حق نشر عکس حیدری وجودی

حیدری وجودی، شاعر و عارف نامدار أفغانستان در ۸۱ سالگی در کابل درگذشت.

غلام حیدر متخلص به حیدری وجودی از چند روز به اینسو در بستر بیماری بود و خبر احتمال مبتلا شدن او به ویروس کرونا در شبکه‌ های اجتماعی دست به دست می‌ شد.

حیدری وجودی مخاطبان زیادی در میان اهل تصوف و حتی اهل سیاست افغانستان داشت و غزل‌هایش در میان گروهی که خود را مریدان او می ‌دانند، دارای مقبولیت و محبوبیت ویژه ‌ای است.

حیدری وجودی خود را از پیروان عارفان بزرگ پیشین می ‌دانست و زندگی خود را وقف سلوک عارفانه کرده بود.

او گفته بود، در دوازده سالگی با مشاهده چیزی در رویا که آن را "یک شی که همه چیز را در بر می‌گرفت" تعریف می‌کند، احوالش دگرگون شد و این مصراع بر زبانش جاری گشت: "چه بودی، رو نمودی، دل ربودی، بیدلم کردی." پس از آن رویا، او خود را میان هوشیاری و جنون معلق یافت چنانکه قادر نبود بیش‌تر از صنف/کلاس ششم درس بخواند.

کتابخانه ‌های عامه افغانستان دگرگون می‌ شود؟

ملاقات با عشقری

چهار سال بعد در شانزده سالگی زادگاه خود پنجشیر را ترک گفت و به کابل آمد، شهری که تا پایان عمر در آن ماند. در این شهر با صوفی غلام نبی عشقری آشنا شد، با شایق جمال، استاد عبدالحق بیتاب و مولانا خسته نشست و برخاست کرد؛ شعرهایش در روزنامه ‌ها منتشر شدند، در قالب کتاب چاپ شدند و او رفته رفته عنوان نجم العرفا یافت و تا بود از حلقه اخلاص‌ مندان و مجذوبان بیرون نرفت.

او از تاثیری که صحبت صوفی عشقری بر او داشته همواره سخن می‌گفت. در ابتدای شاعری اشعار خود را به عشقری می‌ خوانده اما آن صوفی تارک دنیا میلی به دیدن عیب در کار شاعران نداشته است.

یک عمر در یک شغل

حیدری وجودی پس از پایان دوره سربازی که شش سال را در برگرفت، در سال ۱۳۴۳ وارد کار اداری برای دولت شد. کمتر از شش ماه به عنوان محرر در انجمن شعرای افغانستان کار کرد، آن انجمن که چهارده عضو، هفت پشتو زبان و هفت فارسی زبان داشت در مدت کوتاهی به دلیل اختلاف نظرهای عمیق اعضا، فروپاشید. حیدری وجودی در همان سال به عنوان مسئول بخش مجلات و روزنامه‌ها در کتابخانه عامه کابل به کار گماشته شد، شغلی که تا پایان عمر آن را رها نکرد.

در افغانستان ماموران حکومت در ۶۵ سالگی بازنشسته می‌ شوند. وقتی از کار بازنشسته شد، نامه ‌ای به حامد کرزی رئیس جمهوری پیشین افغانستان نوشت و در آن نامه از انس و الفت پنجاه ساله با در و دیوار محل کار خود حکایت کرد و نوشت که حتی حاضر است بدون دریافت حقوق و امتیازی به کار در کتابخانه ادامه بدهد. آقای کرزی این پیشنهاد را پذیرفت و با صدور حکمی، پرداخت حقوق مقرر و ابقا در کار را برای او دایمی ساخت.

خلوت گزینی در کودکی

حیدری وجودی در سال ۱۳۱۸ خورشیدی در ولسوالی رخه در ولایت پنجشیر زاده شد. در آن سال ‌ها در پنجشیر و ولایات اطراف آن درس در مدارس دولتی تنها تا صنف ششم تدریس می‌ شد و شاگردانی که مایل به ادامه درس بودند می‌بایست به کابل بروند. اما حیدری وجودی که پس از آن رویا، یارای ادامه درس را در خود نمی ‌دید، برای مدتی نزدیک به چهار سال عزلت و خاموشی اختیار کرد. به قول خودش در تمام این مدت ساعات اولیه روزها را بر فراز بلند ‌ترین تپه‌ ی روستا که در برابر منزل شان واقع شده بود به تنهایی می‌گذرانید. او از آنجا خاموشانه به چشم ‌اندازهای دور نظر می ‌دوخت. خلوت‌ نشینی و خاموشی او را به سوی سخن موزون کشانید و از او غزلسرایی ساخت که تا پایان عمر دست از قلم نگرفت.

از حیدری وجودی در بیش‌تر از شصت سال خلاقیت ادبی‌ اش ۱۵ عنوان کتاب شعر به همراه چندین اثر پژوهشی منتشر شده که برخی از آثارش دو تا شش بار هم چاپ شده اند. مرجع چاپ تمامی این کتابها کابل بوده است.

آثار حیدری وجودی

§     عشق و جوانی (۱۳۴۹)

§     راهنمای منظوم پنجشیر (۱۳۵۱)

§     نقش امید (۱۳۵۵)  

§     با لحظه ‌های سبز بهار (۱۳۶۴ چاپ دوم، ۱۳۸۸)

§     سالی در مدار نور (۱۳۶۶ چاپ دوم ۱۳۷۹)

§     سایه معرفت (۱۳۷۵چاپ ششم ۱۳۹۱)

§     صور سبز صدا (بدون ذکر سال چاپ)

§     میقات تغزل (۱۳۷۸)

§     غربت مهتاب (۱۳۸۲ چاپ دوم ۱۳۸۷)

§     لحظه ‌هایی در آب و آتش (۱۳۸۳)

§     آوای کبود (۱۳۸۳)

§     ارغنون عشق (۱۳۷۷ چاپ دوم ۱۳۸۷)

§     شکوه قامت مقاومت (۱۳۸۳ چاپ دوم ۱۳۸۴)

§     رباعیات و دوبیتی‌ها (۱۳۷۹ چاپ دوم ۱۳۸۷)

§     دیوان حیدری وجودی (۱۳۹۴)

حیدری وجودی دو مجموعه از اشعار صوفی غلام نبی عشقری را با نام‌ های افلاک عشق و دل نالان و اشعار عبدالواحد صادقی را زیر نام نور معرفت تصحیح و تدوین کرده و همچنین برگزیده ‌ای از غزل ‌های شاعران با نام غزل‌ های از واصل کابلی تا واصف باختری و نیز گزیده ‌یی از غزلیات شایق جمال را گردآوری و تدوین کرده است.

رساله ‌ای با عنوان مولانای روشنگر و روشن ‌نگر، کوردلان بی ‌باور که موضوع آن معرفی مولانا جلا‌الدین محمد است و نیز رساله دیگری با عنوان نور و نورالانوار در مثنوی از تالیفات اوست.

شارح مثنوی معنوی

حیدری وجودی از سال ۱۳۶۸ برای مدت شانزده سال، در مجالسی که هر هفته دو بار در کابل برگزار می‌شد سراسر مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی رومی را شرح کرد. نسخه صوتی مجالس شرح مثنوی حالا در اختیار نزدیکان وی است.

این شاعر عارف که در هشتاد سالگی در کابل درگذشت، هدف خودش از شاعری را تلاش برای "رهایی جوانان از دام خودبیگانگی" می ‌دانست و می‌ گفت: "هر یکی از ما مسلمانان رسالت وجدانی داریم که با وسایل ممکنه در حد توان خویش در راه تنویر اذهان مردم، به خصوص جوانان روزگار و نسل‌های آینده و نجات ایشان از خطر از خود بیگانگی اهتمام بورزیم و نگذاریم که نسل‌ های آینده ما اسیر دام ‌های فریبای دشمنان اسلام شوند"

از حنجره آوازخوانان

شماری از اشعار حیدری وجودی را آوازخوانان معروف با آهنگ اجرا کرده اند. غزلی با مطلع:

دیشب چمنی به خواب دیدم

یک دشت گل گلاب دیدم...

با اجرای رحیم مهریار و پرستو در سال‌ های حاکمیت داکتر نجیب الله بسیار بر سر زبان‌ ها افتاد.

فرهاد دریا نیز با اجرای آهنگی بر غزل:

گردش چشم سیاه تو خوشم می ‌آید

موج دریای نگاه تو خوشم می‌آید

به فراگیرتر شدن شهرت این شاعر عارف کمک کرد.

حیدری وجودی در سراسر عمر خود عزلت گزید و هرگز برای مقام و منصب و شهرت در کسی را نکوفت و در سرزمینی که پاکدامن ماندن از آلودگی‌های بسیار، اگر نه ناممکن، بسیار دشوار بوده است، با مناعت طبع و فقر زندگی کرد.

 منبع: سایت فارسی بی بی سی

 ۱۰ جون ۲۰۲۰