دوشنبه، ۱۰ دسمبر ۲۰۰۷
پاکستان
ائتلاف های ناپايدار و اختلاف های دوامدار
)ب - نبرد(
تحولات سياسى اخير پاكستان با بازيگران متنوع و گاهى ديدگاه هاى متفاوت، ممكن است با شيب تندى به تغيير سياست آمريكا در پاكستان منجر شود و اين امر بطور قطع براى شخص جنرال پرويز مشرف رئيس جمهورى پاكستان خوشايند نخواهد بود. فشارهاى فزاينده بازيگران اصلى بحران پاكستان بر جنرال مشرف، تا حدود زيادى غير قابل پيش بينى بود. وى تصور نمى كرد كه حساسيت هاى بازيگران فرامنطقه اى از جمله آمريكا و انگليس تا اين حد بالا و فزاينده باشد. اما با وجود نگرانى مشرف، حضور «جان نگروپونته» مقام وزارت امور خارجه آمريكا در پاكستان نشان داد برغم تحليل هاى رسانه هاى غربى (به طور عمده اروپا) مبنى بر سقوط قريب الوقوع رئيس جمهورى پاكستان، نشانه هاى استمرار حضور مشرف در صحنه سياسى پاكستان تقويت شده است.
بعد از گذشت هفته ها از بحران موجود در پاكستان و با وجود نگرانى هاى امنيتى آمريكا و نه به خطر افتادن دمكراسى، كاخ سفيد با اعزام نگروپونته نشان داد كه مى خواهد مشرف در صحنه سياسى پاكستان باقى بماند. به طور قطع براى آمريكا و همچنين مشرف، امنيت پاكستان مهم تر از روشن نگاه داشتن چراغ دمكراسى حداقلى در اين كشور بوده و اين نكته را مشرف بارها تصريح كرده است. از ديدگاه آمريكا، گفتگوى رئيس جمهورى پاكستان با احزاب سياسى مخالف دولت و پيگيرى شعار آشتى ملى مهم است، اما همانطور كه مشرف نيز تأكيد كرده امنيت پاكستان و حفظ وضعيت موجود اين كشور در قامت يك متحد پايدار در برخورد با آنچه كه واشنگتن دهشت افكنى مى نامد، بسيار حياتى است. از نگاه آمريكا يكى از مولفه هاى اصلى امنيت پايدار در پاكستان، تقويت نيروهاى ميانه رو است. نگروپونته نيز در ديدار با مشرف تصريح كرده كه آشتى بين نيروهاى سياسى ميانه رو ضرورت دارد. گفتگوهاى وى با بى نظير بوتو رهبر حزب مردم و آرامش نسبى كه در پاكستان حاكم شده است، نشان مى دهد كه آمريكايى ها در حال نزديكى به وضعيت دلخواه خود هستند، بنابراين نشانه اى از وجود وخامت وضعيت سياسى مشرف مشاهده نمى شود.
برخى رسانه هاى غربى بويژه رسانه هاى اروپايى همزمان با سفر نگروپونته به اسلام آباد، در تحليل هاى خود تأكيد مى كنند كه سفر اين مقام آمريكايى به اسلام آباد به معناى دورى آمريكا از جنرال مشرف و نزديكى به سمت نخبگان اردو و نيروهاى ميانه رو محسوب مى شود و يا اينكه فرماندهان ارشد اردو از عملكرد مشرف رضايت ندارند و اين امر ممكن است به تغييراتى در صحنه سياسى پاكستان منجر شود. به نظر مى رسد ديدگاه هاى مطرح در اين زمينه با القائات خاصى منعكس شده و تلاش دارد تا به اهداف از پيش تعيين شده لابى ها و محافل خاص داخلى و خارج از پاكستان عليه مشرف نايل شود. رابرت گيتس وزير دفاع آمريكا پس از آغاز بحران سياسى در پاكستان گفته بود كه توانايى مشرف در ادامه مشاركت در مبارزه با دهشت افكنى به توانايى وى در نحوه اداره اوضاع و فرو نشاندن بحران بستگى خواهد داشت.
انعطاف مشرف درموضوع كناره گيرى از پست نظامي و برگزارى انتخابات پارلمانى در هشتم جنوري، نشانه هاى اداره مناسب پاكستان بود. از سويى ديگر آمريكايى ها روابط و مناسبات خود را با اردوي پاكستان به عنوان كليد سياست در اين كشور همواره حفظ كرده اند و در شرايط فعلى نيز مشرف با وجود تحت فشار قرار گرفتن، مهره مناسبى براى حفط امنيت و يا به عبارت صحيح تر هويت امنيتى پاكستان محسوب مى شود. تأكيد چندباره مشرف مبنى بر اينكه ادامه وضعيت فوق العاده براى حفظ سلاح هاى هسته اى و دور نگه داشتن اين سلاح ها از دست افراط گرايان است، نشان مى دهد كه دغدغه هاى آمريكايى ها بطور كامل از سوى مشرف درك شده است. واشنگتن پست در شماره اخير خود در همين زمينه نوشت كه «بوش در واكنش به بحران پاكستان از مشرف خواسته كه وضعيت فوق العاده را لغو و انتخابات را برگزار كند». اين سخنان نشان مى دهد كه هنوز در راس كاخ سفيد، مشرف را همچنان جبهه مستحكم و قوى در برابر افراط گرايان و تندروها قلمداد مى كنند. «پاسخ بوش به اين بحران ناشى از محاسبات كاخ سفيد دراين باره است كه مشرف بهترين اميد پاكستان براى آوردن دمكراسى به اين كشور و مبارزه با افراط گرايان است».
به نوشته اين روزنامه آمريكايى، «با وجود ترديدهاى گسترده درباره اعتقاد مشرف به دمكراسى و توانايى وى در دستيابى به اهداف ترسيم شده، اين ارزيابى بوش تغييرى نكرده است». هويت پاكستان در پرتو سلاح هاى هسته اى اين كشور تعريف شده است. به نظر آمريكايى ها اين هويت بايد در پرتو دمكراسى هدايت شده تقويت شود. جنرال مشرف مى ماند، چون كه معناى هويت امنيتى در پاكستان را درك كرده و آمريكايى ها نيز حاضر نيستند شرايطى را بوجود بياورند كه هويت امنيتى تعريف شده براى پاكستان خدشه دار شود. خدشه دار شدن هويت امنيتى پاكستان به طور قطع به سياست ها و اهداف منطقه اى كاخ سفيد آسيب جدى وارد مى كند.
ازجانب ديگريکى از رهبران حزب مردم پاکستان، از تصميم بى‌نظير بوتو رئيس اين حزب براى تشکيل ائتلافى عليه جنرال پرويز مشرف و اعلام جنگ عليه وى خبر داد. حسن بخارى در گفت‌وگو با شبکه العالم، با اشاره به توافق بوتو با مخالفان مشرف، تصريح کرد وى در صدد تشکيل ائتلافى عليه مشرف و اعلام جنگ علنى است. وى با تأکيد بر اينکه آمادگى داريم ائتلافى عليه مشرف تشکيل دهيم تا بر وى غلبه کنيم، گفت: تمام نيروهاى سياسي، احزاب اسلام‌گرا و احزاب مخالف دولت در ائتلاف ضد مشرف، به ما خواهند پيوست. بخارى درباره پيوستن نواز شريف به اين ائتلاف، خاطرنشان کرد: حزب مردم با اعضاى حزب مسلم‌ليگ (شاخه نواز) مذاکراتى داشته و مطلع شديم که نواز شريف هم از تصميم بوتو استقبال کرده است. وى افزود: ما حتى قصد داريم تظاهراتى در لندن برگزار کنيم لذا مدام با ديگر احزاب در ارتباط تنگاتنگ هستيم و بى‌شک ائتلافى با نواز شريف و ديگر احزاب مخالف تشکيل خواهيم داد زيرا شديداً به برقرارى امنيت تمايل داريم و امنيت نيز بدون دموکراسى برقرار نخواهد شد. اين رهبر حزب مردم افزود: بوتو و اعضاى حزب مردم ديگر به مشرف اطمينان ندارند بنابراين وى نيز اعلان جنگ علنى داده و موضع جدى و قدرتمندى دربرابر وى اتخاذ کرده است بطورى که در سخنرانى خود نيز اعلام کرد که مشرف، رئيس‌جمهور پاکستان نيست و بايد برود.
بخارى درباره برقرارى دموکراسى در پاکستان گفت: زمانى که هنوز امنيت وجود ندارد و روزانه انفجارهاى متعددى در مناطق مختلف کشور به وقوع مى‌پيوندد چگونه مى‌توان به برقرارى دموکراسى اميد داشت، علاوه بر اين با وجود حالت فوق‌العاده نمى‌توان انتخابات آزاد برگزار کرد. از سوى ديگر مشرف، رييس‌جمهور پاکستان در گفت‌وگو با روزنامه نيويورک تايمزاز دستور اعلام حالت فوق‌العاده در پاکستان که منجر به تعليق قانون اساسي، انحلال دادگاه عالى و اعمال محدوديت‌ها در رسانه‌هاى پاکستان شد، به شدت دفاع کرد. مشرف با اطمينان تاکيد کرد که اعلام حالت فوق‌العاده در پاکستان توجيه‌پذير است، چون محکمه عالى اين کشور اعتبار انتخاب دوباره‌ى وى را به چالش کشيده است و به خاطر جدى بودن تهديدها از طرف تروريست‌ها انجام شده است. وى از اعلام اينکه چه زمانى از پست نظامي کناره‌گيرى مى‌کند، امتناع کرد اما با اين حال گفت: اين اتفاق بزودى رخ خواهد داد. رييس‌جمهور پاکستان با رد گزارش‌هاى اخير مبنى بر اينکه اکثريت قريب به اتفاق مردم پاکستان مخالف اعلام حالت فوق‌العاده در اين کشور بوده‌اند، اظهار داشت که با توجه به اطلاعات ارائه شده از سازمان‌هاى مختلف و عکس‌العمل سياستمداران مشخص شده که اين اقدام يک اقدام مناسب بوده است.
مشرف خاطرنشان کرد: مى‌دانم با تمامى اين حملات انتحارى در پاکستان، مردم و سياستمداران چه احساسى در مورد اعلام حالت فوق‌العاده داشته‌اند. نظر آنها اين بوده است که چرا اعلام حالت فوق‌العاده اين قدر دير انجام شده است. مشرف به شدت از بى‌نظير بوتو، نخست وزير سابق اين کشور انتقاد کرد و گفت که همکارى با بوتو بسيار سخت خواهد بود. رييس‌جمهور پاکستان همچنين اعلام کرد که انتظار مى‌رود پس از اينکه محاکم جديد در پاکستان انتخاب دوباره‌ى وى به عنوان رييس‌جمهور را تاييد کند، وى در اين سمت به عنوان رييس‌جمهور غير نظامى سوگند ياد کند. مشرف در پاسخ به سوالى درباره اينکه چه زمانى حالت فوق‌العاده در پاکستان پايان خواهد يافت، گفت: نمى‌دانم. وى در ادامه اظهار داشت: پاکستان از يک فضاى تررويستى نگران کننده رنج مى‌برد. تحليلگران معتقدند که حالت فوق‌العاده در پاکستان باعث شده تا هزاران نيروى پوليس و ماموران اطلاعاتى اين کشور به جاى مبارزه با تروريسم به سرکوب مخالفان بپردازند، اما مشرف اعلام کرد که تحت اين حکم اينگونه اقدامات به هيچ وجه در پاکستان انجام نشده است.
بى نظير بوتو به مذاکرات خود با جنرال پرويز مشرف براى تقسيم قدرت پايان داده است.
بوتو در لاهور به خبرنگاران گفت: ما به ادامه مذاکرات، نه مى گوئيم و اين تغييرى در سياست من در گذشته است. بى نظير بوتو و احزاب مخالف هشدار دادند برگزارى انتخابات پارلمانى در حالى که وضعيت فوق العاده بر کشور حاکم باشد، بى معنى است و تظاهرات اعتراض آميز را از سر خواهند گرفت. بوتو در ادامه سخنانش اعلام زمان برگزارى انتخابات را براى فرونشاندن بحران کنونى در کشور ناکافى دانست.آصف على زردارى همسر بوتو نيز که در دبى به سر مى برد، در تماسى تلفوني، سخنان و قولهاى مشرف را تاکتيکى تاخيرى براى به دست آوردن زمان خواند و گفت: با وجود حاکميت وضعيت اضطرارى در کشور، برگزارى انتخابات آزاد امکانپذير نيست.از سوى ديگر احزاب مخالف دولت نيز خواستار لغو وضعيت فوق العاده شده و اعلام کردند: انتخابات پارلمانى تقلبى خواهد بود مگر اينکه حقوق کامل به مردم داده شود. ظفرعلى شاه از مقامهاى ارشد حزب مسلم ليگ وابسته به نواز شريف دراين باره گفت: چطور انتخابات مى تواند آزادانه و عادلانه برگزار شود در حالى که وضعيت اضطرارى حاکم است؟اميرالعظيم سخنگوى ائتلاف احزاب مخالف نيز خبر داد رهبران ائتلاف به زودى تشکيل جلسه خواهند داد تا درباره بايکوت انتخابات تصميم گيرى کنند و از بوتو نيز مى خواهند به آنها بپيوندد.
همچنان وزراى خارجه سازمان کشورهاى مشترک المنافع، پاکستان را به اخراج از اين سازمان تهديد کردند.اين وزراى خارجه تصريح کردند که اگر رييس جمهور پاکستان در لغو حالت فوق‌العاده در اين کشور اقدامات لازم را انجام ندهد و ظرف نو روز آينده از پست نظامي کناره‌گيرى نکند، پاکستان ديگر عضو سازمان کشورهاى مشترک المنافع نخواهد بود. دولت پاکستان با بى‌اعتنايى نسبت به اين تهديد اعلام کرد که خود تصميمات امور داخلى پاکستان را با جدول زمان‌بندى اتخاذ خواهد کرد. تهديد به حالت تعليق درآمدن حضور اسلام آباد در سازمان کشورهاى مشترک المنافع در نشست گروه عمل وزراى خارجه اين سازمان در لندن اعلام شد. در بيانيه مشترک وزراى خارجه کشورهاى مشترک المنافع به حالت تعليق درآمدن قانون اساسى پاکستان به شدت محکوم شد و دستگيرى فعالان مخالف و اعمال محدوديت‌ها در رسانه‌هاى پاکستان نقض آشکار ارزش‌هاى بنيادين آزادى بيان و حقوق بشر سازمان کشورهاى مشترک‌المنافع توصيف شده است.
وزراى خارجه سازمان کشورهاى مشترک المنافع از قول مشرف براى برگزارى انتخابات در پاکستان تا نوجنوري استقبال کردند اما تصريح کردند که اين انتخابات از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود مگر اينکه حالت فوق‌العاده در اين کشور لغو شود و حقوق مردم، احزاب سياسى و استقلال سيستم قضايى در پاکستان احيا شود. اين وزراى خارجه همچنين خاطرنشان کردند که اگر مشرف حالت فوق‌العاده را لغو نکند، عضويت پاکستان در سازمان کشورهاى مشترک المنافع در بيست ودو نوامبر رسما به حالت تعليق درخواهد آمد. در همين حال لرد مالوچ براون، وزير امور آفريقا، آسيا و انگليس که در اين نشست حضور داشت، گفت: اين يک پيام جدى به پاکستان بوده است. کميسيون ارشد پاکستان در لندن نيز اعلام کرد که مشرف پيشتر خطوط کلى ر-نقشه راه - براى احياى کامل دموکراسى در پاکستان را ترسيم کرده است. همزمان با تشديد بحران در پاکستان، جورج بوش در واکنش به اعلام حالت اضطرارى در اين کشور، از پرويز مشرف خواست تا هرچه سريعتر دموکراسى را به اين کشور بازگرداند. بوش ، خود مستقيما با پرويز مشرف رييس جمهور پاکستان، گفت‌وگو نداشته است بلکه اين وظيفه را به کاندوليزا رايس وزير خارجه‌اش محول کرده است. وى که از خاورميانه در راه برگشت به آمريکا بود، در هواپيماى خود به مدت بيست دقيقه با مشرف گفت‌وگوى تلفونى داشت. در اين پيام که از طريق رايس منتقل شده است، بوش از مشرف خواسته تا به وضعيت اضطرارى پايان داده، از پست نظامي کناره گرفته و دموکراسى را هرچه سريعتر به اين کشور بازگرداند.
از زمانى که مشرف وضعيت اضطرارى در پاکستان اعلام کرده است، مجلس قانونگذارى را به حالت تعليق در آورده، قاضيان ارشد کشور را اخراج کرده و رسانه‌هاى مستقل را سرکوب کرده است، اين اولين اظهارات جورج بوش در اين باره به شمار مى‌رود. بوش در پايان ديدار با رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه نيز، اظهار داشت که مشرف يکى از مبارزان سرسخت در مقابل افراط‌گراها بوده است و هم اکنون نيز لازم است که او از به قدرت رسيدن افراط‌گرايان جلوگيرى کند. حتى يکى از مقامات ارشد کاخ سفيد به آسوشيتدپرس گفته است: مشرف دوست است که کارى به علت مشورت غلط ديگران انجام داده است. همچنين بوش تصريح کرد: اميد ما اين است که پاکستان هرچه سريعتر انتخابات را برگزار کند. آنچه ما مى‌توانيم انجام دهيم اين است که همکارى خود را با مشرف و ديگر افراد و دولت پاکستان ادامه دهيم تا موضع آمريکا در اين خصوص کاملا آشکار شود. از طرف ديگر، مشرف گفته است که کشور را به حال اوليه باز خواهد گرداند اما اشاره‌اى به زمان برگزارى انتخابات پارلمانى نکرده است. کاخ سفيد نيز اعلام کرده است که در حال بررسى کمک‌هاى آمريکا به پاکستان است. بدون در نظر گرفتن بودجه‌ى 800 ميليون دالرى که کنگره آمريکا براى کمک‌هاى امسال خواستار آن شده است، از سال 2001 تا به حال اين کمک‌ها به 6/9 ميليارد دالر رسيده است.
از طرف ديگر بى نظير بوتو و نيز بان کى مون، خواستار آزادى دستگير شدگان درگيرى‌هاى اخير شده‌اند. اتحاديه اروپا نيز هشدار داده است که احتمال انجام اقدامات بيشتر عليه اسلام آباد وجود دارد. انگليس نيز اعلام کرده است که در حال بررسى اقدام پاکستان در مورد اعلام شرايط اضطرارى و همچنين بررسى برنامه‌هاى کمک‌هاى خود به اين کشور است. هالند نيز اولين کشورى بود که کمک به پاکستان را معلق کرد. جان هاوارد نخست وزير استراليا اظهار داشت که در تماسى تلفونى با رييس جمهور پاکستان در خصوص اوضاع ناآرام اين کشور با وى صحبت کرده است. نخست وزير استراليا گفت، در تماس تلفونى با پرويز مشرف از وى خواسته است خويشتن‌دارى به خرج دهد. از سوى ديگر، سخنگوى پنتاگون اعلام کرد: به دليل اوضاع سياسى در پاکستان، آمريکا مذاکرات سالانه‌ى دفاعى با اسلام آباد را به حالت تعليق درآورده است. جف مورل سخنگوى پنتاگون، اعلام کرد: اريک ادلمان معاون وزيردفاع آمريکا در امور سياسى که رياست هيات نمايندگى آمريکا براى اين مذاکرات که قرار بود آغاز شود را برعهده داشت، تا بهبود اوضاع سياسى پاکستان به اين کشور سفر نخواهد کرد.
مشرف سرانجام اعلام کرد اول دسامبر با لباس نظامی وداع خواهد کرد و مسووليت فوج را به جنرال پرویز کیانی-نظامی مورد اعتماد مشرف- واگذار خواهد کرد .این تنفیذ قدرت درحالی اتفاق می افتد که رهبران و گروه‌های مخالف دولت معتقدند برای این گونه ابتکارات جنرال دیر شده است و آشکارا خواستار استعفای وی شده‌اند .بی نظیر بوتو، نخست وزیر سابق و پرچم دار مخالفان مشرف، دو روز پیش بر لزوم تشکیل دولت متحد ملی تاکید کرد و با رهبران احزاب و در این باب با گروه‌های مخالف مذاکره كرد .
بي‌نظير بوتو در ادامه بازداشت خانگی خود در لاهور با برایان هانت- سرقنسول ایالات متحده در لاهور- ملاقات کرد تا شاید راهی برای مصالحه با جنرال باز شود اما بوتو با قاطعیت دست رد بر سینه هانت گذاشت و به نوشته بوستون هرالد، گفت به هیچ وجه با مشرف کار نخواهد کرد .وی پس از این ملاقات و گفتگوی تلفونی خود با شریف، گفت: با رئیس جمهوری که به جای هدایت کشور به سوی دمکراسی، قانون اساسی را معلق می‌کند و کشور را در وضعیت فوق‌العاده نگاه می دارد، مذاکره هم نمی‌کند حتی اگر او با لباس نظامی خداحافظی کند .شریف بلافاصله پس از گفت‌وگو با بوتو با قاضی حسین احمد– رهبر جماعت اسلامی - تماس گرفت و وی را در جریان توافقات خود با بوتو قرار داد تا شاید از نفوذ خود برای همگرایی بیشتر مخالفان بهره گیرد .این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که جان‌نگروپونته دیپلمات پرسابقه که پیش از این به‌عنوان سفیر آمریکا در عراق کارنامه ای درخشان نزد نومحافظه کاران کاخ سفید دارد و اکنون عهده دار معاونت وزارت خارجه آمریکاست، به پاکستان رفته است تا از نزدیک با مشرف و بوتو ملاقات و گفت‌وگو کند .مقامات واشنگتن امید خود را به حضور طولانی مدت مشرف در قدرت از دست داده‌اند و در پی بررسی گزینه‌های دیگر هستند، مقامات کاخ سفید، وزرات خارجه و پنتاگون در جلسه‌ای پیامی را که نگروپونته باید به اسلام آباد مخابره کند، بررسی کردند.
نیویارک تایمز نوشت: با ضعیف شدن احتمال سازش بوتو و مشرف هر روز مقامات ارشد بیشتری در واشنگتن به این نتیجه می‌رسند که باید طرح‌های جایگزین از جمله تعامل با پاکستان بدون جنرال را مد نظر قرار دهند . در حالی‌که آمریکا به هیچ وجه نميخواهد رهبر ارکستر تغییر قدرت در پاکستان باشد و از اتهامات آينده خود را دور نگه می‌دارد اما باید پذیرفت اکنون مشرف بخشی از مشکل در پاکستان است و نه بخشی از راه حل.اما بوتو بی تردید نخستین مخالف مشرف نیست که با وي این گونه برخورد می‌کند. هنوز زمان زیادی از ماجرای محاکم پاکستان و برکناری افتخار چودری به‌عنوان رئیس اين نهاد قضايي نگذشته است؛
ماجرایی که به گفته احمد رشید روزنامه نگار مشهور پاکستانی جرقه را برای شرایط کنونی زد و با امتناع از تایید صحت انتخابات ریاست جمهوری، مشرف را در موضع برخورد قرار داد و بازداشت سراسری بیش از يکصدوپنجاه وکیل آغازی شد بر تظاهرات و مخالفت‌های عمومی.
عمران خان نیز یکی دیگر از مخالفان مشهور مشرف در جریان یک تظاهرات در پوهنتون پنجاب بازداشت شد و به بزرگ‌ترین زندان لاهور انتقال یافت .بازداشت عمران خان -کریکت باز افسانه‌ای سال‌های نه چندان دور پاکستان- که چند سالی است فعالیت سیاسی را انتخاب کرده است، بازتاب گسترده ای در کشور داشت و بر دامنه مخالفت‌ها افزوده است .به‌نظر می‌رسد اگر قرار باشد مشرف از قدرت کناره‌گیری کند این مهم تنها به‌دست نزدیکان نظامی وی محقق خواهد شد؛ افرادی که به‌دنبال حضور رئیس جمهوری غیر نظامی در راس امور هستند و همچنین برگزاری انتخابات را به‌عنوان مسیری صحیح برای معرفی نخست وزیر تلقی می‌کنند؛ حتی اگر این نخست وزیر جدید بی‌نظیر بوتو باشد .
این اتفاق به آسانی آنچه گفته شد رخ نخواهد داد و افسران عالي رتبه پاکستانی برای اين اقدام باید خود را در آستانه عبور از خطوط سرخ همچون ملی شدن اعتراضات سیاسی و خطر قطع حمایت های مالی–سیاسی واشنگتن ببینند . اگرچه جنرال پرويز کیانی فرمانده آينده فوج یکی از مورد اعتماد ترین عناصر اردو نزد مشرف است اما او در اردوي که رابطه چندان خوبی با بوتو ندارد از اعتماد بی نظیر نیز برخوردار است؛ او در دهه نود در کابینه بوتو، معاون وزیر دفاع بود و مقدمات آزادی همسر بوتو از زندان را نیز فراهم کرد.
اگر جنرال اندکی به درس های تاریخ توجه داشته باشد به آینده با نگاهی احتیاط آمیز می نگرد زیرا به گفته ساجان گوهن از بنیاد آسیا – اقیانوس لندن، در سیاست پاکستان، فرد مورد اعتماد اغلب باید همان کسی باشد که به شما خیانت می کند ! گذشته این کشور نشان می دهد بسیاری از رهبران گذشته پاکستان توسط نزدیک ترین دستیاران خود از قدرت سلب شده‌اند؛ پس اگر اردوي پاکستان به این نتیجه برسد که مشرف باید استعفا دهد می توان انتظار داشت جنرال کیانی هم دشمن جنرال مشرف باشد.
ازطرف ديگرسفر جنرال مشرف به عربستان سعودي و گمانه‌زني‌ها درباره گفت و گوي وي با ملك عبدالله درباره نواز شريف رهبر تبعيدي حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) ، بازگشت اين رهبر تبعيدي به پاكستان را تقويت كرده است. در حالي كه راشد قريشي سخنگوي رياست جمهوري ديدار پرويز مشرف رييس جمهوري پاكستان با نواز شريف را منكر شد، محافل غير رسمي از توافق براي بازگشت وي به كشور سخن گفتند. براساس اخبار اعلام شده از سوي منابع حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) ، نواز شريف و برادرش تا هفته آينده به پاكستان باز مي‌گردند.
شهباز شريف برادر رهبر مسلم ليگ (شاخه نواز) در واكنش به اين خبرها ،ضمن تاييد بازگشت برادرش به كشور هرگونه ديدار از پيش تعيين شده با مشرف را رد كرد. بر اساس اخبار غيررسمي جنرال نديم تاج رييس سازمان اطلاعات پاكستان، پرويز مشرف را در سفر به رياض همراهي كرده و بعد از مراجعت رييس جمهوري پاكستان به كشور، وي در حضور مسوولان ارشد عربستاني با نواز شريف ديدار كرده است هرچند مقام‌هاي دولتي اين خبر را تكذيب كردند. البته نواز شريف پيش از ديدار مشرف از رياض اعلام كرده بود كه تمايلي براي ديدار با جنرال پرويز مشرف ندارد.
نواز شريف اعلام كرده است كه مشرف طي سه ماه گذشته سه مرتبه با وي تماس تلفوني داشته اما تصريح كرده كه حاضر نيست با وي ديدار كند. رهبر حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) اظهار داشت كه هرگونه ديدار با مشرف خارج از تصميم‌گيري ما است ، چگونه مي‌توانيم با فردي ديدار كنيم كه مرتكب اين همه اقدامات غيرقانوني شده است. نواز شريف تاكيد كرده در حالي كه بسياري از فعالان سياسي پاكستان زنداني هستند و رسانه‌ها توقيف شده‌اند، چگونه مي‌توان با مشرف ديدار كرد. وي افزود كه مشرف ابتدا بايد مطالبات احزاب مخالف دولت را پاسخ دهد، سپس براي ديدار با وي تصميم خواهيم گرفت.
در هر صورت اتفاق بازگشت نواز شريف به پاكستان خواه نتيجه يك توافق باشد خواه بدون توافق در حال رخ دادن است و ورود يك بازيگر ديگر به صحنه سياسي جاري پاكستان نه تنها آشوب ساز نخواهد بود، بلكه با مديريت سياسي مشرف مي‌تواند بحران فعلي را تا حدودي زيادي كاهش دهد. البته در شرايط فعلي بعيد است كه نواز شريف بتواند تا قبل از اتمام ثبت نام نامزدهاي انتخاباتي وارد پاكستان شود، اما ورود وي حتي بدون حضور در مجلس ملي آينده،مي تواند در آرايش سياسي احزاب سياسي و تعادلي كه مشرف به دنبال آن است كمك كند. با توجه به تقويت گمانه زني‌ها درباره بازگشت نواز شريف به پاكستان به نظر مي‌رسد تلاش‌هاي مسلم ليگ شاخه قائداعظم (حزب حاكم) براي متقاعد كردن مشرف براي نزديكي به نواز شريف نتيجه داده است. اظهارات چوهدري شجاعت حسين رهبر حزب حاكم در قطعي بودن بازگشت نواز شريف نشان‌دهنده و مويد همين برداشت است.
حزب حاكم در شرايط فعلي در ضعيف‌ترين موضع سياسي قرار دارد ، بنابراين تلاش زيادي مي‌كند تا با ديگر احزاب از جمله مسلم ليگ (شاخه نواز) ائتلاف كند تا بتواند در انتخابات با وزن بالاتري از نظر سياسي به قدرت بازگردد. جنرال مشرف ( نماد اردو و قطب نظامي ) نيز مجبور است با قطب‌هاي سياسي يعني حزب مردم به رهبري بي‌نظير بوتو،مسلم ليگ (شاخه نواز) به رهبري نواز شريف و قطب مذهبي يعني ائتلاف ششگانه احزاب مذهبي به رهبري مولانا فضل الرحمان بازي كند تا بتواند زندگي سياسي خود را در كاخ رياست جمهوري تضمين كند. در صورتي كه ائتلاف دو جناح مسلم ليگ ( شاخه نواز و قائد اعظم ) شكل بگيرد و پيروز انتخابات آينده پارلماني باشند ، پاكستان شاهد تغييراتي اندك در سطح برنامه‌هاي سياسي خود خواهد بود. استفاده حزب پيروز از ظرفيت‌هاي سياسي فضل‌الرحمان رهبر جمعيت علماي اسلام(شاخه فضل) ، استقلال نسبي حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) در مواضع سياسي خود نسبت به آمريكا و همچنين ثبات نسبي پاكستان به دليل همكاري نزديك حزب مسلم ليگ و ائتلاف مذهبي و محدود كردن پتانسيل سياسي بي‌نظير بوتو رهبر حزب مردم از جمله نتايج ائتلاف دو جناح مسلم ليگ (شاخه نواز و قائد اعظم ) در صحنه سياسي پاكستان خواهد بود.
«پرويز مشرف» روزهاى آخر حضور خود در مقر اصلى اردو در راولپندى را مى گذراند و خود را براى سكونت پنج ساله در ايوان صدر (كاخ رياست جمهورى) آماده مى كند. بيانيه محکمه عالى پاكستان مبنى بر تأييد اقدام جنرال مشرف در اعمال وضعيت فوق العاده و همچنين رد دادخواست شاكيان مخالف دولت درباره مشروعيت نداشتن حضور مشرف در انتخابات رياست جمهورى و در نهايت تصويب قانون انتقال اختيار وضع و يا لغو وضعيت فوق العاده از فرماندهى اردوي به رئيس جمهورى، روندى است كه در نهايت جنرال قدرتمند پاكستانى را به اهدافش نزديك كرد. محکمه عالى پاكستان در دوره جديد با برخورد فعال در مشکل مشرف نقش برجسته اى را در قانونى كردن حضور مشرف براى حضور مجدد در «ايوان صدر» اسلام آباد ايفا كرده است.
بعد از برگزارى انتخابات رياست جمهورى پاكستان (ششم اكتبر ۲۰۰۷) و پيروزى قاطع جنرال پرويز مشرف، سه تن از رقباى شكست خورده انتخاباتى وى يعنى «مخدوم امين فهيم»، «انوار الحق» و «وجيه الدين احمد» در اعتراض به حضور مشرف در انتخابات، همزمان با عهده دار بودن پست اردو ، با رجوع به محکمه عالى اعلام كرده بودند كه شركت وى در انتخابات مشروعيت ندارد. به گفته شاكيان اين دوسيه،بر اساس قانون اساسى پاكستان، مشرف نمى تواند با در اختيار داشتن پست نظامى در انتخابات رياست جمهورى شركت كند. اما تحولات سياسى اين كشور بعد از سوم نوامبر و اعلام وضعيت فوق العاده از سوى مشرف، روند اين جريان را- كه خيلى به نفع مشرف نبود- تغيير داد. در حاليكه قرار بود جلسه محکمه عالى پاكستان درباره دوسيه مشرف در پنجم نوامبر ۲۰۰۷ برگزار شود، سوم نوامبر جنرال مشرف وضعيت فوق العاده اعلام كرد.
پيش از وضعيت فوق العاده، «محمد قيوم» ثارنوال عمومي پاکستان تأكيد كرده بود كه دادخواست هاى ارائه شده به محکمه عليه رئيس جمهورى، قابل بررسى نيستند. وى افزود كه بر اساس ماده ۴۱محکمه عالى، محاکم هاى كشور اختيار استماع و بررسى دادخواست عليه رئيس جمهورى را ندارند. قيوم تصريح كرد: هيأت انتخاب كنندگان رئيس جمهورى، تصميم و حكم خود درباره انتخابات رياست جمهورى اعلام كرده و نمى توان آن را لغو كرد. محکمه عالى، دليل دستور تعويق انتشار نتيجه راى گيرى را داشتن فرصت بيشتر براى بررسى دادخواست سلب صلاحيت مشرف اعلام كرده بود. قاضى «حسين احمد» رئيس ائتلاف ششگانه احزاب مذهبى و سياسى مخالف دولت پاكستان (متحده مجلس عمل) و وجيه الدين احمد از وكلاى برجسته پاكستان از جمله افرادى بودند كه جداگانه دادخواست هايى را عليه پرويز مشرف به محکمه عالى ارائه دادند. گزينش رئيس جمهورى قبل از انحلال دوره پارلمان وبرگزارى انتخابات پارلمانى جديد نيز از جمله موارد مطرح در دادخواست هاى ارائه شده به محاکم بود. گفتنى است در قانون اساسى پاكستان مصوب سال ۱۹۷۴ميلادى،به افرادى كه سمت هاى ديگرى در دولت يا ار دو به عهده داشتند، حق شركت به عنوان نامزد انتخابات رياست جمهورى داده نشده اما اين بخش ازقانون اساسى توسط مجلس ملى پاكستان در سال ۲۰۰۴ميلادى تغيير يافت تا مشرف بتواند همزمان سمت هاى رياست جمهورى و پست نظامي را حفظ كند.
بركنارى چوهدرى رئيس سابق محاکم عالى و ديگر قضات ارشد فعال در محاکم تا حدود زيادى فضاى سياسى را در اختيار رئيس جمهورى پاكستان قرار داد و توانست با تغيير تركيب اعضاى محکمه عالى، مانع از اقدام احتمالى محاکم در ابطال نتايج انتخابات رياست جمهورى شود. بسيارى از محافل سياسى در آن مقطع تصريح كردند كه مشرف از آن بيم داشت چوهدرى رئيس محاکم عالى (رئيس معزول) به دليل كينه شخصى، حكم به ابطال انتخابات رياست جمهورى بدهد، بنابراين در اقدامى پيشد ستانه با اعلام وضعيت فوق العاده هم افتخار چودري را بركنار كرد و هم تركيب دلخواه خود را در محاکم منصوب كرد. با انتصاب «عبدالحميد دوگار» به عنوان رئيس جديد محاکم عالى، روند انشاء حكم در اين دوسيه نيز تغيير پيدا كرد و تا حدود زيادى مديريت آن در اختيار مشرف قرار گرفت. با اعلام نظر محاکم درباره رد دادخواست هاى مربوط به دوسيه جنرال مشرف نقش محاکم عالى در روند جارى تحولات سياسى پاكستان بيشتر تقويت شد و محاکم از بازيگرى غير قابل كنترول در ساختار سياسى پاكستان به بازيگرى مطيع و آرام تبديل شد.
اعلام محاکم عالى پاكستان مبنى بر رد كليه دادخواست هاى مربوط به دوسيه جنرال مشرف در انتخابات رياست جمهورى و انصراف دو شاكى ديگر اين دوسيه از پيگيرى، برداشت فوق را تأييد مى كند. با رد درخواست شاكيان از سوى محاکم عالى زمينه تأييد انتخابات رياست جمهورى پاكستان از سوى كميسيون انتخابات هموار شده است. با تأييد انتخابات يازدهمين دوره رياست جمهورى از سوى كميسيون انتخابات پاكستان، مشرف مى تواند با فراغ بال براى دوره جديد رياست جمهورى و ترك مقر فرماندهى اردو در راولپندى، وضعيت كشور را از ايوان صدر مديريت كند. اين تحول در كنار اعلام زمان برگزارى انتخابات از سوى دولت موقت و كميسيون انتخابات و همچنين اعلام آمادگى احزاب مخالف دولت براى شركت در انتخابات، بطور قطع نتيجه عملكرد سياستمدارانه جنرال مشرف بوده كه نتايج مثبت آن در ماه هاى آينده در صحنه سياسى پاكستان بروز خواهد كرد.
همچنان در روزى كه محاکم عالى پاكستان با تبرئه جنرال مشرف از كليه شكايت ها و اتهام ها، مجوز ادامه رياست جمهورى وى را صادر كرد، سران و چهره هاى سرشناس احزاب پاكستان نيز آخرين تصميم خويش براى انتخابات مهم پارلمانى را اتخاذ كردند. در اين راستا بى نظير بوتو به اسلام آباد و ميان ياران حزبى خويش رفت. او قبل از اين با پر كردن اوراق ثبت نام به عنوان نامزد منطقه لندوكراچى به اعضاى خود اجازه داد تا نامزدهاى خود را براى انتخابات قانونگذارى آتى اين كشور معرفى كنند اما در عين حال هشدار داد كه شايد به تحريم اين انتخابات متوسل شود.اتفاق مهم ديگر تصميم مهمترين ركن از جبهه اپوزيسيون مذهبى مشرف يعنى متحده مجلس عمل براى حضور در انتخابات بود.حزب «جماعت اسلامى» پاكستان كه از احزاب عمده مخالف دولت پاكستان محسوب مى شود نيز در بيانيه اى اعلام كرد كه در انتخابات آتى مجالس ملى و ايالتى اين كشور شركت خواهد كرد. اما در مقابل «عمران خان» رهبر حزب «تحريك انصاف» پاكستان خواستار تحريم انتخابات از سوى احزاب مخالف دولت اين كشور شد. وى در لاهور تأكيد كرد كه شركت در انتخابات باعث مشروعيت وضعيت فوق العاده و شخص جنرال «پرويز مشرف» خواهد بود.
نواز شريف نخست وزير سابق پاكستان به همراه حدود ۴۰ تن از بستگانش سوار بر هواپيمايى كه عبدالله بن عبدالعزيز پادشاه عربستان در اختيارشان قرار داده بود از تبعيد گاهش در جده راهى وطن شد و در ميدان هواي لاهور فرود آمد و بدين ترتيب تبعيد هفت ساله وى به پايان رسيد. نواز شريف كه برادر پرنفوذش شهباز شريف سروزير سابق پنجاب وى را همراهى مى كند پيش از اين در مه ۲۰۰۴ و سپتامبر ۲۰۰۷ دو بازگشت ناكام به پاكستان داشت: اين بار برپايه تبانى و توافقى تازه راه اسلام آباد را پيش گرفت او با ضمانت نامه اى كه پادشاه عربستان از پرويز مشرف رئيس جمهور دريافت كرده بود و با اتكا به وساطت و نفوذ رياض به آرزوى هشت ساله خود براى حضور مجدد در عرصه سياسى پاكستان رسيد و اينك رهبرى مسلم ليگ كه برخى از پايان عمر سياسى او خبر مى دادند در اين كشور حيات دوباره يافته است.
زمينه بازگشت شريف در سفر اخير مشرف به عربستان و ديدار وى با امير عبدالله فراهم شد. در آن ديدار گفته مى شود پادشاه عربستان با اجراى آئينى و قرائت آياتى از قرآن از شريف خواست كه براى رفاه و سعادت پاكستان و مسلمانان بكوشد. خانواده شريف پادشاه عربستان را به «توصيه هاى يك دوست صادق پاكستان» تعبير كردند و وعده دادند به شروطى كه در رياض و اسلام آباد برايشان تعيين شده بود، پايبند باشند. طبق حكم محاکم پاكستان بى نظير بوتو و شريف اجازه نداشتند پيش از انتخابات ۲۰۰۸ به كشور بازگردند اما رياض پس از بازگشت بوتو ضمن هماهنگى با آمريكا درصدد برآمد تا شريف را نيز به وطن بازگرداند. برادران شريف با همين پشتوانه راهى كشور شدند و وعده دادند در بازگشت به پاكستان انتخابات پارلمانى را تحريم نكنند و اسلام آباد نيز قول داد برخى منافع و شرايط فعاليت سياسى و تجارى را براى برادران شريف احيا كنند و محل سكونت آنها را در «مدل تاون» لاهور به وى بازگردانند. منابعى از مسلم ليگ (شاخه نواز) به رهبرى نواز شريف گفته اند كه وى توافق كرده است روند انتقال حكومت مشرف به دموكراسى را مختل نسازد و درصدد خلع وى از قدرت برنيايد.
كلثوم شريف همسر نواز، شهباز شريف برادر نواز و سر وزير سابق ايالت
پنجاب و حمزه شريف فرزند شهباز نخستين كسانى هستند كه اولين گام را
براى حضور در روند سياسى پاكستان برخواهند داشت و در انتخابات پارلمانى
شركت مى كنند. اما خود نواز شريف به دليل اتهام فساد مالى و گريز از
پرداخت ماليات- كه سبب محكوميت و رانده شدن وى به تبعيد شد - قادر به
حضور در انتخابات نيست. احتمال مى رود كه برادرش نيز بنا به پاره اى
اتهامات با وضعيت نواز روبه رو شود. حمزه شريف خانواده اش را از
اتهامات مذكور مبرا مى داند و حتى مدعى شده كه بازگشت آنها بدون جلب
نظر و توافق دولت پاكستان بلكه در پى تصميم محاکم عالى كشور مبنى بر
لغو اتهامات ياد شده صورت مى گيرد. اما چنانكه ناظران گفته اند نقش
اصلى در معامله تقسيم قدرت شريف و مشرف بازيگران خارجى پاكستان به ويژه
عربستان و آمريكا ايفا مى كنند.
اساساً بازگشت شريف ها با همكارى مشترك رياض و واشنگتن صورت گرفته و در
ديدار مشرف و امير عبدالله كه شريف از حضور در آن سر باز زده بود، سفير
سعودى ها در واشنگتن نيز حاضر بوده كه اين مسأله بسادگى بيانگر نفوذ
آمريكا در پاكستان از طريق عربستان است. به نظر مى رسد كه بازگشت شريف
چشم انداز سياسى تازه اى در برابر پاكستان قرار مى دهد و معادلات پيشين
را تا اندازه زيادى تغيير خواهد داد و چالش عمده اى را براى دولت مشرف
به وجود مى آورد.
شريف عنوان كرده كه در بازگشتش با مشرف صحبت و ديدار نخواهد كرد. به همين دليل و بنا به كاهش اعتبار مذاكرات بوتو و مشرف درباره تقسيم قدرت، احتمال مى رود كه اين بار اتحاد بوتو و شريف تحولات داخلى پاكستان را در مسير ديگرى قرار دهد. نظر به نگرانى هاى مخالفان مشرف درباره احتمال تقلب در انتخابات پارلمانى، تشكيل ائتلافى از اين مخالفان مى تواند مانع از رسيدن مشرف به كرسى هايى شود كه براى كسب اكثريت پارلمان به آنها نياز دارد. مشرف تا زمانى كنترول كامل قدرت را در دست داشت كه مخالفان سرسختش از خارج مرزهاى پاكستان و آن هم در تبعيدگاهايشان نظاره گر اوضاع كشور بودند اما امروز ائتلاف اين مخالفان در داخل كشور و حمايت دو حامى قدرتمند آنها يعنى آمريكا و عربستان، مشرف را در موضع ضعف قرار داده و شريف فرصت آن را دارد تا رخدادى را كه سال ۱۹۹۹ براى او به وقوع پيوست اين بار با اراده خود براى مشرف تكرار كند.
در آن سال شريف در پى بركنارى مشرف از پست نظامي برآمد اما مشرف براى حفظ قدرت و حتى افزايش آن در كودتايى نظامى شريف را از مسند قدرت به زير كشيد. بازگشت شريف نه تنها جايگاه مشرف بلكه اوضاع امنيتى آشفته پاكستان را بيش از پيش تهديد مى كند. مقامات دولتى و امنيتى مى گويند همانگونه كه بازگشت بوتو از تبعيد در ماه اكتبر با موج عمليات هاى انتحارى و انفجارها روبه رو شد مخالفان حضور شريف در معادلات سياسى پاكستان با بمب از وى استقبال خواهند كرد. به همين دليل پيش از بازگشت شريف تدابير شديد امنيتى در لاهور به اجرا درآمد و بسيارى از هواداران وى كه انگيزه فراوانى براى آشوب و تظاهرات عليه دولت داشتند دستگير شدند. خود وى نيز با موترضد گلوله اى كه از پادشاه عربستان هديه گرفته بود به «مدل تاون» رفت تا در خانه اش براى آينده پاكستان طرح هاى منسجمى بريزد.
پايان دوازدهمين دوره مجلس ملی
بر اساس برنامه اعلام شده از سوي جنرال پرويز مشرف مجلس ملي ۱۵نوامبرو مجالس ايالتي ۲۸نوامبرمنحل خواهند شد. مشرف اعلام كرده كه انتخابات مجالس ملي و ايالتي نيز قبل از ۹جنوري و بطور همزمان برگزار خواهد شد. گفتني است انتخابات مجالس ملي و ايالتي در پاكستان تاكنون در دو تاريخ متفاوت برگزار شده اما با تصميم جديد شوراي امنيت ملي اين كشور انتخابات مجالس ملي و ايالتي بطور همزمان برگزار خواهد شد. تحولات سياسي چند هفته گذشته پاكستان با اعلام زمان برگزاري انتخابات مجالس ملي و ايالتي اين كشور از سوي ژنرال پرويز مشرف، وارد مرحله جديدي شده است.
در حالي كه احزاب سياسي مخالف دولت ، تلاش مي‌كنند جنرال مشرف را به كناره‌گيري از اردو ترغيب كنند، مقام‌هاي پاكستاني در حال آماده كردن زمينه برگزاري انتخابات هستند. احزاب سياسي مخالف دولت پاكستان مانند حزب مردم، مسلم ليگ ( حزب حاكم) و مجلس متحده عمل در شرايط فعلي در راستاي‌ائتلاف سياسي عليه مشرف گام بر مي‌دارند و اخبار منتشر شده نيز حاكي از تصميم احزاب سياسي مخالف براي تحريم انتخابات آتي پاكستان است چرا كه معتقدند برگزاري چنين انتخاباتي آنهم در شرايط ويژه، بي‌معنا است. مقام‌هاي دولت پاكستان تصريح كرده‌اند كه انتخابات در موعد مقرر برگزار خواهد شد و از كليه احزاب نيز خواسته شده كه در نشست ويژه كميسيون انتخاباتي آينده تشكيل مي‌شود، شركت نمايند.
قوه مقننه پاكستان ، متشكل از دو مجلس سنا و ملي است.
اعضاي مجلس ملي را افراد بالاي ۲۱سال ، به مدت پنج سال انتخاب مي‌كنند. كرسي‌هاي اين مجلس به چهار ايالت پاكستان و مناطق قبيله‌اي تحت حكومت فدرال و پايتخت تقسيم مي‌شود و حدود پنج درصد ازكرسي‌ها نيز به اقليت‌هاي مذهبي اين كشور (مسيحيان، هندوها و سيك ها) اختصاص دارد. نمايندگان مجلس سنا را اعضاي مجالس ايالتي مربوط به هر ايالت انتخاب مي كنند. هر دو مجلس ملي و سنا، داراي اختيار قانون‌گذاري به جز تصويب لوايح ملي كشور هستند. بودجه فدرال و تمامي لوايح مالي ديگر را تنها مجلس ملي مي‌تواند تصويب كند. رييس جمهوري اختيار دارد از تصويب ديگر لوايح جلوگيري نمايد، مگر آنكه قوه مقننه در نشستي متشكل از اكثريت اعضاي هر دو مجلس نظر رييس جمهوري را رد كند.
ثارنوال عمومي ، تفتيش عمومي و مسوولان كميسيون سرزميني فدرال، كميسيون خدمات عمومي فدرال ،انتخابات مركزي و تفتيش عمومي از جمله سمت‌هاي مربوط به قوه مقننه پاكستان است.
الف) مجلس ملي :مجلس ملي ۳۴۲كرسي دارد كه ۲۷۲نفر توسط مردم انتخاب مي‌شوند و بقيه از ميان زنان و اقليت‌هاي مذهبي برگزيده مي‌شوند. دراين مجلس سهميه زنان ۶۰نفر واقليت‌هاي مذهبي ۱۰نفر است.
ب ) مجلس سنا :اين مجلس نيز ۱۰۰عضو است . سهميه زنان در چهار ايالت ، ۱۲۸نفر وسهميه اقليت‌هاي مذهبي ۲۳نفر است.
ج ) مجالس ايالتي:
پاكستان به چهارايالت ، منطقه پايتخت و مناطق قبيله‌اي تحت نظر دولت
فدرال تقسيم مي‌شود. پس از انتخاب رييس الوزراي ايالت از سوي مجلس
ايالتي ، رييس جمهور نيز واليان را منصوب مي‌كند. اعضاي مجالس ايالتي
براي يك دوره پنج ساله از طريق راي مردم انتخاب مي‌شوند:
.۱مجلس
ايالتي بلوچستان متشكل از
۵۱نفر
( شهركويته )
.۲مجلس
ايالت سرحد يا شمال غربي ( (
NWFPمتشكل
از ۹۹نفر
( شهر پيشاور) .۳مجلس
ايالتي پنجاب متشكل از
۲۹۷نفر
( شهرلاهور)
. ۴مجلس
ايالتي سند شامل ۱۳۰نفر (شهر كراچي )
وظايف واختيارات مجلس ملي
مجلس ملي تنها ارگاني در پاكستان است كه مي‌تواند بودجه فدرال و تمامي لوايح مالي ديگر را تصويب نمايد.
از اختيارات اعضاي مجلس ملي دادن راي عدم اعتماد به دولت است .
روساي وقت مجلس ملي پاكستان به ترتيب عبارتند از:
محمد علي جناح (۱۹۴۷مولوي
تميزالدين خان، عبدالوهاب خان ، مولوي تميزالدين خان ، فضل القادر
چودري ، صاحب زاده فاروق علي ، ملك معراج خالد ، فخرامام ، حامد ناصر
چاتا ، ملك معراج خالد ، گوهرايوب خان ، يوسف رضاگيلاني ، الهي بخش
سومرو(تا
۱۵اكتبر
.(۱۹۹۹
چوهدري امير حسين از
۱۶نوامبر
۲۰۰۲تاكنون
رياست مجلس ملي پاكستان را بر عهده داشته است.
احزاب سياسي و مجلس ملي
بر اساس قانون اساسي پاكستان ، نخست وزير از سوي نمايندگان مجلس ملي انتخاب مي‌شوند و اكثريت حزبي در اين مجلس به معناي در اختيار گرفتن تمامي امور اجرايي كشور است.
فهرست مهمترين احزاب سياسي پاكستان و ميزان قدرت سياسي هركدام بدين
ترتيب است :
نام حزب / رهبر حزب
- حزب ملي عوام
ANPاسفنديار
ولي خان
- جنبش ملي بلوچستان(حي)
BNM/Hدكتر
حي بلوچ
- حزب ملي بلوچ
BNPسردار
اختر مينگال
- حزب جمهوري وطن
JWPاكبر
خان بوگتي
- جمعيت الحديث
JAHساجد
مير
- جمعيت علماي اسلام - شاخه فضل
JUP/F
فضل الرحمان
- جمعيت علماي اسلام شاخه نيازيJUP/NI
سميع الحق
- حزب ملت
NPPفاروق
لغاري
- شوراي ملي ياكهتي
MYCقاضي
حسين احمد
- جماعت اسلامي پاكستان
JIPقاضي
حسين احمد
-جمعيت علماي پاكستان شاخه نوراني
JUP/NOشاه
احمد نوراني
- جنبش متحده قومي - شاخه الطاف
MQM
الطاف حسين
- حزب ملي مردم
NPP
غلام مصطفي جتويي
- حزب عوام پختون خواه
PKMAPمحمود
خان اچكزيي
- حزب قومي پختون
PQP
محمد افضل خان
- تحريك عوام پاكستان
PAT
طاهرالقادري
- مسلم ليگ - شاخه جونجو
PML/Jحامد
ناصرچاتها
- مسلم ليگ - شاخه نواز
PML/Nنواز
شريف
- مسلم ليگ- شاخه قائد اعظم
PML/Qچوهدري
شجاعت حسين
- مسلم ليگ پاكستان شاخه‌فدا
PML/Fملك
محمد قاسم
- مسلم ليگ شاخه قاسم
PML/Qملك
ميرحضرخان
- تحريك انصاف
IPPعمران
خان
.
جايگاه
و كرسي‌هاي احزاب در دوازدهمين
دوره مجلس ملي پاكستان :
مسلم ليگ شاخه قائد اعظم يا حزب حاكم
۱۶۵
حزب مردم شاخه بي‌نظيربوتو ۶۳
مجلس متحده عمل
۵۹
مسلم ليگ شاخه نواز ۱۸
جنبش متحده قومي شاخه الطاف ۱۸
حزب عوامي پختون خواه ۴
تحريك انصاف
۳
گروه مستقل
۱۲
.
دوازدهمين دوره انتخابات مجلس ملي در ۱۰اكتبر
سال
۲۰۰۲برگزار
و با انتخاب
۳۴۲نماينده
، نخستين نشست خود را در
۱۶نوامبر
سال
۲۰۰۲تشكيل
داد. نمايندگان اين دوره از مجلس ملي ، طي پنج سال گذشته
۵۰لايحه
را تصويب كرده‌اند و در تاريخ پارلماني اين كشور ، اولين بار است كه
دوره قانوني مجلس كامل مي‌شود.
مشرف و مخالفين مسلح
چندي قبل مسوولين نظامي انگليس در نامه‌اي هشدار دهنده به دولت لندن نوشتند اگر شرايط نابسامان افغانستان آرام نشود، پاكستان از دست مي‌رود .اتفاقي كه آنان پيش‌بيني كرده‌بودند اكنون در حال وقوع است . پاكستان كه از زمان سرنگوني طالبان در افغانستان با مشكل بي امنيتي وقوت گرفتن نظاميان مخالف دست به گريبان بوده اكنون از دو جهت و به صورتي جدي‌تر شاهد تحركات شبه نظاميان طرفدار طالبان است . بر در ورودي تانه پوليس محلي در منطقه ماتا ، يك تابلوي جديد نصب شده: مقر طالبان .اين منطقه يكي از دوازده ناحيه دره زيبا و خوش منظره سوات در يکصدوپنجاه كيلومتري اسلام‌آباد ن است كه جديدآ به تصرف مخالفين درآمده است.
طالبان با تصرف اين مناطق ابتدا به آتش زدن فروشگاه‌هاي فروش کست وويديوکست و پخش موسيقي مي‌پردازند .بعد دختران را از ورود به مدارس منع مي‌كنند و زنان را مجبور مي‌كنند تا حجاب سراپا بپوشند و مردان را هم وادار مي‌كنند تا ريش بلند بگذارند . آنها حتي مجسمه‌هاي سنتي و باستاني و بعضي اشياي قديمي و باستاني را هم نابود مي‌كنند . دره سوات از زيباترين و پرطرفدارترين مناطق توريستي پاكستان است كه تنها سطح شيب‌دار اسكي كشور و منطقه ماهيگيري پاكستان در آن واقع است .اما در پنج ماه گذشته كه درگيري و مقابله طالبان و دولت شدت گرفته است، اين منطقه از شرايط عادي خارج شده و تحت كنترول و صحنه نمايش قدرت طالبان شده است.
مولانا فضل‌الله از رهبران طالبان درين اواخير با بيانيه هاي راديويي خود اين فعاليت‌ها را شدت مي‌بخشد .او كه در پاكستان به ملاي راديويي معروف است، شرايط حاكم در مرز پاكستان و افغانستان و فعاليت نظاميان مخالف را به نقاط ديگر پاكستان و مناطقي دورتر از مرز گسترش داده است. دولت پرويز مشرف هم توان مقابله با اين شرايط را ندارد .سه هفته پيش وقتي مشرف وضعيت فوق‌العاده اعلام كرد، شرايط ناآرام و فوق‌العاده حاكم در دره سوات را بهانه اين وضعيت كرد .اكنون كه بيش ازسه هفته از اعلام وضعيت فوق‌العاده مي‌گذرد، مشرف تنها توانسته مطبوعات و رسانه‌ها را كنترول كند و وكلا و قضات مستقل را به زندان بيندازد. در شرايط حاكم بر دره سوات هيچ تغييري ايجاد نشده است.
يك مقام نظامي غربي مستقر در اسلام‌آباد در اين باره مي‌گويد، اين‌طور نيست كه فوج پاکستان نخواهد شرايط دره سوات را بهبود بخشد و اوضاع را كنترول كند، موضوع اين است كه اردو توان اين كار را ندارد .بسياري از تحليلگران امنيتي سخنان اين مقام نظامي غربي را تأييد كرده و مي‌گويند نيروهاي امنيتي و اردوي پاكستان توان آموزش و تجهيزات و تجربه كافي براي مقابله با اين نفوذ داخلي تندروها را ندارند . مهمترين متحد و هم‌پيمان غرب در جنگ با ترور اكنون با شرايط نابسامان و بحران سياسي داخلي روبه‌روست كه ممكن است كشور را دچار از هم پاشيدگي كند. چندي قبل اردوي پاكستان عملياتي را براي به كنترول درآوردن دره سوات شروع كرد .در اين عمليات پانزده هزار نيروي اردو، هلي‌كوپتر، تانك و تجهيزات نظامي براي مقابله با طالبان كه تعدادشان به پنجصد نفر مي‌رسد، به منطقه اعزام شدند. هدف اين عمليات عقب راندن طالبان به مقرهاي كوهستاني و بسيار دور از مناطق شهري است.
جنرال احمد شجاع مسوول اين عمليات نظامي درباره اين عمليات به خبرنگاران خارجي گفته است: سعي ما اين است كه تعداد آنها را به حداقل برسانيم و سپس همين حداقل تعداد را هم حذف كنيم .اردوي پاكستان اعلام كرده است كه صدها تن از طالبان در هفته‌هاي اخير كشته شده‌اند. اين ادعايي است كه سراج‌الدين سخنگوي مخالين به شدت آن را رد كرده است .به گفته اين سخنگوي طالبان پاکستان تنها ده نفر از نيروهاي ما كشته شده‌اند. ماه گذشته در يكي از همين عمليات‌هاي اردوي پاكستان، دوصدوپنجاه سرباز فوج تسليم چند ده نفر از مخالفين شدند .اردوي پاكستان كه تنها در جنگ با هند تجربه نبرد داشته و بسيار پير و فرسوده است، اكنون توانايي و آمادگي انجام يك مبارزه چريكي نامنظم را ندارد. بعضي از مخالفين دره سوات خارجي هستند اما اكثر آنها افراد بومي هستند كه اكثرا در نتيجه مقابله با سياست‌هاي دولت به طالبان پيوسته‌اند.
مردم منطقه از فعاليت طالبان خسته شده‌اند. حضور اين مخالفين باعث كاهش درآمد توريسم منطقه شده است. ادامه نبرد دولت با آنان مردم را هم از طالبان و هم ازفوج دور كرده‌است .فضل‌الله، كسي كه با سخنان راديويي طالبان منطقه را تحريك مي‌كند. او در سال‌هاي گذشته براي مبارزه با نظاميان آمريكايي در افغانستان از پاكستاني نيرو جمع مي‌كرد. اما اكنون فعاليت خود را در داخل پاكستان متمركز كرده است .اشفق كياني معاون مشرف در اردو قرار است به زودي به جاي اومسووليت اردوي پاكستان را به عهده بگيرد، تلاش مي‌كند تا مشكلات نظاميان را در مقابله با طالبان كمتر كند . او با نيروهاي اردو مستقر در دره سوات ديدار كرد تا علاوه بر بالا بردن روحيه آنها، از مشكلات آنها هم باخبر شود.
نيروهاي پاكستاني در اين مبارزه هنر و تجربه يك جنگ چريكي را فرامي‌گيرند. اما زمان به سرعت پيش مي‌رود و مخالفين هم منتظر نمي‌مانند تا اردوي پاكستان بعد از آموختن تجربه جنگ چريكي، وارد اين جنگ شوند. در دره سوات بسياري ازمناطق در تصرف مخالفين است. مشكل اصلي در اين رويارويي‌ها اين است كه سربازان پاكستاني آموزشي نديده‌اند و سلاح كافي هم ندارند .بسياري از اين سربازان در ماه تنها بيست دالر معاش مي‌گيرند و در سلاح هاي مورد استفاده شان بعضي اوقات تنهاپنج مرمي هست. وقتي اين سربازان دربرابر مخالفين قرار مي‌گيرند بايد در يك لحظه ميان مردن و تسليم شدن يكي را انتخاب كنند .طبيعي است كه آنها گزينه دوم را انتخاب مي‌كنند.
اوضاع متشنج و سرنوشت تاسيسات اتومی
بنا به اظهارات مقامات سابق و كنونى دولت آمريكا طى شش سال گذشته واشنگتن به منظور كمك به جنرال پرويز مشرف جهت امنيت تسليحات هسته اى پاكستان حدودا مبلغ ۱۰۰ ميليون دالر صرف برنامه هايى فوق محرمانه در اين زمينه كرده است. روزنامه نيويارك تايمز نوشت: اما در حالى كه ابهاماتى فراروى آينده رهبرى كشور پاكستان قرار گرفته است، مشاجرات درخصوص كافى بودن اقدامات آمريكا در زمينه مصون نگه داشتن كلاهك هاى راکتي و لابراتوارهاى هسته اى و نظامى نيز اوج گرفته و در اين ميان برخى اين بحث را مطرح كرده اند كه آيا اساسا بى ميلى مقامات دولت پاكستانى در افشاى جزئيات مهم انبارهاى تسليحاتى اين كشور باعث تضعيف ثمربخشى بازدهى كمك هاى امنيتى مداوم واشنگتن شده است يا خير. اين كمك هاى امنيتى در قالب بودجه هاى سرى فدرال به منظور تعليم نيروهاى اردو پاكستان در ايالات متحده و نيز احداث يك پايگاه آموزشى امنيت هسته اى در پاكستان هزينه شده است و به گفته مقامات آمريكا به رغم هزينه هاى مذکور اين پايگاه كه قرار بود امسال به بهره بردارى برسد هنوز از نظر ساخت تكميل نشده است.
اين گزارش مى افزايد: انبوهى از امكانات و تجهيزات از هلى كوپترهاى جنگنده و دوربين هاى ديد در شب گرفته تا برخى تجهيزات تجسس مواد هسته اى جهت كمك به امنيت كلاهك ها، مواد و لابراتوارهاى هسته اى پاكستان به اين كشور ارسال شده است. در اين ميان اگرچه مقامات آمريكا اظهار داشته اند كه انبارهاى تسليحات هسته اى پاكستان در حال حاضر به لحاظ امنيتى در شرايط خوبى به سر مى برند و تدابير امنيتى دولت پاكستان نيز افزايش يافته اما دولت پرويز مشرف در بسيارى موارد نسبت به اعلام دقيق ماهيت تجهيزات هسته اى و جاى استفاده از اين تسليحات از خود اكراه نشان داده است و دليل اين امر آن است كه پاكستانى ها نمى خواهند مكان انباشت تسليحات هسته اى و يا ميزان و نوع سوخت بمب هايى كه اين كشور توليد مى كنند را افشاء كنند. روزنامه نيويارك تايمز آورده است: برنامه آمريكا در حمايت از پاكستان جهت حصول اطمينان از امنيت انبارهاى تسليحات هسته اى اين كشور پس از وقوع حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و درست زمانى تهيه و تنظيم شد كه دولت جورج بوش مباحثات در خصوص به اشتراك گذاشتن يكى از مهمترين تکنالوژي خود در زمينه امنيت هسته اى با نام سيستم PALS را آغاز كرد.
هدف اين سيستم آن است كه با استفاده از يكتعداد كدها و رمزهاى مخصوص از انفجار تسليحات هسته اى جلوگيرى مى شود. در پايان به رغم كمك هاى دولت فرانسه و روسيه دولت آمريكا تصميم گرفت كه پاكستان را در اين سيستم امنيتى سهيم نكند. علاوه بر اين مقامات پاكستان اساسا نگران بودند كه در نظر گرفتن چنين تکنالوژي در مورد تسليحات هسته اى كشورشان عرصه را براى واشنگتن به گونه اى فراهم سازد كه اين كشور بتواند تسليحات پاكستان را عليه خودشان بكار گيرد. در حالى كه بسيارى از كارشناسان و تحليلگران هسته اى در دولت آمريكا معتقد بودند به دليل اينكه خطر قرار گرفتن انبارهاى تسليحات هسته اى پاكستان در دستان تروريست ها بيش از هر كشور ديگرى است، پس بايد سيستم PALS را به اسلام آباد پيشنهاد كرد. از سوى ديگر برخى مقامات واشنگتن بيم آن داشتند كه به اشتراك گذاشتن اين تکنالوژي موجب آگاهى و دانش بيش از حد مقامات پاكستان در خصوص نظام تسليحاتى آمريكا شود.
همين مسائل و نگرانى ها بود كه دولت بيل كلينتون، رئيس جمهور سابق آمريكا را در اوايل دهه ۹۰ بر آن داشت تا از شركت دادن چين در اين تکنالوژي منصرف شود. سيستم امنيتى هسته اى PALS وابسته به يك كليد (سوئيچ) در مدارى است كه ورود به آن تنها در صورتى ميسر است كه كاربر كد عددى صحيح را كه به يك تايمر (زمان سنج) براى استقرار و انفجار سلاح متصل است، وارد نمايد. سوئيچ هاى تعبيه شده درست مانند سيستم پردازش ATM در بانك ها در صورت تلاش هاى خطا در وارد كردن كد صحيح از كار مى افتد. در برخى موارد لينك هاى از كار افتاده باعث انفجار كوچك وناقص در كلاهك هسته اى مى شود تا از اين طريق ناكارآمدى سيستم مشخص شود.
روزنامه نيويارك تايمز به دليل مصاحبه هاى متعدد با مقامات آمريكا و كارشناسان هسته اى از جزئيات اين برنامه محرم با خبر است و برخى از اين مقامات ابراز نگرانى كرده اند كه انبارهاى تسليحات هسته اى پاكستان همچنان در معرض خطر كنترول توسط تروريست ها قرار دارد. اين گزارش مى افزايد: اگرچه پاكستان يكى از همپيمانان اصلى آمريكا خارج از پيمان آتلانتيك شمالى (ناتو) قلمداد مى شود اما برنامه امنيتى آمريكا نزد مقامات نظامي پاكستان با اقبال مواجه نشده و برخى از نظاميان ارشد اين كشور معتقدند هدف از اين برنامه ها آن است كه واشنگتن اطلاعاتى را در خصوص ماهيت تسليحات هسته اى پاكستان كسب كرده و در صورت امكان درصدد از بين بردن آنها برآيد.
منابع مورد استفاده: پرچم سرخ نشريه حزب کمونيست پاکستان ، نووستي و منابع خبري .