جمعه، ۳ مارچ ۲۰۱۵
جمال عبدالناصر نورزاد
شتابزده گی در سیاست خارجی افغانستان
درنگی بر اظهارات رییس جمهور غنی و
جنگ در یمن و نتایج بی حاصل آن برای دولت افغانستان
تصویر از گوگل
عبدالناصر نورزاد استاد دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل:
رسم معمول آن است که دولت ها جهت کسب منافع درون سازمانی خود با حفظ و رعایت قوانین پذیرفته شده ای جهانی دست به تحرک در عرصه سیاست خارجی چه در تحولات منطقوی و چه در تحولات جهانی می زنند، ولی دولتمردان افغانستان بدون در نظرداشت این مهم، به گونه شتابزده و سرسری اقدام میکنند و دوست و دشمن انتخاب می کنند. در جبهه های منطقوی و جهانی که هیچ سودی حاصل آن نیست صف آرایی میکنند. این شتابزده گی ها در سیاست خارجی افغانستان، به گونه ای نمایانگر عدم درک دقیق سیاست جهانی از سوی دولتمردان افغانستان است. رییس جمهور کرزی، بار ها از پاکستان شکوه کرد و گریبان پاره نمود ولی با تغییر اندک و سطحی امریکا در مقابل این کشور، بگونه فوری اذعان کرد که در صورت حمله امریکا به پاکستان در کنار این کشور خواهد ایستاد. عین اشتباه و شتابزده گی را رییس جمهور غنی تکرار میکند. در حالیکه جنگ یمن ابعاد جهانی میگیرد و کشور های ذیدخل در آن به اساس منافع اقتصادی و رقابت های خطرناک و چالش بر انگیز سیاسی و مذهبی داخل معرکه شده اند، دولت افغانستان در یک اقدام فوری آماده شده تا در مقابل ایران و متحدانش در کنار عربستان و کشور های متحد آن قرار گیرد. این اقدام به دو دلیل محکوم به شکست است و جز افتضاح و ناکامی ثمره ای دیگر نخواهد داشت:
اول: قسمیکه قبلا تذکر یافت جنگ میان عربستان و همقطارانش در مقابل ایران و متحدانش نمای جدیدی از رقابت وحشتناک مذهبی میان شیعیزم ایرانی و وهابیزم عربستانی است. سود افغانستان در این جنگ جز خشنودی عربستان چیزی نخواهد بود و اگر دولتمردان افغانستان به فکر این باشند تا با این اقدام بتوانند عربستان را راضی بسازند تا گروه های مخالف مسلح دولت را قانع به نشستن به میز مذاکره نماید جدا خطا رفته اند. زیرا نبرد در افغانستان صبغه جهانی و منافع جهانی دارد و عربستان هرگز حاضر به این کار نخواهد شد.
دوم: علت اصلی نبرد در حال حاضر، نزاع بر سر تنگه باب المندب است که شاهرگ اقتصادی ترکیه، عربستان و مصر است. در صورتیکه حوثی های شیعه تبار کنترول کامل این منطقه را بدست بگیرند، این ضربه محکمی اقتصادی بر پیکر اقتصادی عربستان و کشور های نفت خیز خواهد بود. موقعیت یمن به‌خاطر همجواری با تنگه باب‌المندب، آبراهی باریک بین دریای سرخ و خلیج عدن، بسیار استراتژیک است؛ بیشتر نفت دنیا از طریق این آبراه حمل می شود. نگرانی عربستان سعودی و مصر این است که تسلط کامل حوثی ها بر یمن دسترسی آزاد به این آبراه را مختل کند. این مسئله باعث می شود تا کشور های که منافع اقتصادی شان را در خطر می بینند، بدون در نظر گرفتن قوانین بین المللی، متوسل به جنگ های درازمدت جهت حفظ منافع شان شوند.
بنا دولتمردان افغانستان باید بدانند که جنگ یمن و ایستادن در کنار عربستان و دیگر کشور های دخیل در این قضیه سودی برای افغانستان ندارد. افغانستان خود با معضل بزرگ امنیتی مواجه است. حل این مسئله از توان دولتمردان افغانستان بیرون است و هرگونه تشبث در نزاع ها و معضلات بین المللی بدون در نظرداشت واقعیت های حاکم بر حوزه بین الملل، سبب وخیم تر اوضاع در افغانستان خواهد شد.
جنگ در حال حاضر، در مناطق شدت گرفته است که به گمان عربستان و متحدانش میتواند در صورت پیشروی حوثی ها به کانون گرم و محل تکاپو ایران قرار گیرد و زمینه گسترش شیعیزم ایرانی در آن مساعد گردد. حوثی ها از متحدان قدیمی ایران در یمن هستند. حتی این گروه به اشاره ایران در مقابل القاعده یمن و دولت اسلامی یا داعش فعلی در نبرد هستند.
حوثی ها نام خود را از حسین بدرالدین الحوثی می گیرند. او رهبری گروه را در جریان اولین قیام در سال ۲۰۰۴ بر عهده داشت. خواسته آنها خودمختاری بیشتر برای مرکز اصلی خود در استان صعده و محافظت از رسوم فرهنگی و مذهب زیدیه در برابر آنچه نفوذ اسلام گرایان سنی می خواندند بود.
یمن در بیشتر سال های قرن بیستم از دو کشور مجزا تشکیل شده بود: "جمهوری عربی یمن" در شمال و "جمهوری دموکراتیک مردمی یمن" در جنوب. این دو کشور در سال ۱۹۹۰ تصمیم گرفتند با یکدیگر متحد شوند و کشور "جمهوری یمن" را تاسیس کنند. ولی چندی نگذشت که جنوبی ها معترض اقدامات تبعیضانه سیاسی و اقتصادی دولت صنعا شدند و در جریان جنگ داخلی ۱۹۹۴ خواهان لغو اتحادیه شدند ولی شکست خوردند.
این که چرا دولت افغانستان با چنین اظهار نظری خواسته در این جنگ شریک باشد حدس و گمانه زنی های زیادی را پیش میکشد. آیا دولت افغانستان از نبرد چهل ساله در افغانستان خسته نشده که خواسته در جنگ بزرگ منطقوی همچو یمن شریک شود. ما برای حفظ دستاورد ها و تامین منافع ملی خود نیاز به جنگ نه بل به راهکار های عاقلانه بدور از هرنوع تصمیمات عجولانه داریم. منافع ما در یمن نه بل در خود منطقه است. اقناع همسایگان و رویدست گیری راهکار های عملی جهت تامین منافع ملی کشور، از اولویت های کاری دولت افغانستان باید باشد، نه تداخل در نزاع منطقوی که کمی بعدتر ابعاد جهانی بخود خواهد گرفت. ما در جنگ سرد بخشی از این جنگ بودیم و از همگان بیشتر تاوان و خساره پرداختیم. باید یاد گرفته باشیم که شامل شدن در همچو ائتلاف ها از جانب کشور های قدرتمند بخاطر تامین منافع شان شکل گرفته است. برای کشوری کوچکی مثل افغانستان که حتی قادر به تامین حاکمیت ملی خود نیست و منافع خود را هردم برای دیگران قربانی کرده است، این تصمیمات کشور را به بیراه می برد. این راه کوتاه و منطقی جهت دست یافتن به منافع ملی نیست بل هدر دادن تمام تلاش های است که در گذشته به گونه نسبی به آن پرداخته شده است.
(«اصالت» در قبال مطالب منتشره در دیدگاه ها هيچ مسووليتي ندارد و با احترام به آزادي بیان و دموکراسي
نميخواهد سانسور نمايد و دست رد به سينه نويسنده گان بزند)
