تاثیر سوبسیدی دولت

یکشنبه، ۲۴ جنوری ۲۰۱۰

دکتور دستگیر (رضایی)

تاثیر سوبسیدی (SUBSIDY) دولت

بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی و در زندگی شهروندان!

سوبسیدی، یارانه و یا کمک های بلاعوض یکی از ابزار های رایج دولت ها برای حمایت از گروه های خاص است که با اهداف مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی صورت می گیرد.

البته تعاریف مشابه دیگر نیز وجود دارد:

۱- سوبسیدی در فرهنگ علوم اقتصادی، بازرگانی ومالی:- مخارج قطعی به نفع شخص عمومی یا خصوصی به منظور سبک کردن یا جبران کردن هزینه ای یا برای مساعدت به عملی، در معنای اخص کلیمه، انتقالات مالی یا جنسی که از سوی دولتی به نفع دولتی دیگر یا به نفع موسسات تابعه صورت می گیرد..

۲ - سوبسیدی در فرهنگ لغات کیمبرج:- مبلغی که به عنوان قیمت تمام شد کالا از طرف دولت و یا سایر مراجع به تولید کنندگان غرض حمایت و تشویق آنان پرداخته می شود.

۳ - بانک جهانی سوبسیدی سود اقتصادیست که معمولاً دولت ها به تولید کنندگان کالا برای تقویت بازار رقابتی کشور ها پرداخت می کنند.

۴ - سوبسیدی در فرهنگ لغات اکسفورد:- مقدار منابعی که از محل بودجه عمومی به صنایع و تجارت پرداخت می شود تا قیمت خدمات و کالای شان را در سطح پائین نگهدارند.

۵ - سوبسیدی در لغاتنامه جدید فرهنگی- Nieuw cultureel woordenboek - عبارت از کمک دولت به شهروندان، کمپنی ها و موسسات به هدف حفظ عواید در سطح معین یا تشویق نمودن فعالیتهای معین را که بدون ممانعت اجرا شود. سوبسیدی در لغتنامه اقتصاد مارکیت- کمک نقدی، که دولت از حساب بودجه دولتی به ادارات محلی حکومت، شخصیت های حقوقی، اشخاص انفرادی و یا دولت های دیگر می پردازد. به سوبسیدی مستقیم و غیر مستقیم تفکیک می شود.

اما در افغانستان که تازه بعد از تصویب قانون اساسی نظام بازار آزاد را تجربه می کند و سکتور خصوصی در وجود انواع مختلف تشبثات (تشبثات انفرادی، شرکتهای سهامی و کارخانجات مختلط)، یکی از سه عامل (خانواده، کمپنی و دولت) می باشد، ک در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش تعیین کننده ای را بازی خواهد کرد. و وظیفه اساسی دولت در نظام اقتصاد مارکیت (عبارت از حمایه و تأمین شرایط غرض اجرای حقوق مالکیت و قرارداد های اقتصادی منعقده، کمک و مساعدت به رقابت در بازار با اجرای سیاست ضد انحصار (مانوپول)، سیاست عاقلانه مالیاتی و پولی، تکامل سیستم حمایه اجتماعی، کمک به انکشاف عرصه اساسی انفرستروکتور- ترانسپورت وسایل ارتباط و غیره میباشد).

در افغانستان سوبسیدی ها قسمت عمده از بودجه و محصول ناخالص داخلی را در گذشته و اکنون به خود اختصاص داده و می دهد.

سوبسیدی انواع مختلف دارد و متناسب با وظایف دولت تنوع پیدا میکند که در زیر به آن مختصر اشاره میگردد:

در بخش اقتصادی دولت می تواند، سوبسیدی را به دو شیوه اجرا نماید:

۱- در شکل ارایه کمک دولت مرکزی به تولید کنندگان بخش خصوصی به منظور کاهش مصرف تولید (مثلآ کمک برای تولیدات کشاوزی و صنایع زراعتی و صنایع دستی و کوچک ماشینی و با این شیوه سهیم شدن در قیمت تمام شد محصولات) و یا به مصرف کنندگان یک کالا بخصوص (قبول و اجرای سوبسیدی در بعضی از مواد غذائی مانند نان و مواد نفتی حین بالا رفتن قیمتها) یا استفاده کنندگان یک خدمت (سرویس) مانند (ارایه خدمات صحی و ترانسپورتی و غیره برای افراد کم درآمد)، و یا به عامل (فکتور) تولیدی (ماشین آلات، نیروی بشری، زمین و متشبث) بدون مطالبه عوض مالی صرف با شرطی که دریافت کنندگان سوبسیدی، نحوه عمل خود را تغییر و یا تعدیل کند و از این طریق تولید و یا عرضه و یا مصرف کالاهای مورد نظر و یا فعالیتهای اقتصادی را تشویق کند و یا برعکس از توسعه آن با این شیوه از راه غیر مستقیم جلوگیری نماید.

۲ - در شکل سوبسیدی توسعه ای- ارایه کمک به منظور تقویت ظرفیت زیر بنائی اقتصادی و اجتماعی به هدف توازن بخشیدن به نظام تولید، مصرف و هزینه نمودن درآمد های عمومی، همینطور مساعدت به ایجاد موسسات پژوهشی و انتقال علوم و تخنیک، مراکز اطلاعات پایه ای و کمک به منظور تقویت و ارتقای ظرفیت نیروی بشری مورد نیاز (هزینه تحصیلی دانشجویان داخل و خارج از کشور، اساتید و متخصصین، تکنیسنها، مهندسین و کار گران حرفه ای ماهر و غیره)، قایل شدن امتیازات و معافیت های مالیاتی به سرمایه گذاری ها در عرصه ایجاد و انکشاف زیربنائی و تفحصات و استخراج معادن.

- سوبسیدی اجتماعی – این نوع مساعدت ها در تحت نام کمک های مستقیم در قسمت پیشگیری از خسارات احتمالی جای می گیرد، شامل کمک های وسیع مالی در راستای مطالعات در کشف واقعات جنائی، نحوه رشد نفوس، اوقات فراغت جوانان و تدابیر برای این مشکلات می باشد. البته سوبسیدی های دیگری نیز وجود دارد که میتوان آنرا شامل کمک های اجتماعی ساخت از جمله سوبسیدی های مصرفی را که سبب کاهش هزینه خانواده «رضامندی نسبی» خانوار ها می گردد، سوبسیدی های مواظبت صحی، کرایه خانه، سوبسیدی تمویل تحصیل، کمکها و خدمات حقوقی و مواظبت از خانواده و غیره.

- سوبسیدی سیاسی – سوبسیدی سیاسی نوعی از کمکهای دولت است که هدف اساسی آن سیاسی می باشد و ساحه عمل آن می تواند هم در داخل، جهت همآهنگ نمودن اکثریت جامعه با مواضع سیاسی و اقتصادی دولت در جهتی تحکیم امنیت ملی، و هم کمک های بلاعوض به دیگر کشور ها را برای تحکیم مبانی سیاسی دولت شامل شود. این کمکها که گاه ارقام چشمگیری را در بودجه برخی از کشور های مقتدر به خود اختصاص می دهد، صرف گسترش مبانی سیاسی و گاه ایدئولوژیک نظامهای سیاسی این کشور ها می گردد. در حسابهای ملی، جزء از کمکهای مستقیم و اغلب در زیر بخش پیشگیری از خسارات احتمالی جایگزین می شود.

- سوبسیدی فرهنگی – از آنجایی که در اغلب جوامع، بخش خصوصی قادر به حمایت از امور هنری، علمی، انسانی و مذهبی، همآهنگ با سیاست عمومی دولت نیست، دولت باید برای این امور کمک تعیین کند. این مسآله شامل کمکهای پولی و غیره به افراد جهت دستیابی به اهداف مورد توجه حکومت مرکزی می باشد.

- سوبسیدی مصرفی- ممکن است هدف دولت از این پرداختها، کمک رفاهی به گروه خاصی از مصرف کنندگان و یا تمامی افراد یک کشور باشد و منظور از آن تعدیل درآمد گروههای اجتماعی و افزایش نسبی رفاه اقشار کم درآمد و جبران ضرر و زیان کالا های مورد حمایت دولت را می توان از مهمترین مساعدت های مصرفی دانست.

- سوبسیدی تولیدی- یکی از اهداف مهم این نوع پرداخت، حمایت از تولید کنندگانی است که تولید آنان مورد نیاز جامعه است ولی به علت خاصی، تطبیق هزینه تمام شد واقعی با قیمت واقعی، ممکن نباشد. دولت در این مورد، تولید کنندگان را به طوری مستقیم و غیر مستقیم مورد حمایت قرار می دهد.

فروش کود کیمیاوی، سم و بذر با قیمتی کمتر از قیمت تمام شد، استفاده رایگان زارعان از خدمات تخنیکی و تحقیقاتی کشاورزی و یا تعیین قیمت تضمینی در مورد بعضی از محصولات کشاورزی، همچنین در اختیار گذاشتن اسعار قابل نیاز برای مواد اولیه کارخانه با قیمت مناسب را می توان از این نوع حمایتها دانست؛ این نوع کمکها شامل سوبسیدی غیر مستقیم محسوب می شود. علاوه بر این کمکهایی که دولت جهت زیانکرد عملیاتی به شرکتها و کارخانه های تحت پوشش خود می دهد، نوع کمک تولیدی، به روش مستقیم بحساب می آیند.

مزید بر موارد در بالا ذکر شده سوبسیدی می تواند توزیعی (توزیع کالا های وارداتی به قیمت ارزان مانند نفت و بعضی از اقلام مواد غذائی)، خدماتی مانند (حمل و نقل شهری، تکسی رایگان برای شاگردان مکاتب و دانش آموزان معیوب، خدمات برق و آب و غیره)، سوبسیدی در جهت کاهش واردات از طریق افزایش تولید داخلی و سوبسیدی صادرات برای حفظ بازار برای صادر کنندگان کالا ها باشد.

در کشور های پبشرفته جهان از جمله کشور هالند بیشتر از هفتصد نوع سوبسیدی وجود دارد، یکی از انواع آن ارایه سوبسیدی به کمپنی های خصوصی برای استخدام افراد معیوب است. دولت افغانستان میتوان بر طبق نیازمندی و تنوع وظایف از تمامی انواع سوبسیدی حین ضرورت استفاده به عمل آورد، مشروط بر اینکه کاربرد این ابزار منجر به افزایش زنجیره ای (در سرمایه گذاری، تولید، اشتغال، محصول ناخالص داخلی و کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد) گردد.

دکتر دستگیر رضایی ۱۱ جنوری ۲۰۱۰.م

منابع:

-لغتنامه فرهنگی جدید (به زبان هالندی) تآلیف، Dolph Kohnstamm en Elly Cassee.

- فرهنگ علوم اقتصادی، بازرگانی ومالی، تآلیف دکتر عبدالحسین نیک گهر.

-لغتنامه اقتصاد مارکیت به زبان روسی، مولف تهیه، ب.آ.کلشینکوف.

- پرسونل منجمنت، چاپ موسسه بیوروی امتحانات ترانسپورت مسلکی به زبان هالندی.

- قانون اساسی افغانستان.

توجه!

کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است

کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد