی، وحدت و همبستگی خود را به نمایش گذاشته و با مشارکت در مناسک روح بخش آن بر اهداف مشترک خویش که همان صفابخشیدن به روح و جسم در پرتو آیین توحیدی ابراهیمی و محمدی است، تأکید ورزیده، عوامل نفاق و جدایی و انگیزه های تفرقه و تشتت را از خود دور می کنند.
مسلمانان مشتاق در ایّام حج با شور و شوق وصف ناپذیری زیر پرچم «لا اله الا اللّه محمد رسول الله» اجتماع کرده، عزت و شکوه و اقتدار آیین نجات بخش اسلام را به جهانیان عرضه می دارند. مولوی پیام وحدت اسلامی را این گونه سروده است:
مؤمنان معدود لیک ایمان یکی
جسمشان محدود امّا جان یکی
همچو آن یک نور خورشید سما
صد بود نسبت به صحن خانه ها
جان گرگان و سگان از هم جداست
متحد جانهای شیران خداست.
موسم حج نفاق شکن و وحدت آفرین است و نیرومند ترین عامل در تقریب بین مذاهب اسلامی است. مسلمانان از هر مذهب و فرقه ای اعم از شیعه و سنّی حج را یکی از فرائض مهم الهی می دانند که در آن روح برادری و برابری در کالبد مسلمانان دمیده شده، نور مهر و عطوفت اسلامی جلوه گر می گردد و بر تمامی دلهای زنگار گرفته، نورافشانی می کند و بذر امید می پاشد. مراسم حج با پیوند دادن قلبهای متشتت به همدیگر و با رهانیدن مسلمانان درمانده در منجلاب جور و ستم مستکبران عالم، اقتدار و شکوه از دست رفته مسلمانان را بار دیگر در منظر جهانیان متبلور می سازد.
عید در ترکیه
مسلمانان سراسر ترکیه با حضور گسترده در مساجد، نماز این روز فرخنده را به جماعت اقامه میکنند. مسلمانان ترکیه به قربانى کردن اهمیت زیادى می دهند و براساس این سنت حسنه، هر کسى در صورت وسع مالی و نداشتن قرض، در سه روز از تعطیلات چهار روزه عید قربان، گوسفند، گوساله و شتر ذبح می کند. در روز عرفه که در ترکیه نیمه تعطیل است فرصت خوبی برای زیارت قبور است.
در این روز خانواده ها به قبرستان‌ها رفته برای نزدیکان خود دعا می خوانند و سر و دستی به سنگ قبرها می کشند و قبور را شستشو می دهند. در عید قربان گاهى هم چند خانواده فامیل یا همسایه، مشترکا گاو یا گوساله و حتی شتر خریدارى کرده و قربانى می کنند.
عید قربان به همراه عید فطر به عنوان دو عید بزرگ ملى و مذهبى در ترکیه با رسوم و آیین هاى ویژه خود نمادى از تعاون، همیارى و احسان در جامعه و در این حال نمادى از اعتقادات عمیق مذهبى مردم این کشور است. مردم ترکیه از هفته ها قبل خود را براى برگزاری هر چه بهتر عید قربان آماده می کنند. چراغانی کردن مناره مساجد، کوچه و خیابانها؛ خانه تکانی و پختن غذا و شیرینی های ویژه از اقداماتی است که از روزها قبل از عید در جای جای این کشور اسلامی صورت می گیرد.
روز اول عید، مردان خانواده به نماز عید می روند و سپس مشغول ذبح قربانی می‌شوند. دید و بازدیدهاى فامیل و آشنایان با نزدیکان از رسومات حسنه و رعایت آن از دیدگاه خانواده های ترکیه الزامی است. هر کسى براى دیگرى هدیه اى می خرد و کوچکترها در ملاقات با بزرگترها، دست آنان را بوسیده و عیدى می گیرند. روحیه تعاون در ایام عید قربان در جامعه ترکیه به اوج خود می رسد و کمک هاى مالى به تنگدستان در این روزهای خاص افزایش می یابد.
طبق عرف مرسوم دیدار از خانواده هایى که یکى از نزدیکان آنان در فاصله عید فطر و عید قربان فوت کرده است، در اولویت برنامه دیدارها قرار دارد. به باور مردم ترکیه، دید و بازدیدهاى عید قربان علاوه بر اجر اخروى، موجب یکدلى، همبستگى و تحکیم روابط خانوادگى و انسانى و رفع کدورت ها میشود.
بسهای درون شهری، بین الولایتی و کشتی های سفری با هدف تشویق به صله رحم و تقویت پیوند خانوادگی و دوستی بدستور دولت ترکیه رایگان میشود. شاروالی ها در برگزاری هر چه صحیح و راحت تر عید قربان از روزها قبل جایگاه های ویژه را برای فروش و ذبح قربانی در نقاط مختلف اختصاص می دهند. تشکل های مدنی و برخی سازمانهای دولتی ترکیه برای کمک به مستمندان، کمکهای نقدی، پوست و امحاء و احشاء قربانی ها جمع آوری می کنند. تعطیلات رسمی عید قربان در ترکیه چهار روز و نیم است.
عید در قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان
مسلمانان قرقیزستان برای نماز عید از اوایل بامداد با حضور در مساجد و خیابانها، صف های طولانی تشکیل میدهند. پس از نماز عید، مردم با ذبح گاو و گوسفند، گوشت آن را میان نیازمندان قسمت میکنند. عید سعید قربان در جمهوری قرقیزستان تعطیل رسمی است.
مسلمانان جمهوری قزاقستان نیز با حضور گسترده در مساجد، نماز عید سعید قربان را با شکوه اقامه میکنند. پس از اقامه نماز، مسلمانان با ذبح گوسفند گوشتِ قربانی را میان محرومان تقسیم و در این سنت اسلامی شرکت می کنند.
همچنان در ازبکستان مراسم دعای عرفه و نماز عید قربان در شهرهای بخارا، سمرقند و حومه ی شهر تاشكند در كلیه ی مساجد با شكوه خاص خود برگزار میگردد. از جمله برنامه های جانبی این مراسم سخنرانی، مداحی و پذیرایی بوده که در مراسم عید دعای عرفه، وقایع روز عرفه، اشعار عید قربان، اعمال روز عرفه و عید قربان به همراه صرف نان وخوردنی های لذیذ تجلیل میشود.
در کشورهای عربی
عید قربان نیز همانند عید فطر در میان مسلمانان جهان از جایگاه ویژهای برخوردار است. می توان گفت این عید بعد از عید فطر دومین عید رسمی مسلمانان جهان است. در میان كشورهای عربی عید قربان به نام عیدالاضحی خوانده میشود. در تمامی كشورهای مسلمان به مناسبت این عید حداقل دو روز تعطیل رسمی است. در عربستان سعودی تعطیلات به پنج روز و در كشورهای خلیج نشین نیز به سه روز می رسد. بسیاری از مردم عرب به مناسبت این روز سرهای خود را می تراشند، به زیارت خانه خدا و مسجدالنبی می روند و ضمن پوشیدن لباس تمیز و عموما نو به دیدار یكدیگر می روند و عید را به یكدیگر تبریك می گویند. بزرگترها به كوچكترها عیدی می دهند و همچنین بسیاری از خانواده‌ها به مناسبت تعطیلات عید قربان برنامه های سفر می گذارند.
بسیاری از مردم نیز بنا به توانایی مالیشان اقدام به قربانی حیوانات از پرنده گرفته تا چهارپا می كنند. معمولا همه ساله با نزدیك شدن به عید قربان قیمت حیوانات چون شتر، گاو و گوسفند گران می شود و حتی به قیمتی تا دو برابر قیمت واقعی آن می رسد.
عید در بین ترکمنان
عید قربان بزرگترین و شادترین عید مردم ترکمن در بین ترکمنها ست که این مراسم با شکوه خاص جشن گرفته می شود . آئین عید قربان همراه با سنتها و رسومی است که پس از گذر زمان همچنان پا برجا مانده و فراموش نشده است. خانواده‌ها چند روز قبل از فرا رسیدن عید قربان به نظافت و پاکی منازل و محیط اطراف خود پرداخته و خود را برای به جا آوردن مراسم عید بزرگ اسلامی آماده میکنند. اقوام ترکمن حداقل ده روز قبل از عید قربان با خانه تکانی به استقبال این بهار معنوی و اسلامی می روند . دو روز قبل از عید به روز کر معروف است که در آن فضای خانه نظافت و برای استقبال از این مراسم آذین بندی می شود. یک روز قبل از عید سعید قربان نیز بین ترکمنها به قوقون و بوی خوش معروف است و در این روز مردم به خانه های یکدیگر نان و روغنی که بوی مخصوص آن تمام محل را پر می کند، هدیه می دهند. به باور ترکمنها برگزاری هرچه باشکوهتر این عید مایه مباهات و افتخار خانواده هاست و در این روز بسیاری از فامیلها بزرگ، سعی می کنند گاو قربانی کنند و این مراسم را همراه با مهمانیهای بزرگ و جشنهای باشکوه با دعوت از اقوام و خویشاوندان از دیگر نقاط برگزار می کنند.
تدارکات این آیین در بین ترکمنها با نشان کردن گاو، گوسفند و شتری مخصوص ذبح از هفته ها پیش آغاز می شود و چند روز مانده به عید قربان تمام خانواده به گردگیری از منزل، خرید لباس نو و لوازم مورد نیاز روز عید قربان پرداخته و لباس نو برتن می کنند و سفره ای همانند سفره نوروز گسترده و گل و شیرینی و گوشت قربانی عید قربان را بر سر سفره عید می گذارند. در این روز قبل از طلوع آفتاب، ذبح قربانی انجام می گیرد و از گوشت قربانی غذای های مخصوص طبخ می شود که با آن غذا تمام مهمانان پذیرایی می شوند و بعد از طبخ غذا همه ترکمنها به صورت گروهی به دید و بازدید از اقوام و خویشان رفته و عید قربان را به یکدیگر شادباش می گویند.
ترکمنها، آیین های ویژه ای در این روزها اجرا می کنند که از جمله آن می توان به برگزاری آئین تاب بازی از سوی جوانان و کودکان اشاره کرد که به صورت گسترده در میان ترکمنها رواج دارد. برگزاری آیین تاب بازی مختص ایام عید قربان است و در بقیه ایام سال تنها ستون‌های قطور آهنی این تابها برپا است و با برداشتن زنجیرهای آن، عملا امکان استفاده از آن را سلب میشود. زوجهای جوان، دختران و پسران جوان و کودکان از مشتاقان برگزاری این آیین سنتی هستند و بنابه یک اعتقاد قدیمی در بین ترکمنها، با تاب خوردن در آسمان، گناهان ریخته و آلودگی‌ها پاک می شوند. صبح روز عید قربان، افراد با بر تن کردن لباسهای نو و آراسته به سوی عیدگاه رهسپار شده و نماز عید را با شکوه هر چه تمام تر برپا کرده و خدا را شاکر می شوند و بعد از اقامه نماز عید قربان، خانواده‌ها، قربانی خود را همراه با قرائت دعاها و اذکار مخصوص، ذبح می کنند.
بنا به اعتقاد ترکمنها، به رغم اینکه سه روز برای ذبح قربانی فرصت وجود دارد، بهترین روز جهت ذبح قربانی، روز عید است. در زمینه نحوه انتخاب قربانی در این روز، ترکمنها جهت ذبح قربانی کردن از بین گوسفند، بز، گاو و شتر بهترین و سالمترین حیوان را انتخاب کرده و معتقدند، ترجیحا رنگ پوست قربانی باید سفید باشد. اقوام ترکمن، ذبح قربانی را برای خانواده هایی که دارای استطاعت مالی فراوانی هستند، واجب شمرده و بر این اساس گاهی، در بعضی از خانواده‌ها قربانی را بر زن و مرد خانواده به طور جداگانه واجب می دانند. گوشت قربانی به چند قسمت تقسیم می شود که قسمتی از آن جهت صرف در امور خیریه، قسمتی جهت پذیرایی از میهمانان و جماعت مسجد مورد استفاده قرار می گیرد و قسمت باقی مانده نیز در میان اعضای خانواده مصرف می شود.
منابع مورد استفاده: دایرة المعارف اسلامی، حوزه، ترکمن صحرا، بازتاب ومجله هنر.
توجه!
کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است
کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد
Copyright©2006Esalat