نوروز باستان

دوشنبه، ۱۵ مارچ ۲۰۱۰

نوروز باستان

امین الله مفکر امینی

روز نوروز که از پیوند دو کلمه (نو) و (روز) میباشد در دوره های مختلف تاریخی در سرزمین خراسانی ما افغانستان و بعضاً ممالک همجوار میهن عزیزما عمدتاً ایران و همچنان در عده ای از کشور های آسیای میانه و بعضی از کشورهای دیگر جهان که دارای تقویم خورشیدی و یا غیر خورشیدی هم بوده اند، با فرهنگهای مختلف چه لسانی منطقوی و حتی طرز دیدگاههای مختلف مذهبی، از طرف میلیونها میلیون از انسانهای این سرزمینها و قاره ها، تجلیل بعمل آمده است و بعضاً هم از طرف عده ای از دول و حکومات، بزرگداشت این روز تاریخی خلاف عقاید مذهبی گفته شده و ممنوع قرار داده شده است که میتوان دوره تسلط طالبان را در افغانستان مثال داد.

باساس موضوع تاریخی بودن روز نوروز، طبق پافشاری کشور های ذیدخل در این قضیه، اخیرا مجمع عمومی سازمان ملل متحد وادار شد تا آنرا در جلسه تاریخی ۲۳ فبروری سالجاری ۲۰۱۰ مورد غور قرار دهد که بالاثر ۲۱ مارچ به حیث روز بین المللی نوروز و فرهنگ صلح، در جهان برسمیت شناخته شد.

(جغرافیای نوروز با اسم نوروز یا مشابه آن به سراسر خاورمیانه، بالکان، چین شرقی، (ترکستان چین)، سودان، آسیای کوچک، سراسر قفقاز تا استراخان، امریکای شمالی، هندوستان، پاکستان، بنگله دیش، نیپال، تبت محدود میشود. همچنین کشورهای مانند مصر و چین جزو سرزمین های نیستند که در آنها نوروز جشن گرفته میشد، اما امروز جشن هایی مشابه جشن نوروز در این کشور ها هم برگذار میشود).

بزرگداشت اولین روز برج حمل فصل بهار سال خورشیدی در میهن عزیزما و اولین روز ماه فروردین سال خورشیدی در کشور ایران که بتقویم جهانی نیز رسما ثبت شده بنامهای چون میله دهقان یا روز دهقان، میله گل سرخ و نوروز از آن همیشه تجلیل صورت گرفته و بحیث فال نیک و پیامد های بهتر و خوبتر در کشت و کار نسبت به سال قبل (فصل زمستان یعنی سال کدورت و سردی) برای همه و بخصوص برای دهاقین زارعین، باغداران و مالداران از اهمیتی خاصی برخوردار بوده و میباشد.

مردم شرافتمند میهن ما خاصتا در کابل در این روز به طبخ غذا های مختلف از جمله سمنک و یا بگفته ای برادران ایرانی ما سمنو که رسمی است از قدیم میپردازند و آن طوری است که مقداری از گندم به ظرفی جای داده شده یعنی کشت میشود و منظماً آب داده میشود تا گندم سبز شده و قد بکشد و بعد آنرا از ریشه کشیده و عملیه های بعدی چون شستن و کوفتن و به دیگ کلانی انداختن و چمچه زدن باالترتیب آغاز میشود و این پختن سمنک معمولا در هنگام شب صورت گرفته و تا صبحدم ادامه پیدا میکند و این کار معمولا توسط زنها صورت گرفته و زنان و دختران دور دیگ جمع شده و هر یک به چمچه زدن سمنک در دیگ حصه میگیرند تا سمنک به قیام برسد و کاملا پخته شود و خوشمزه تر اینکه آنها به سرودن بیتی که به همین منظور است شروع میکنند که: سمنک بر جوش ما کپچه زنیم . . .

نوع دیگری از غذا ها پختن سبزی چلو است. هرگاه غذای روز نوروز به طبع و میل، هر نوعی که پخته شود موجودیت سبزی بالای سفره به حیث فال نیک سرسبزی و خرمی و کامگاری یک چیز لازمی برای اعضای خانواده بشمار میرود.

تهیه نمودن هفت میوه نیز یکی دیگر از این رسم کهن و آیین نیاکانی ما میباشد که نظر به توان و بنیه ای مالی به کمیت و کیفیت های مختلفی تدارک میشود. که بطور عموم ترکیبات هفت میوه عبارت از کشمش، غولنگ، اشتق یا هشت ترک (زردآلوی خشک) سنجد، چارمغز، پسته وخسته میباشد.

در کشور همسایه ای غربی ما ایران غذای نوروزی هفت سین بوده که هرکدام مفاهیم خاصی خود را دارد. مثلاً سیب نمودی زیبایی و تن درستی، سنجد نمونه ای از عشق و محبت، سبزه بمعنی سرسبزی زنده گی، سمنو یا سمنک نمودی از برکت، سیر به معنی سلامتی و سکه یمفوم رزق و روزی. علاوتا در بعضی حصص ایران علاوه بر هفت سین، هفت شین در میان زرتشتیان و سفره هفت میم در فارس ایران در تجلیل از روز نوروز بسفره آماده میگردد.

یکی از مهمترین برگذاری و تجلیل از اینروز، میله ای گل سرخ است که در سمت شمال میهن عزیز ما یعنی در مزار شریف با برافراشته شدن جنده ای سخی در روز اول برج حمل سال خورشیدی که عبارت از همان روز نوروز است صورت میگیرد و تا چهل روز با سرگرمی های مختلف دیگری چون مرغ جنگی، قوچ جنگی، کبک جنگی و کشتی گیری، سوار کاری، بزکشی با انواع رقص های محلی و غیره ادامه می یابد.

در کابل همچنان یکی از بزرگداشت این روز نوروز که قسماً نزد مردمان شریف کابل و باشنده گان آن مشهور و رایج است میله ای ارغوان بوده که در شهدای صالحین با شُگفتن گل ارغوان صورت میگیرد. در این روز مردم نه تنها اینکه به میله میپردازند بلکه بر قبور رفتگان خویش و عمدتاً به زیارت شخصیتهای مشهور مذهبی یکی چون زیارت جابر انصار ولی رفته و به روح آن شخصیت گرامی، شهدا و دیگر رفته گان شان دعای آمرزش میفرستند.

به همین طور، در روز نوروز تقریباً همه خانواده ها به امور خانه تکانی مصروف شده و به اصطلاح چرک و کدورت سال پار را به دور می اندازند و نیزجوقه جوقه از زنان به قصد پای کوبی سبزه به سبزه زارها، علفزارها و باغهای گل رفته و به فال نیک و توصل به آرزو های نو، در آنجای ها قدم رنجه میدارند. همچنان غرض دید و بازدید خانه ای دوستان، خویشان و اقارب رفته و روز نوروزی را تبریک و جمعاً روی یک سفره از نعمات موجود آن بهره میبرند.

تجلیل از این میله باستانی در استدیوم ورزشی کابل که قبلا بنام غازی استدیوم یاد میشد هم صورت گرفته و مسابقات پهلوانی، قوچ جنگی، نیزه انداختن، سوارکاری توام با اتن ملی و رقصهای محلی بوده است که تماشاچییان با شور و شوق و خاطر جمع در آن شرکت میداشته اند.

قابل یادآوری است که بعضاً میله نوروزی در نوروز در بعضی نقاط دیگر شهر کابل منجمله در دامنه ای تپه حصه اول خیرخانه در نزدیکی نورستان واټ که بعدها در آنجا قطعات عساکر شوروی جابجا بودند از طرف وزارت زراعت و آبیاری و ریاست عمومی کود کیمیاوی و خدمات زراعتی افغان با طبخ غذا ها و توزیع جوایز به اشتراک کننده گان مسابقه، صورت میگرفت که سرگرمی خوبی برای اهالی شهر کابل، خاصتاً ساکنین خیرخانه به شمار میرفت.

در کوچه ها و بازار ها و دوکانهای شهر کابل و ولایات، اینروز نوروز برجستگی هایی خاصی دیگری نیز داشته، مثلاً در دوکانهای ماهی فروشان پختن جلبی های رنگارنگ و در دوکانهای کلچه فروشان، کلچه های قندی رنگارنگ، با دیگر شیرینی باب و هم زیب و زینت دختران و پسران با جامه های رنگین و نوساخته و آراستن سر و صورت و وسمه کردن چشم مردان و زنان، دختران و پسران به برجستگی این روز نوروز می افزوده است.

یکی از مراکز دگر تجلیل از این میله باستانی در کابل در گردنه ای سخی واقع بوده است که از سالهای خیلی شباب بیاد دارم. آنجا مردم با بلند نمودن کاغذ پرانها به سایزها و اندازه های متفاوت و خوردن غذاهای مختلف خصوصاً ماهی و جلبیهای رنگا رنگ و هیاهوی طفلان و اشتراک کنندگان در میله و شر و شور اسباب بازیهای طفلانه، چرخ سواری و غیره به کیفیتی خاصی این میله افزوده و آنرا از سایر روزهای عادی برجسته میداشت.

مردمان میهن عزیز ما همیشه این روز را در گذشته ها با خاطر جمع و آرام تجلیل نموده و به تجلیل از این روز، روزها و ماه ها در انتظار می نشستند. ولی متاسفانه از چند دهه باینسو در اثر زد و خورد و آغاز جنگهای خونین بین برادر با برادر و احساس هر لحظه از انفجار و عدم موجودیت امنیت و موجودیت جنگسالاران در وطن، تجلیل از این روز یعنی نوروز عنعنوی به مخاطره افتیده و مردم شرافتمند ما آنرا با خاطر آرام و دور از تشوشات روحی نمیتوانند تجلیل نمایند. یقین دارم که روزی هموطنان عزیزما نه تنها چون گذشته ها بلکه بهتر و خوبتر و پُرشکوهتر از آن، میله ای نوروز باستانی و سنن نیاکانی مارا با خاطر آرام و با مصونیت عام و تام تجلیل به عمل خواهند آورد.

من در اخیر این روز نوروز سال ۱۳۸۹ هجری شمسی را که عنقریب فرا میرسد به همه هموطنان چه در داخل کشور و چه خارج از آن و به مردمان شرافتمند کشورهای دیگر که از این روز باستانی نیز تجلیل بعمل مِی آورند تبریک میگویم و سال جدید را سال پُر میمنت و پُر برکت بآنها از خداوند متعال استدعا میدارم. و به همین ترتیب سال نو را یک سال پیروزی ها و کامگاری ها در راه دفع و طرد دشمنان داخلی و خارجی به تماماً نیروهای مبارز، صدیق و وطنپرست، ضد استعمار و استثمار و استبداد چه در داخل و چه خارج از میهن زیبایم توقع میبرم.

منابع:

- معلومات شخصی این قلم بدست

- از ویکی پدیا دانشنامهء آزاد جغرافیای نوروز بین قوسین

۱۵ مارچ ۲۰۱۰

توجه!

کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است

کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد