پنجشنبه، ۲۸ نوامبر ۲۰۱۳
زمان هوتک
«انتخابات ریاست جمهوری و چالش ها»
27.11.2013
تاریخ بشر شهادت می دهد که حکومت(۱) برای بدوی ترین تا مترقی ترین جامعه ها یک ضرورت مبرم پنداشته می شود و وجود آن برای جامعه لازم است. اگر مسئولین آن در نتیجۀ یک انتخابات شفاف و بدون تقلب برگزیده شوند و آنها بتوانند عدالت نسبی اجتماعی را در جامعه تأمین کنند، در آن صورت قسماً حاکمیت مردم سالاری را به نمایش خواهند گذاشت.
جامعۀ امروزۀ ما، که در یک بحران عمیق در تمامی عرصه ها از جانب حلقه های معین داخلی، کشورهای همسایه، منطقوی و بین المللی (ذینفع و ذی دخل) گیر مانده، در شرایط موجود دو گُزینه دارد:
الف: عدم برگزاری انتخابات و تمدید دورۀ ریاست جمهوری تیم سر به اقتدار، که در مجموع در فساد غرق هستند. این گزینه بدترینش می باشد، چون نتنها در رفع بحران مؤثر واقع نشدند و نمیشوند، بلکه ابعاد بحران موجود را عمداً گسترده تر خواهند ساخت.
ب: تدویر انتخابات شفاف و عادلانه، که اساس دموکراسی را در نظام های انتخاباتی تشکیل می دهد.
در صورت برگزار شدن انتخابات، ما شاهد رفتن رای دهندگان به پای صندوق های رای خواهیم بود، که آرای خود را بخاطر انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان شورای های ولایتی به صندوق رای دهی خواهند ریختند. اما دیده شود که این انتخابات همچون دو انتخابات گذشته با تقلب، غیر شفاف و غیر عادلانه برگزار خواهد گردید و یا حد اقل شفافیت و مشروعیت را خواهد داشت. به هر صورت اگر انتخابات به تاریخ تعین شده هم برگزار گردد، دیده شود که مشارکت مردم در انتخابات در کدام حد خواهد بود. چون برگزاری انتخابات نیز با دو برخورد مواجه است:
ـــ یکی، تحریم انتخابات و عدم شرکت در رای دهی که به نظر بنده کسانی که همچون
برخورد را اختیار می نمایند، تصمیم شان درست نخواهد باشد، چون در شرایط موجود بدیل انتخابات شناسایی نشده است. از جانب دیگر، همان قسمی که در میان «خوب ها» خوب، خوبتر و خوب ترین وجود دارند، در بین «بدها» نیز بد، بدتر و بدترین وجود می داشته باشند، که اگر در بین بدها حد اقل «بد» انتخاب گردد بازهم دوگام مثبت برداشته خواهد شد.
به گفتۀ «آی زایا برلین»، ما ادعا می کنیم که آزادی دارای ارزش و اهمیت است، به این دلیل که ما ترجیح می دهیم بتوانیم میان امکانات مختلف دست به انتخاب زنیم تا اینکه اصلاً امکانی نباشد، بتوانیم میان امکانات بیشتری دست به انتخاب زنیم تا میان امکانات کمتر، بتوانیم میان یک امکان دست به انتخاب زنیم تا این که نتوانیم اصلاً انتخابی بکنیم . . . (۲)
ـــ دیگری، شرکت در انتخابات و رفتن به پای صندوق های رای. البته با موجودیت چالش های زیاد که فرا روی تدویر انتخابات قرار دارند. همچون:
۱ـــ امنیت:
در جامعه، انتخابات زمانی مشروعیت پیدا می کند و مورد پذیرش مردم قرار می گیرد، که بدون تقلب صورت گیرد، در غیر آن مانند انتخابات قبلی شفافیت، کیفیت، ماهیت و مشروعیت خود را زیر سوال می برد. بناءً برای برگزاری انتخابات سراسری، مستقیم، آزاد، سری و بدون تقلب مسألۀ تأمین امنیت برای کاندید ها، نمایندگان آنها در مراکز رای دهی، ناظران مستقل و رای دهندگان (در مجموع مراکز رای دهی) نهایت تاثیر گذار می باشد، که اگر به آن به شکل درست رسیدگی صورت نگیرد، از دو جهت می تواند پروسۀ انتخابات را برهم زند:
یکی، از جانب مخالفان مسلح دولت، که در اکثر قریه ها تسلط دارند. چنانچه در همچو قریه ها پروسۀ ثبت نام رای دهندگان در حد انتظار تکمیل نگردیده است. حتی در برخی قریه ها پروسۀ ثبت نام اصلاً صورت نگرفته است وافراد واجد شرایط رایدهی ازبدست آوردن کارت شناسایی محروم گردیده اند. مخالفان می توانند آنهایی را، که در قریه های تحت تسلط شان زندگی می کنند و کارت شناسایی بدست آورده اند، با اجبار از شرکت در پروسۀ انتخابات مانع شوند، یا کسانی را که به پای صندوق ها می روند، بعد سبب آزار و مجازات آنها شوند. بدین معنی که مخالفین مسلح دولت از هر امکان (حمله های انتحاری، مین گزاری، حمله های راکتی، تهدید رای دهندگان) برای برهم زدن و اخلال پروسۀ انتخابات برای نشان دادن قدرت و توان نظامی خود استفاده خواهند کرد.
دیگری، موجودیت افراد زورمند و مسلح در ساحات که تحت تسلط دولت قرار دارند، می توانند پروسۀ انتخابات را با تهدید به نفع کاندید خویش بر گردانند. در هر دو حالت، تأمین امنیت مراکز رای دهی از لحاظ سیاسی و مشارکت سراسری از اهمیت فوق العاده برخوردار است. در این راستا، مخالفین مسلح دولت بر اخلال و کاهش مشارکت همگانی تاثیرگذار می باشند. ولی اگر از مداخلۀ افراد زورمند و افراد مسلح تحت امر آنها جلوگیری بموقع صورت نگیرد، بر شفافیت و عادلانه بودن انتخابات تاثیر نهایت منفی خواهد گذاشت.
۲ـــ خرید و فروش کارت ها:
به اساس گزارش کمیسیون مستقل انتخابات، یکی از چالش های دیگر، خرید و فروش کارت های رای دهی می باشد. زورمندان و افراد مسلح تحت امر آنان و سران قومی، رای دهندگان را تحت فشار قرار می دهند تا کارت های خود را به آنها بفروشند و به نامزد مورد نظر شان رای بدهند، که اگر تدابیر بموقع برای جلوگیری از این کار روی دست گرفته نشود، خواهی نخواهی شفافیت و عادلانه بودن انتخابات را زیر سوال می برد.
۳ـــ تبلیغ سوء:
به همان اندازۀ که تبلیغ ازطریق وسایل اطلاعات جمعی درجهت شرکت کسانی که واجد شرایط رای دهی (مشارکت مردم در انتخابات) هستند، بر پروسۀ انتخابات تاثیر مثبت دارد، تبلیغ سوء از جانب مخالفین دولت و مخالفین انتخابات نیز تاثیر منفی دارد. امااگر از جانب افراد « خودبین » تبلیغ در جهت گرایش های قومی، سمتی، زبانی، محلی و مذهبی برای جلب رای «رای دهندگان» صورت گیرد، علاوه بر تاثیر منفی بالای نتیجۀ انتخابات، برای وحدت ملی نیز از همه خطرناکتر می باشد.
۴ـــ نظارت بر جریان انتخابات:
برای جلوگیری از تقلب، کمیسیون مستقل انتخابات می باید برای نمایندگان کاندید ها، احزاب سیاسی، نهادهای مدنی و ناظران مستقل زمینه را برای نظارت بر جریان رای دهی در انتخابات مساعد نمایند.
۵ـــ نقش جوانان در انتخابات:
جوانان که کمیت قابل ملاحظه (بیشتر از ۶۰ در صد) رای دهندگان کشور ما را تشکیل می دهند، اگر از گرایش های قومی، سمتی، زبانی، محلی و مذهبی دوری جویند و با دقت کامل برنامه های کاندیدها را تعقیب نمایند و به برنامۀ نامزد رای بدهند، نقش تعیین کننده را در انتخابات آینده بازی خواهند کرد، در غیر آن امید مردم افغانستان که به آرای جوانان چشم دوخته اند، نقش بر آب خواهد گردید.
۶ـــ مداخلۀ کشورها:
جنگ چند دهه در کشور ما، این زمینه را برای کشورهای همسایه، منطقوی و بین المللی (بخصوص پاکستان، ایران و امریکا) مساعد ساخته تا در داخل افغانستان بالای گروه ها و افراد سرمایه گذاری سیاسی نمایند. این کشورها تلاش خواهند ورزید تا برای نامزد دلخواه خود کمک مالی و افراد یابی نمایند، که این خود یک مشکل بسیار جدی دیگری است، که بالای شفافیت انتخابات و عادلانه بودن آن تاثیر و نقش تعین کننده دارد.
۷ـــ منابع مالی کاندیدها:
اگر کمیسیون مستقل انتخابات و نهادهای ذیدخل بر منابع مالی و مصارف کاندیدهای انتخابات کنترول و نظارت نداشته باشند و طبق شرایط وضع شده، منابع مالی آنها را مشخص نسازند، خواهی نخواهی تقلب در انتخابات همچون دو انتخابات قبلی صورت خواهد گرفت و انتخابات با تخلفات گسترده تدویر خواهد گردید.
۸ـــ رقابت های انتخاباتی:
بخاطر عادلانه شدن رقابت و مبارزۀ انتخاباتی بین کاندید ها، که رای دهندگان بتوانند، برنامه های آنها را با دقت تعقیب نمایند و با در نظر داشت برنامه های شان، کاندید مطلوب را شناسایی نمایند، مساعد ساختن زمینه های مساویانه برای هر کاندید در مبارزۀ انتخاباتی می باشد، تا کاندید ها بتوانند با استفاده از این فرصت، برنامه های خود را به سمع مردم برسانند و از این طریق بتوانند حمایت رای دهندگان را به برنامۀ خود جلب نمایند. اگر«عدالت» طبق طرزالعمل های تنظیم شده در این مورد جدی گرفته نشود، تخلفات گسترده از جانب زورداران صورت خواهد گرفت.
۹ـــ شرکت رای دهندگان:
گرچه شهروندان زیاد در شهرهای بزرگ و کوچک و مراکز واحد های اداری زندگی می نمایند، اما عدم شرکت کمیت قابل ملاحظۀ رای دهندگان واجد شرایط به اساس تسلط مخالفین مسلح در اکثر قریه ها، محرومیت اکثر کسانی که در قریه ها زندگی میکنند از نعمت سواد، تسلط روحیه رواج های مردسالارانه بالای زنان در این محل ها، عدم آگاهی اکثر مردم در روستا ها از هدف و مفاد انتخابات، وضع نامساعد اقلیمی برخی مناطق... سبب خواهد گردید که فیصدی شرکت کنندگان در انتخابات به مقایسه رقم که کارت های شناسایی بدست آورده اند، در حد پائین باشد و کمیت قابل ملاحظۀ شهروندان، بخصوص زنان از حق انتخاب کاندید دلخواه خود محروم گردند.
۱۰ـــ وضع اقلیمی:
در ماه حمل، وضع جوی بعضی مناطق افغانستان نهایت خراب می باشد. اکثر مناطق کوهستانی و سردسیر در این ماه در یخبندان قرار می داشته باشند و شرکت مردم آن مناطق در روند انتخابات دشوار حتی نا ممکن می باشد، که به این اساس یک کمیت قابل ملاحظۀ رای دهندگان از حق رفتن به پای صندوق های رای دهی محروم خواهند گردید.
مداخله و عدم مداخلۀ حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات:
هر چند برگزاری انتخابات شفاف از جمله آرزوی همۀ مردم افغانستان است، اما با موجودیت چالش های که از آن تذکر به عمل آمد، نحوۀ چگونگی برخورد کمیسیون مستقل انتخابات در رابطه با بیطرفی اش و در رابطه با مداخله و عدم مداخلۀ حکومت در پروسه انتخابات به نفع کاندید مشخص، نیز یکی از مسایل بسیار جدی می باشد، که می تواند سرنوشت شفافیت انتخابات را رقم زند. با وجود این که تعهدات به عدم مداخله حکومت و بیطرفی کمیسیون در پروسه انتخابات داده شده است، اما ترس مردم از این که در دو انتخابات قبلی همچو وعده ها هیچگاه جامه عمل نپوشیده، به جای خود باقی مانده و از این ناحیه در تشویش اند. بخصوص زمانی که کمیسیون مستقل انتخابات، «فهرست نهایی نامزدها را که در برگه های رای دهی حفظ خواهد شد، چنان اعلام کرد که هیچ یکی از اصل های قبول شده (به ترتیب الفبا، یا به اساس سن و غیره) در نظر گرفته نشده است»(۳)، نگرانی های همیشگی مردم، نهادهای مدنی و دیگر نهادها را در مورد شفافیت انتخابات از جهت مداخلۀ حکومت و کمیسیون مستقل بر جای خود باقی گذاشته است.
با وجود این همه مشکلات فرا روی انتخابات، اگر قشر جوانان که کمیت قابل ملاحظۀ رای دهندگان واجد شرایط را تشکیل می دهند، احزاب سیاسی عدالتخواه، تحصیل کرده ها و بخصوص روشنفکران به برنامۀ کاندید رای بدهند، به برنامۀ کاندیدی که امیدی برای تأمین صلح، رفع بحران کنونی، تطبیق قوانین، از بین بردن فساد اداری، نابودی کشت خشخاش و غیره در آن دیده شود، شاید نتیجۀ انتخابات حداقل نشانه یی از مردم سالاری در کشور ما گردد.
به هر صورت، ما شاهد تدویر انتخابات ۱۶ حمل ۱۳۹۳ برای کرسی ریاست جمهوری، معاونینش و اعضای شوراهای ولایتی خواهیم بود. اما دیده شود که رئیس جمهور آیندۀ افغانستان در اثر خواست آقای جهان، که کلاه پیروزی را بالای سر کی می گذارد، یا در نتیجۀ تقلب و یا هم از تدویر انتخابات شفاف (حد اقل) برگزیده خواهد شد یا خیر؟
این را تاریخ در آیندۀ نچندان دور برای ما به معرفی خواهد گذاشت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ـــ منظور از حکومت، اجتماعی سازمان یافتۀ است که تحت یک نظام سیاسیِ متحد با نام دولت کار می کند.
۲ـــ مدرنیته، دموکراسی و روشنفکر، رامین جهان بگلو، تهران، سال ۱۳۷۴، ص ــ ۸۰
۳ـــ اخبار سایت آریایی، ۰۵.۰۹.۱۳۹۲
