اگر از سابقه سه لوکوموتیو بخاری که شاه امان الله در سال ۱۹۲۰ از آلمان برای افغانستان خریداری کرد و فقط هفت کیلومتر را طی می کرد بگذریم سفر با قطار در افغانستان هنوز امکان پذیر نشده.
با این حال وقتی به شهر ادلید در ایالت استرالیای جنوبی سفر می کنید متوجه می شوید نام افغانستان با نام یکی از معروف ترین قطارهای جنوب به شمال استرالیا گره خورده است. این قطار که نام آن The Ghan یا "غان" است، روی "خط آهن جنوب بزرگ" استرالیا حرکت می کند و گردشگران را در مدت ۳ شب و ۴ روز از شهر ادلید در جنوب به شهر داروین در شمال می رساند. البته هر فکری درباره تجربه تان از سفر با قطار دارید بگذارید کنار. غان یک هتل مجلل و سیار است که به جای این که به زمین چسبیده باشد روی خط آهن حرکت می کند.
تاریخچه قطار "غان" از سال ۱۸۴۰ شروع می شود یعنی زمانی که چارلز استورت، کاوشگر بریتانیایی متولد بنگال، راهی بیابان های مرکزی استرالیا شد تا این بخش کشف نشده از استرالیا را کشف کند. سی سال بعد یک کاوشگر دیگر به نام جان مک دووال استوارت اهل اسکاتلند هم برای کشف ناشناخته‌های مرکزی استرالیا راهی این سرزمین ها شد. مشکل هر دوی این کاوشگران شیوه حمل و نقل خدمه و بار در جریان سفرهای اکتشافی بود. وزن زیاد بارها و کم آبی باعث می شد اسب ها در جریان سفر از پای بیفتند. و از اینجا بود که فکر تهیه شتر و جایگزینی آن با اسب به میان آمد. ساربان‌هایی از افغانستان و مناطق هندوکش با شترهای شان به استخدام کاوشگران درآمدند.
یکی از همین کاوشگران به نام ویلیام جروویس که مهندس ارتش بریتانیا بود در سال ۱۸۷۸ اولین قدم برای ساخت خط آهن در مرکز استرالیا را با استفاده از تجربه ساربان‌های افغان در هدایت کاروان های شتر برداشت. اولین بخش خط آهن در سال ۱۸۸۱ ساخته شد. طرح جروویس این بود که خط آهن بتواند ادلید را به داروین متصل کند. اما در سال ۱۸۸۳ پادشاهی بریتانیا او را بعنوان فرماندار کل نیوزیلند انتخاب کرد و در نتیجه تا زمانی که زنده بود نتوانست اجرایی شدن طرح پیشنهادی‌اش را ببیند.
در سال ۱۸۹۱ که اولین قطار از ایستگاه کورن به ایستگاه اودناتا رسید ۱۵۰ ساربان افغان در این طرح مشغول به کار بودند. نام قطاری که این مسافت را طی کرد برای تجلیل از خدمات ساربان های افغان به نام "افغان اکسپرس" انتخاب شد. اما نام قطار دو بار دیگر نیز تغییر کرد، یک بار به "غان اکسپرس" و بالاخره به نام امروزی اش یعنی "غان". اما این همه داستان نیست.
ساربان های افغان در شهر کوچک ماری (Marree) در ۷۰۰ کیلومتری ادلید زندگی می کردند. اقامت طولانی مدت ساربان‌ها و تشکیل خانواده باعث شد تا رفته رفته نمادهایی از زندگی مسلمانان افغان در این شهر شکل بگیرد. از جمله این نمادها عبادتگاهی کوچک بعنوان مسجد در ماری است. طولی نکشید که در سال ۱۸۸۹ نیز اولین مسجد در ادلید ساخته شد که همچنان پابرجاست.
ساربان های افغان پس از احداث خط آهن به زادگاه خود- افغانستان- بازگشتند اما گروهی از آن‌ها در استرالیا باقی ماندند که جمعیت کوچکی از بازماندگان‌شان اکنون در ماری زندگی می کنند. میراث این ساربان ها را می تواند در جریان معروف ترین مسابقه سالیانه شترسواری استرالیا در همین شهر دید. وقتی به تماشای مسابقه شترسواری می روید بوی غذاهای افغانی که در کنار مسیر مسابقه پخته می شود به مشام تان می رسد و در همان جاست که با نام‌های خانوادگی نظیر "بی جا درویش"، "دوست محمد"، "شمروز خان" و "ظریف خان" هم آشنا می شوید.
درویش بی جا یا آنطور که در منابع استرالیایی آمده "بی جا درویش" یکی از معروف ترین ساربان های افغان بود که در سال ۱۹۵۷ در شهر پورت آگوستا در نزدیکی ماری درگذشت. داگلاس استیوارت شاعر بلند آوازه استرالیایی شعری به نام "افغان" دارد که در آن بی جا درویش را توصیف می کند.
یکی از داستان های عاشقانه و حزن انگیز در استرالیا نیز مربوط به همین ساربان هاست. یکی از ساربان ها به نام اکبر با پسرش به استرالیا آمده بود. وقتی پدر درگذشت پسر که اکنون به نام "جک اکبر" شناخته می شد ابتدا بعنوان ساربان و بعد بعنوان پستچی کالسکه ران به استخدام دولت درآمد. جک در جریان یکی از سفرهایش در استرالیای غربی با دختر جوانی از بومیان استرالیا به نام "لالی متبار" آشنا می شود. عاشق یکدیگر می شوند و تصمیم می گیرند ازدواج کنند.
قانون سال ۱۹۰۵ درباره بومیان استرالیا اجازه ازدواج آن ها با افراد غیربومی را نمی دهد. با اینحال جک و لالی به ادلید در استرالیا جنوبی فرار می کنند، ازدواج شان را در دفترخانه دولتی ثبت می کنند و در یک خانه ساکن می شوند. اما ازدواج آن ها همچنان غیرقانونی محسوب می شد و بالاخره پلیس زن و شوهر جوان را دستگیر و به استرالیای غربی فرستاد تا جدا از هم زندگی کنند. چندین سال شکایت های متعدد جک به جایی نمی رسد تا این که بالاخره دادگاه عالی استرالیای غربی آن ها را به زندگی در خارج از ایالت تبعید کرد. جک و لالی به ادلید بازگشتند، در این شهر خانواده شان را تشکیل دادند و صاحب دو پسر و دو دختر شدند. با اینحال پرونده لالی بعنوان سرکشی از قانون دولت نه بعد از ازدواج آن ها بلکه بالاخره در سال ۱۹۷۰ بسته شد.
ساربان های افغان و شترهای شان نه تنها در ساخت خط آهن جنوب به شمال بلکه در احداث خطوط تلگراف مرکزی استرالیا نیز مشارکت داشتند.
بعد از پایان ساخت خط آهن، ساربان‌ها شترهای شان را در طبیعت رها کردند تا از دستور دولت برای امحاء آن‌ها بگریزند. اکنون بزرگ ترین جمعیت شترهای جهان که بیش از یک میلیون نفر تخمین زده می شود در سرزمین های مرکزی استرالیا زندگی میکند.
همایون خیری روزنامه نگار در استرالیا
۱۱ فبروري ۲۰۱۷- ۲۳ دلو ۱۳۹۵
منبع: سایت فارسی بی بی سی
توجه!
کاپی و نقل مطالب از «اصالت» صرف با ذکر منبع و نام «اصالت» مجاز است
کلیه ی حقوق بر اساس قوانین کپی رایت محفوظ و متعلق به «اصالت» می باشد
Copyright©2006Esalat