يکشنبه، ۲۸ اکتوبر ۲۰۰۷
بخش ششم
افغانستان و مواد مخدر
افغانستان اولين و بزرگترين توليدكننده مواد مخدر در جهان به حساب مي‌آيد. دولتمردان آمريكايي پس از حمله نظامي به افغانستان اعلام كردند كه يكي از برزگترين برنامه هاي انها در خاك اين كشور نابودي مزارع خشخاش، جلوگيري از كشت آن و ممانعت از قاچاق مواد مخدر است.
حقيقت اين است كه دولت آمريكا پس از تصرف افغانستان نه تنها هيچ گام جدي براي جلوگيري از كشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر برنداشت بلكه در بسياري از موارد نيز به مافياي مواد مخدر در اين كشور كمك كرده است. طي ۵سالي كه از حمله آمريكا به افغانستان مي‌گذرد علي رغم ادعاهاي آمريكايي‌ها مبني بر تلاش براي كاهش كشت خشخاش در اين كشور و جلوگيري از توليد مواد افيوني و مخدر، آمارهاي موجود از افزايش توليد مواد مخدر در اين كشور و قاچاق آن به ساير نقاط جهان خبر مي دهد. دفتر سياست ملي كنترول مواد مخدر آمريكا در گزارشي اعلام كرد اراضي زير كشت خشخاش در افغانستان در سال 2006 ميلادي به ميزان چشمگيري نسبت به سال گذشته افزايش يافته و به 172 هزار و 600 هكتار رسيده است .
دفتر يادشده با انتشار بيانيه اي خاطر نشان كرد سطح اراضي زير كشت خشخاش اگرچه افزايش يافته اما در مقايسه با سال 2004 ميلادي كاهش داشته است.
اين گزارش هم چنين مي‌افزايد، از زمان سرنگوني طالبان در افغانستان در سال 2002 توليد خشخاش در اين كشور حدود شش برابر شده است. به گفته جان والتر مسوول دفتر سياست ملي كنترول مواد مخدر آمريكا، اگرچه سال 2006 ميلادي ركورددار نابودي اراضي زير كشت خشخاش در افغانستان است اماچنين گزارش‌هايي هنوز نااميدكننده تلقي مي‌شود. سفارت آمريكا در كابل همواره دولت كرزي را يكي از عوامل ناكامي مبارزه با مواد مخدر در افغانستان اعلام كرده است.
برپايه گزارش هاي منتشر شده از سوي سازمان ملل متحد، هم اكنون ميزان توليد محصول خشخاش 6 هزار و 200 تن است كه در تاريخ اين كشور سابقه نداشته است . بارنت روبن پژوهشگر آمريكايي 20 سپتامبر 2006 در جلسه استماعيه كميته روابط خارجي مجلس سناي آمريكا درباره علل ناكامي دولت افغانستان در مبارزه با مواد مخدر گفت : وقتي ما در اين مورد صحبت مي‌كنيم كه چرا دولت افغانستان به اقدامات جدي عليه قاچاق موادمخدر دست نمي‌زند بايد به خاطر داشته باشيم كه بسياري از اين دلالان موادمخدر توسط ايالات متحده تقويت مي‌شوند و به بسياري از آنها كمك شد تا دوباره قدرت را در دست گيرند.
وي افزود: وقتي حامدكرزي خواست برخي از آنها را از مقام هايشان بركنار كند آنها از سوي بعضي ارگان هاي دولت آمريكا حمايت و در سمت هاي خود ابقا شدند زيرا حضور شان براي ايالات متحده مفيد ارزيابي مي‌شد. وي افزود : هشتاد در صد پول موادمخدر به جيب قاچاقچيان و جنك سالاران سرازير مي‌شود، نه دهقاناني كه خشخاش كشت مي‌كنند و در مزارع آن كار مي‌كنند و نود در صد از سود حاصل از تجارت مواد مخدر به خارج از افغانستان ارسال مي‌شود.
به گفته روبن بدون ترديد يكي از دلايل افزايش كشت خشخاش و توليد مواد مخدر در افغانستان سودسرشاري است كه از بابت توليد و توزيع اين مواد، عايد قاچاقچيان و سوداگران مرگ مي‌شود كه از سوي برخي از حاميان خود در ايالات متحده پشتيباني مي‌شوند.
حال اين پرسش مطرح است كه آيا اقدامي كه واشنگتن در افغانستان تحت شعار ريشه كني مواد مخدر انجام مي‌دهد واقعا مبارزه با مواد مخدر است يا تجارت مواد مخدر؟ آنتونيو ماريا كوستا رييس اجرايي دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرايم سازمان ملل متحد گفت كه در سال ۲۰۰۷ميلادي سطح زيركشت بوته خشخاش در افغانستان به 193 هزار هكتار رسيده است. از اين مقدار سطح زيركشت هشت هزار و 200 تن محصول خشخاش بدست آمده است. وي مصرف جهاني سالانه ترياك را چهار هزار و 600 تن و مازاد توليد را سه هزار و 600 تن اعلام كرد و گفت : اين ميزان توليد زنگ خطري براي سلامت جامعه بشري است.
توليد محصول خشخاش در افغانستان نسبت به سال زراعي گذشته 17 درصد افزايش دارد كه علت آن مساعدبودن شرايط اقليمي و افزايش ناامني در كشور است. اين مقام سازمان ملل متحد با بيان اينكه چين در قرن نوزدهم ركورددار توليد مواد مخدر در جهان بود، يادآور شد : توليد هشت هزار و 200 تن ترياك در جهان نه تنها سابقه نداشته بلكه نگران‌كننده نيز است.
در حال حاضر 13 ولايت در شمال افغانستان عاري از كشت خشخاش است اما پنج ولايت ناآرام در جنوب و جنوب شرق توليد سه چهارم مواد مخدر را به خود اختصاص داده است. ماريا كوستا با بيان اينكه در افغانستان ميان توليد مواد مخدر با فقر رابطه‌اي وجود ندارد، گفت : ميان شورش‌هاي مسلحانه و كشت خشخاش در اين كشور ارتباط ناگسستني وجود دارد. علت افزايش توليد در جنوب افغانستان نبود حاكميت دولت، فعاليت شورشيان ، قاچاق و تجارت مواد مخدر است. اين مقام مسوول با اشاره به نقش و حمايت گروه طالبان در توليدمواد مخدر يادآور شد: چگونه مي‌توانيم از ميزان اعتياد در جامعه جهاني بكاهيم.
محو كشت خشخاش و نابودي مزارع اين گياه نتايج مطلوبي در افغانستان نداشته است. وي تصريح كرد كه اين نهاد به دولت افغانستان پيشنهاد داد كه در مبارزه با كشت خشخاش جديت به خرج دهد و از بين بردن مزارع را شدت ببخشد. از نيروهاي خارجي در افغانستان مي‌خواهيم كه در تخريب كارگاه- هاي توليد هرويين و مبارزه با كاروان‌هاي بين‌المللي مواد مخدر نقش خود را بهتر ايفاء كنند.
سال گذشته تقاضا براي ترياك در جهان حد طبيعي بود و در مجموع استفاده از اين ماده كاهش داشته است. وي شمار افرادي كه ترياك استعمال مي كنند را 13 ميليون نفر اعلام كرد و گفت : با توجه به مازاد توليد ، اين خطر وجود دارد كه در نقاط مختلف دنيا بازار مصرف ايجاد گردد. رهبري مبارزه با مواد مخدر در افغانستان به عهده انگليس است كه هم اكنون سه ميليون دهقان از محل توليد خشخاش امرار معاش مي‌كنند.
تازه‌ترين بررسيهاي سازمان ملل حاكي از آن است كه افغانستان براي دومين سال متوالي در كشت خشخاش به ركورد جديدي دست يافته كه ولايت هلمند كه پايگاه اصلي طالبان در افغانستان است، با 45 درصد رشد نسبت به سال گذشته در كشت خشخاش، پيشتاز است.
روزنامه نيويارك تايمز در سايت اينترنتي خود نوشته است كه احتمالا اين گزارش بحثهاي جديدي را در مورد برنامه 600 ميليون دالري آمريكا براي مبارزه با مواد مخدر در افغانستان مطرح خواهد كرد، برنامه‌اي كه بخاطر چالشهاي امنيتي و فساد فراگير در داخل دولت افغانستان، مختل شده است.
ويليام وود سفير آمريكا در افغانستان، در واكنش به يافته‌هاي اين گزارش، گفته است: فكر مي‌كنم صحيح باشد كه بگوييم بايد بدنبال يك طرح جديد باشيم و من فكر مي‌كنم كه ما در حال يافتن آن طرح جديد هستيم. وي افزوده است: برنامه‌هاي كنوني آمريكا براي از بين بردن، جلوگيري از كشت و ارائه بذرهاي ديگر براي كشت به دهقانان ، بايستي تشديد شود و استفاده از سمپاشي نيز همچنان يك احتمال است.
به نوشته اين روزنامه، مقامات افغان و انگليسي مخالف سمپاشي مزارع هستند و معتقدند كه اين اقدام باعث خواهد شد تا دهقانان به سمت طالبان بروند. هرچند بر اساس بررسيهاي سازمان ملل، كشت خشخاش در شمال افغانستان كاهش يافته، ولي كاشت آن در جنوب افغانستان كه طالبان، دهقانان را به كشت خشخاش تشويق مي‌كنند، افزايش داشته است. با اينكه دهقانان درآمد نسبتا اندكي از كشت خشخاش بدست مي‌آورند، ولي ترياك يكي از منابع بزرگ مالي طالبان است كه به گفته مقامات آمريكايي بخاطر محافظت از زمينهاي دهقانان در برابر از بين بردن محصولاتشان، از حمايت عموم برخوردار شده‌اند. طالبان همچنين درآمد زيادي را نيز از طريق محافظت از قاچاقچيان بدست مي‌آورند.
نيويارك تايمز نوشته است: در مناطق تحت كنترول طالبان، قاچاقچيان آزمايشگاه‌هاي بيشتري ايجاد كرده‌اند كه در آن ترياك را به هرويين تبديل كرده و ارزش آن را چندين برابر مي‌كنند. تعداد آزمايشگاه‌هاي مواد مخدر در ولايت هلمند در سال گذشته 30 عدد بود، ولي در سال جاري به ۵۰عدد رسيده است. همچنين در سال جاري حدود 16 تن مواد کيميايي كه براي ساخت هرويين استفاده مي‌شود، ضبط شده است. به گفته مقامات غربي، آنها از آمار دقيق توليد خشخاش در افغانستان در سال 2007 كه در اختيار سازمان ملل متحد است، اطلاعي ندارند ولي احتمال مي‌دهند كه توليد آن در مقايسه با سال قبل بين 10 تا 30 درصد افزايش يافته باشد.
در عين حال، در اين بررسيها نشانه‌هاي مثبتي نيز به چشم مي‌خورد. كاهش كشت خشخاش در شمال احتمالا باعث خواهد شد تا افزايش كشت خشخاش در افغانستان كمتر از افزايش سال 2006 باشد.
سال گذشته كشت خشخاش در ولايت هلمند 160 درصد رشد داشت كه به رشد 50 درصدي كشت خشخاش در افغانستان كمك كرده بود. سال گذشته افغانستان 6 هزار و 100 تن خشخاش توليد كرده بود كه 92 درصد از نياز بازار جهاني را تامين مي كند.
نيويارك تايمز تصريح دارد: فقر، فساد بين مقامات محلي، بازگشت مجدد طالبان و گسترش بي‌قانوني، همگي از دلايلي است كه باعث شده است تنها ولايت هلمند بيش از هر كشور ديگري در جهان مواد مخدر توليد كند. به نوشته اين روزنامه، قيمت خشخاش 10 برابر قيمت گندم است، بنابراين برخي از دهقانان حاضر نشده‌اند در سال جاري محصولات قانوني بكارند. دهقانان همچنين تهديد به نابودسازي مزارع خود را نيز منتفي مي‌دانند، زيرا به گفته آنها بسياري از مقامات محلي در تجارت خشخاش دست دارند و بنابراين هيچگاه پاكسازي مزارع بصورت چشمگيري صورت نخواهد گرفت.
مقامات آمريكايي و انگليسي مي‌گويند از يك طرح بلند مدت براي مهار توليد خشخاش برخوردار هستند. به گفته آنها حدود هفت هزار نيروي نظامي انگليس و نيروي امنيتي افغانستان به صورت تدريجي در حال گسترش اختيارات دولت در برخي مناطق هستند.
دولت انگليس 60 ميليون دالر براي تشويق دهقانان به كشت ساير محصولات در اين ولايت اختصاص داده و سازمان توسعه بين -المللي آمريكا ( (AIDنيز 160 ميليون دالر براي ايجاد راه‌هاي متفاوتي براي كسب درآمد در جنوب افغانستان و خصوصا ولايت هلمند اختصاص داده است.