اروپا و آمريکا، تنشها و چالشها

)شمشاد(

 

پرواز های محرمانه سيا

بي نزاکتي، بي شرمي، انحراف اخلاق؟ چه لقبی مي توان به عملکرد دولت‌هاي اروپايي داد هنگامي که جنايتشان علني شده و آشکارا دست در دست سازمان‌هاي جاسوسي خارجي، ده‌ها نفر را به‌طور مخفيانه مي‌ربايند تا آنها را روانه زندان‌هاي مخفي کرده و به چنگال شکنجه‌گران بسپارند؟ آيا مي توان قانون شکني اي از اين آشکارتر عليه حقوق مسلم شخصي انسانها تصور نمود؟

دو واقعه اخير گوياي اين جنون دوشخصيتي حاکم مي باشد.

ابتدا، در تاريخ هفتم فوريه گذشته، اغلب دولتهاي اروپايي که در پاريس گرد هم آمده بودند، قرارداد سازمان ملل متحد عليه « ناپديد شدن هاي عمدي »  را با تشريفات تمام امضا کردند و بدين ترتيب استفاده از زندان هاي مخفي را عملي جنايت کارانه تلقي نمودند . پارلمان اروپا مستقر در شهر استراسبورگ، گزارشي را به تصويب رساند  که در آن همين دولت هاي اروپايي را به همکاري با سازمان سياي آمريکا در عمليات آدم ربايي مخفيانه محکوم مي کند .بر طبق اين گزارش، در بين سالهاي ٢٠٠١ تا ٢٠٠٥، هواپيماهاي سازمان سيا حامل قربانيان « ناپديدشدن هاي عمدي»، حداقل هزار ودويست و چهل و پنج بار از فرودگاههاي اروپايي استفاده کرده اند تا از آنجا مظنونين ربوده شده را مخفيانه به زندان گوانتانامو و يا به زندان هاي کشورهاي همدست مانند مصر و مراکش که در آنها شکنجه امري عادي است روانه کنند .

اين امر ديگر آشکار شده است که دولتهاي اروپايي از ماهيت جنايتکارانه اين پروازهاي مخفي اطلاع داشته اند. برخي از اين دولتها حتي فقط به بستن چشمان خود در مقابل اين جنايات کفايت نکرده اند .

اين گزارش احتمال مي دهد که به خصوص لهستان و روماني در خاک خود « گوانتاناموهاي کوچک » استقرار کرده اند تا اشخاص مظنوني که در پاکستان، افغانستان و يا ساير نقاط به طور مخفيانه ربوده شده اند را تا انتقال آنها به زندان دائم، موقتا در اين سياه چالها محبوس کنند .

اين گزارش همچنين احتمال مي دهد که دولت هاي انگليس، سوئدن و اتريش درآدم ربايي ها و بدرفتاري با آنها شرکت داشته اند و مقامات آلماني را به اين متهم مي کند که از ربودن يکي از اتباعشان، آقاي خالد المسري، که لبناني الاصل بوده و به افغانستان انتقال داده شده است، « بي اطلاع نبوده اند«.

از اتهامات ديگراين گزارش همکاري سازمان هاي اطلاعاتي ايتاليا با سازمان سيا مي باشد که، امام حسن مصطفي عثامه نصر معروف به « ابو عمر » را در ميلان به طور مخفيانه ربوده و به مصر انتقال دادند. از قرار، ابو عمر در اين زندان شکنجه شده و مورد تجاوز قرار گرفته است  .

نقض حقوق بشر در چنين ابعاد وسيعي نمي تواند بدون اطلاع سازمان هاي اطلاعاتي وابسته به نماينده عالي امور خارجي اتحاديه اروپا يعني خاوير سولانا و يا همکارش جيژز دو وريس، مسئول هماهنگ سازي مبارزه ضد تروريستي اتحاديه اروپا انجام پذيرد.

دو وريس، براي اعتراض به اين عمليات ترجيح داد که استعفا کند. او اخطار داد که  کشورهاي دموکراتيک  بايد مبارزه خويش عليه تروريسم را در چارچوب احترام به قانون به پيش ببرند. بدرفتاري هاي انجام شده در زندان ابوغريب، زيرپا گذاشتن قوانين بشري در زندان گوانتانامو و آدم ربايي هاي سازمان سيا، به اعتبار ايالات متحده و جامعه اروپا خدشه وارد کرده است .

تمام کساني که در اين آدم ربايي ها شرکت داشته اند، تصميم گيرندگان و اجرا کنندگان، همگي بايد از چنگال عدالت بهراسند و از فرجام خانم ماريا استلا مارتينز معروف به « ايزابليتا پرون » رئيس جمهوري سابق آرژانتين ، درس عبرت بگيرند. فراموش نکنيم که در آرژانتين به نام مبارزه با تروريسم، مقامات دولتي در ابعاد بسيار وسيع به ربودن مخالفين سياسي خود پرداخته بودند.

خانم مارتينز، به اتهام « ناپديد شدن عمدي » دانشجويي به نام هکتور فاگتي در فوريه سال ١٩٧٦، به تازگي در مادريد دستگير شد يعني سي و يک سال بعد... عدالت اگرچه کند به پيش مي رود اما بايد گريبان همه گناهکاران را بگيرد.

مأموران سازمان جاسوسي و پليس آمريكا به بهانه مبارزه با عوامل القاعده در منطقه شاخ آفريقا، زندان‌هايي سري در اتيوپي ايجاد كرده‌‌اند .خبرگزاري آسوشيتدپرس با افشاي اين خبر اعلام داشت كه در اين زندان‌ها آمريكايي‌ها  مظنونان تروريست را از 19 كشور جهان بازجويي و شكنجه مي‌كنند .

بنا بر اين گزارش سازمان‌هاي د حقوق بشر بين‌المللي، وكلا و ديپلمات‌هاي غربي تأييد كرده‌اند كه طي ماه‌هاي اخير صدها زنداني بصورت و غيرقانوني از كشورهاي مختلف همچون كنيا و سومالي به اتيوپي منتقل شده و در اين زندان‌هاي مخفي نگهداري شده‌اند .طبق فهرستي كه از سوي يك گروه حقوق بشر كنيايي تهيه شده و صورت پروازهايي كه آسوشيتدپرس به دست آورده، اين زندانيان شامل حداقل يك شهروند آمريكايي و تعدادي كانادايي، سوئيسي و فرانسوي نيز مي‌شوند.

تعدادي از اين افراد از سوي نيروهاي اتيوپيايي كه براي ساقط كردن حكومت اسلام‌گرايان وارد سومالي شده بودند، دستگير شدند و عده‌اي ديگر اسلام‌گرايان اخراج شده از كنيا هستند .برخي مقامات دولت آمريكا در پاسخ به پرسش آسوشيتدپرس تأييد كردند كه عوامل اطلاعاتي و امنيتي آمريكا از زندانيان در اتيوپي بازجويي كرده‌اند اما مدعي شدند اين اقدام موجه و قانوني بوده‌است .

گفته مي‌‌شود در زندان‌هاي مخفي اتيوپي، مظنونان مشهور مرتبط با شبكه القاعده نگهداري مي‌شوند .محقق يك گروه حقوق بشر بين‌المللي نيز به شرط فاش نشدن نامش خبر داد اتيوپي در سه نقطه شامل آديس آبابا(پايتخت)، يك پايگاه هوايي در اطراف پايتخت و صحراهاي شرقي در نزديكي مرز با سومالي زندان‌هاي مخفي دارد.

نفرت از آمريکا در اروپا

نفرت از آمريکا عميق شده است، اما نه فقط در ذهن اسلام‌گرايان جهادي؛ اين نفرت در اروپا هم که به صورت سنتي همپيمان آمريکا محسوب مي‌شود حلول کرده است .روزنامه اتريشي دي پرسه نوشت، جيمز هوگه، سردبير «فارن افيرز» (مشهورترين مجله سياست خارجي آمريکا) معتقد است سال‌ها طول مي‌کشد تا اروپا بي‌اعتمادي‌اش را کنار بگذارد . هوگه در چارچوب يک «فروم سياسي» که «موسسه علوم انساني» و اين روزنامه برپا کرده بودند به تشريح روابط کنوني و آينده فراآتلانتيک پرداخت.

به گفته وي ضدآمريکايي‌گري در اروپا امروز کيفيت جديدي يافته است.

هوگه گفت: ضدآمريکايي‌گري اکنون به سوي اين ترديد بنيادين وسعت يافته است که آيا شکلي از دموکراسي که ما آن را پيکربندي کرده‌ايم، اصولا خوب است و آيا آمريکا به عنوان رقيب، بزرگ‌ترين مزاحم ما نيست.

مديرمجله سياست خارجي آمريکا گفت، هر چه جنگ با ترور بيشتر طول بکشد، ايجاد اعتماد لازم و دوباره ميان همپيمانان غربي سخت‌تر خواهد شد .اين تحليل‌گر ارشد گفت: اوضاع بسيار جدي است.

به گفته وي، اتخاذ رفتاري مشترک ميان اروپا و آمريکا در مسايل مربوط به سياست‌هاي امنيتي به ويژه بر اثر پديدآمدن قدرت‌هاي جديدي مانند چين، هند و ديگر کشورها و تا حدي اندونزي ضروري است.

هوگه رقابت اقتصادي ميان آمريکا و چين را بزرگ‌ترين چالش امروز براي غرب خواند و گفت: اگر ما اکنون روابط فراآتلانتيک را مرتب نکنيم، ديگر کشورها در مدت زماني اندک بسيار قوي‌تر از ما خواهند شد. وي همچنين اظهار داشت که اروپا هيچ انتخاب ديگري جز گزينه فراآتلانتيک ندارد.

همچنان پارلمان‌ اروپا قطعنامه‌ای‌ بر ضد اقدامات سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) در خاک کشورهای‌ اروپایی‌ تصویب‌ کرد .این قطعنامه با 382 رأی موافق، 256 رأی مخالف و 74 رأی ممتنع به تصویب رسید .در این قطعنامه‌ همچنین از عملکرد برخی‌ کشورهای‌ اروپایی‌ برای پذیرش‌ هواپیماهای‌ سیا در خاکشان و نیز از همکاری ناکافی دولت‌های اتریش، ایتالیا، لهستان، پرتغال و انگلیس با مسئولان تحقیق درباره پروازهای مخفی سیا انتقاد شده‌است .سازمان جاسویس آمریکا (سیا) از سال 2001 علاوه بر هزار و 245 پرواز برای انتقال مخفی افراد دستگیر شده، موارد متعدد آدم‌ربایی و نیز شکنجه در اروپا داشته‌‌است.

پارلمان اروپا بررسی نحوه انتقال اطلاعات شخصی شهروندان اروپايی به ايالات متحده را مورد بررسی قرار می دهد .اتحاديه اروپا پيش از اين نيز در مورد روش آمريکاييان برای دستيابی به اطلاعات خصوصی مسافران اروپايی ابراز نگرانی کرده و خواستار بررسی اين احتمال شده بود که روش به کار گرفته شده توسط ايالات متحده ناقض توافق آمريکا و اروپاييان در مورد تبادل اطلاعات شخصی باشد.

آمريکا گفته است که اطلاعات مربوط به معاملات بانکی و سفرهای شهروندان اروپايی برای مبارزه اين کشور عليه تروريسم جهانی ضرورت دارد .سال گذشته گزارش شد که يک شرکت خصوصی به نام سوئيفت، که در زمينه انتقال بين المللی پول فعاليت دارد، اطلاعات مربوط به مشتريان خود را در اختيار آمريکاييان قرار داده است .به گفته مقامات اروپايی، انتقال چنين اطلاعاتی با قوانين اتحاديه اروپا در زمينه محافظت از حريم خصوصی اشخاص مغايرت داشته و اقدامی غيرقانونی بوده است .نمايندگان پارلمان اروپا خواستار آگاهی از آن هستند که آيا اطلاعات منتقل شده به  آمريکاييان وارد "سيستم خودکار هدف گيری" می شود که برای گردآوری خصوصيات مظنونين به دخالت در تروريسم ايجاد شده است.

پارلمان اروپا از کميسيون اروپا خواسته در اين مورد توضيح دهد که آيا از شرکت های ديگری، مانند ارايه دهندگان خدمات در زمينه ارتباطات، هم خواسته شده که اطلاعاتی را در اختيار آمريکاييان قرار دهند؟

کميسيون اروپا، که نهاد اجرايی اتحاديه محسوب می شود، اعلام کرده که از دولت آمريکا خواسته است در مورد احتمال مغايرت نحوه گردآوری اطلاعات خصوصی توسط نهادهای اطلاعاتی آن کشور با توافقنامه های جاری دو طرف توضيح دهد .از زمان حملات انتحاری يازدهم سپتامبر سال 2001 در آمريکا، دولت آن کشور در صدد کسب اطلاعاتی در مورد مسافران خطوط هوايی بوده و اين اقدام را بخشی لازم از سياست مبارزه عليه تروريسم توصيف کرده است.

برخی از سياستمداران و مدافعان حقوق بشر در اروپا در مورد دامنه و ميزان اطلاعاتی که در اختيار آمريکاييان قرار می گيرد ابراز نگرانی کرده اند . پس از حملات انتحاری سال 2001 آمريکا در صدد کسب اطلاعات مربوط به سفرهای هوايی برآمد . البته شرکت های هواپيمايی برای تنظيم پروازهای خود همواره اطلاعاتی را در مورد مسافران خود کسب می کرده اند که بايد شامل نام، زمان پرواز و مقصد سفر آنان باشد.

در حال حاضر ميزان اطلاعات کسب شده توسط شرکت های هواپيمايی به مراتب از اين محدوده فراتر رفته و شامل نشانی پستی، شماره تلفون، مليت، شماره و تاريخ صدور و انقضای پاسپورت و اطلاعاتی در مورد حساب بانکی مسافر نيز می شود، به خصوص در مواردی که بهای تکت با استفاده از کارت های اعتباری و نظاير آن پرداخت شده باشد .بر اساس مصوبه اتحاديه اروپا در سال 1995، اطلاعات گردآوری شده از مسافران تنها می تواند در اختيار کشورهايی قرار گيرد که دارای قوانين مشابه اتحاديه در زمينه حفاظت از حريم خصوصی اشخاص هستند .در مقابل، سوفی اينت ولد، نماينده پارلمان اروپا از هلند، گفته است که در زمينه حفاظت از اطلاعات شخصی آمريکا قوانينی به مراتب سختگيرانه تر از اروپاييان را تصويب کرده اما اين قوانين در مورد شهروندان يرآمريکايی لازم الاجرا نيست.

در سال 2004، ايالات متحده توافقنامه انتقال مشخصات اوليه مسافران هوايی را با اتحاديه اروپا امضا کرد در حاليکه کميسيون اروپا همکاری در اين زمينه را به رعايت مصوبه سال 1995 اتحاديه مشروط کرده است. براساس اين توافقنامه، شرکت های هوايی اروپايی موظف هستند ظرف پانزده دقيقه پس از برخاستن هواپيماهای عازم ايالات متحده، اطلاعات مسافران خود را در اختيار نهادهای آمريکايی قرار دهند .خانم اينت ولدگفته است که رسيدگی به نحوه همکاری اطلاعاتی اروپا و آمريکا به منزله اتخاذ موضعی ضد آمريکايی نيست ولی تا کنون نه پارلمان های کشورهای عضو و نه پارلمان اروپا به "مذاکراتی دموکراتيک" در اين مورد نپرداخته اند و افکار عمومی آگاهی کاملی از جنبه های مختللف اين موضوع ندارد.

رييس مجمع پارلماني شوراي اروپا اعلام كرد: اروپا به مخالفت با زندان‌هاي مخفي سيا كه جرج بوش، رييس جمهوري آمريكا نيز روز گذشته به وجود آنها اعتراف كرد، ادامه مي‌دهد. "رنه وان در ليندن" در بيانيه‌اي اعلام كرد: "در طولاني مدت اين گونه اعمال تروريستهاي بيشتري را بوجود مي‌آورد و تيشه به ريشه ارزشهايي مي‌زنند كه ما براي آنها مبارزه مي كنيم .

وي افزود: اروپا نمي‌خواهد هيچ نقشي را در سيستمي چنين خفت آور بازي كند." وي به اظهارات بوش اشاره مي‌كرد كه روز گذشته براي اولين بار اعتراف كرد كه سيا چنين زندانهاي مخفي را در خارج از كشور در اختيار دارد و در آن از اعضاي مهم القاعده بازجويي مي‌كند . بوش همچنين اعلام كرد كه قصد دارد با وجود تقبيح بين‌المللي به روش خود ادامه دهد . وان در ليندن تصريح كرد: "ربودن افراد و شكنجه آنان بطور مخفيانه - حتي اگر چنين اقدامي در كوتاه مدت وسوسه انگيز جلوه كند - همان كاري است كه جنايتكاران انجام مي‌دهند، نه دولتهاي دموكراتيك."

وي با ستايش از فعاليتهاي پارلماني "ديك مارتي"، يكي از نخستين كساني كه زندانهاي مخفي سيا را در اروپا در گزارشي براي شوراي اروپا فاش ساخت، اعلام كرد: "مبارزه با تروريسم اولويت مطلق براي شوراي اروپا محسوب شده و در سرلوحه سياستمان باقي خواهد ماند ." رييس شوراي اروپا در پايان خواستار آن شد كه ‪ ۱۴مقام القاعده از جمله مغز متفكر حملات ‪ ۱۱سپتامبركه بطور پنهاني در بند هستند، مورد رسيدگي عادلانه قرار گرفته و از حق كامل بين‌المللي و حقوق بشر برخوردار شوند."

درعين حال مردم‌ درشهرهاي‌ مختلف‌ المان‌ همزمان‌ با عيد پاک‌ ‌ تظاهرات‌ ضد امريکايي‌ برگزار کردند.

هزاران‌ نفر از مردم‌ المان‌ با محکوم‌ کردن‌ جنگ‌ افروزي‌هاي‌ امريکا خواستار برچيده‌ شدن‌ سلاح‌هاي‌ هسته‌ اي‌ امريکا از خاک‌ المان‌ شدند‌ .امريکا بيش‌ از دوصد کلاهک‌ اتمي‌ در خاک‌ المان‌ مستقر کرده‌ است‌. ‌
راهپيمايان‌ همچنين‌ خواستار خروج‌ اشغالگران‌ از عراق‌ و افغانستان‌ شدند و اقدامات‌ يک‌ جانبه‌ گرايانه‌ امريکا را تهديدي‌ براي‌ صلح‌ و امنيت‌ جهاني‌ خواندند‌ .اين‌ راهپيمايي‌ ها در اکثر شهر هاي‌ المان‌ از جمله‌ برلين، فرانکفورت‌،‌ مونيخ،‌ هامبورگ،‌ نورنبرگ‌،‌ دورتموند و ماگده‌ بورگ‌ برگزار شد و راهپيمايان‌ همچنين‌ حضور هفتاد هزار نيروي‌ نظامي‌ امريکا را در المان‌ محکوم‌ کردند‌ .تعدادي‌ از راهپيمايان‌ در مصاحبه‌ با خبرنگار واحد مرکزي‌ خبر در برلين‌ تصريح‌ کردند امريکا به‌ بهانه‌ اقدامات‌ بازدارنده‌ سالهاست‌ که‌ بمب‌ هاي‌ اتمي‌ خود را در المان‌ انباشته‌ کرده‌ است‌ و اين‌ تسليحات‌ هسته‌ اي‌ بايد هر چه‌ سريعتر از خاک‌ المان‌ برچيده‌ شود‌.
شهروندان‌ الماني‌ افزودند امريکا براي‌ تامين‌ منافع اقتصادي‌ خود به‌ افغانستان‌ و عراق‌ حمله‌ کرد و مبارزه‌ با تروريسم‌ و ايجاد دمکراسي‌ بهانه‌ اي‌ براي‌ جنگ‌ افروزي‌ انها بود‌.

موج بي پايان مخالفت اروپايي ها

شكست جمهوري‌خواهان در انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره، شكست سياست يك‌جانبه‌گرايي دولت بوش است؛ سياستي كه پيش از اين، قربانياني در اروپا داشت . خوزه‌ماريا ازنار و سيلويو برلوسكوني به‌خاطر حمايت از سياست‌هاي يك‌جانبه‌گرايانه آمريكا در حمله به عراق، از عرصه قدرت به حاشيه رانده شدند . توني‌بلر نخست‌وزير انگليس، تحت فشار جناح ضدجنگ حزب كارگر، طي چند ماه آينده بايد جاي خود را به گوردون براون وزير خزانه‌داري بدهد . دونالد رامسفلد پيش از حمله به عراق در واكنش به مخالفت‌هاي محور ضد جنگ پاريس و برلين، از پايان عصر اروپاي قديم و آغاز عصر اروپاي جديد سخن گفت.

اما انتخابات هفتم نوامبر به عصر نومحافظه‌كاران آمريكا پايان داد. جورج بوش تا پيش از انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره در برابر تمام فشارهاي داخلي براي بركناري دونالد رامسفلد مقاومت كرد. رامسفلد در حلقه اصلي نومحافظه‌كاران آمريكا قرار دارد كه بيانيه معروف را در سال 1997 منتشر كردند .در پي رسوائي‌هاي سياسي، اطلاعاتي و ناتواني دولت بوش در كنترول ناآرامي‌هاي عراق، تعدادي از نومحافظه‌كاران برجسته آمريكا مجبور به كناره‌گيري از مقام خود شدند و عده‌اي نيز همچون فرانسيس فوكوياما و ريچاردپرل از نظريه‌پردازان نئوكان‌ها، در جناح منتقدين دولت بوش قرار گرفتند.

با اين وجود، جورج بوش از سياست‌هاي نظامي وزير دفاعش در عراق حمايت كرد. اما شكست جمهوري‌خواهان در انتخابات كنگره آن‌قدر سهمگين بود كه براي دونالد رامسفلد، راهي جز ترك پنتاگون باقي نگذاشت و استعفاي رامسفلد، نشانه‌اي از تغيير رويكرد كاخ سفيد از يك‌جانبه‌گرايي به چندجانبه‌گرايي براي كنترل ناآرامي‌هاي عراق و افغانستان و هدايت بحران هسته‌اي كره شمالي و ايران در جهت سياست‌هاي منطقه‌اي خود در شرق آسيا و منطقه خاورميانه است.

هر چند دولت بوش هنوز گام عملي در اين زمينه برنداشته است، اما نشانه‌ها حاكي از دوري آمريكا از رويكرد يك‌جانبه‌گرايي است. تحركات ديپلماتيك آمريكا با شركاي اروپايي‌اش افزايش يافته است. در مقابل، دولت‌هاي اروپايي با جسارت بيشتري به دنبال مشاركت در مديريت بحران‌هايي مثل عراق، افغانستان و فلسطين هستند كه سرنخ‌هاي آن در دست آمريكا است .يكي از تحركات ديپلماتيك مهم در اين زمينه، طرح صلح خاورميانه سه رهبر اروپايي، ژاك‌شيراك، زاپاته‌رو و رومانو پرودي است.

اگرچه مخالفت با جنگ بر فضاي سياسي حاكم بر اكثر كشورهاي اروپايي غلبه دارد، اما تغييرات سياسي در كشورهاي اروپايي به‌نحوي نبوده است كه اتحاديه اروپا به عنوان يك قطب اقتصادي و سياسي قدرت بتواند از فضاي ايجاد شده پس از شكست سنگين انتخاباتي جمهوري‌خواهان آمريكا نقش‌آفريني مناسب را داشته باشد.

در اسپانيا و ايتاليا چپ‌هاي مخالف جنگ، قدرت را در دست گرفتند. خروج سربازان اين دو كشور از عراق، ضربه‌اي جدي به موقعيت آمريكا وارد كرد. ولي ايتاليا و اسپانيا بدون فرانسه و آلمان قادر به نقش‌آفريني در خارج از اتحاديه اروپا نيستند . يكي از انگيزه‌هاي خوزه ماريا ازنار نخست‌وزير محافظه‌كار سابق اسپانيا در حمايت از سياست‌هاي جنگ‌طلبانه آمريكا، پيدا كردن جايگاه بين‌المللي در سايه آمريكا بود؛ سياستي كه سرانجام سرنگوني او و حزبش را به دنبال داشت .

سيلويوبرلوسكوني نخست‌وزير سابق ايتاليا نيز همين هدف را دنبال مي‌كرد. برخلاف احزاب راست اين دو كشور، چپ‌ها با اعتقاد به همگرايي اروپايي به دنبال ايفاي نقش فعالي در عرصه اروپا و نظام بين‌الملل هستند. اما روند تحولات در فرانسه و آلمان در جهت تقويت همگرايي اروپايي نبوده است . در آلمان، به قدرت رسيدن آنجلامركل از حزب دموكرات مسيحي، تضعيف محور برلين – پاريس به عنوان موتور محركه اتحاديه اروپا را به دنبال داشته است. هيچ پروژه همگرايي در اروپا در نيم‌قرن گذشته بدون همگرايي فرانسه و آلمان پيش نرفته است. آنجلامركل با وعده بهبود روابط با آمريكا پس از يك دوره تنش در دوره صدارت گرهارد شرودر به قدرت رسيد؛ اگرچه تغييرات سياسي در آلمان موجب تقويت دولت‌هاي اروپايي آتلانتيك‌گرا نشد، با پيروزي چپ‌ها در اسپانيا و ايتاليا اين دو كشور از جرگه كشورهاي حامي آمريكا در اشغال عراق خارج شده بودند و ديگر كشورهاي اروپايي حامي آمريكا نيز تحت فشار افكار عمومي با احتياط بيشتري از سياست اين كشور دنباله‌روي مي‌كردند .در اين ميان، تنها توني‌بلر نخست‌وزير انگليس است كه همچنان از سياست همگرايي با آمريكا حمايت مي‌كند. البته بلر نيز با اتخاذ اين سياست، تحت فشار هم‌حزبي‌هاي مخالف جنگ، مجبور به اعلام كناره‌گيري از نخست‌وزيري در اواسط سال آينده ميلادي شده است.

حتي آنجلامركل صدراعظم آلمان نيز نتوانست انتظارات آمريكا براي بهبود روابط را برآورده كند. مركل براي دنباله‌روي از سياست‌هاي آمريكا با محدوديت‌هاي داخلي متعددي مواجه شد. يكي از اين موانع، ائتلاف شكننده با حزب سوسيال دموكرات بود. وزارت خارجه و وزارت دفاع در كنترول سوسيال دموكرات‌هاي مخالف جنگ قرار گرفت . مانع دوم و بزرگ‌تر، مخالفت افكار عمومي آلمان با حمايت از سياست‌هاي جنگ‌طلبانه آمريكا است. آن‌چه موجب شكست گرهارد شرودر در انتخابات پارلماني شد، مواضع ضدجنگ او، كه اعتراض به برنامه اصلاحات اقتصادي او بود. شرودر در سال 2002 با وجود نارضايتي گسترده از سياست‌هاي اقتصادي‌اش توانست با شعار مخالفت با جنگ، حزب سوسيال دموكرات را براي يك دوره ديگر در قدرت نگه دارد. اما اين شعار در انتخابات سال 2005 نتايج مورد انتظار را نداشت.

فرانسه نيز با تحولات داخلي عميقي روبرو شده است كه تضعيف جايگاه اين كشور به عنوان يك كشور پيشرو در همگرايي اروپايي را به دنبال داشته است. شكست همه‌پرسي قانون اساسي اتحاديه اروپا و شورش سه هفته‌اي مهاجران حاشيه‌نشين، ضربه‌اي جدي به جايگاه فرانسه در اتحاديه اروپا وارد كرد . پروژه قانون اساسي اتحاديه اروپا، مهم‌ترين پروژه همگرايي سياسي در اين اتحاديه، در فرانسه متوقف شده است و احيا، تصويب و اجراي آن نيز از فرانسه امكان‌پذير است .

اين در حالي است كه در چگونگي احياي روند تصويب و اجراي قانون اساسي اتحاديه اروپا اختلاف‌نظر عميقي ميان اعضاي اين اتحاديه وجود دارد. هم‌اكنون همه توجهات در مورد موقعيت و رويكرد فرانسه در اتحاديه اروپا به رقابت‌هاي داخل و نتايج انتخابات رياست جمهوري و پارلماني فرانسه در بهار سال آينده جلب شده است . سياست خارجي فرانسه نيز تحت‌الشعاع اين رقابت‌ها است. نگاهي به تاريخ سياسي فرانسه پس از جنگ جهاني دوم نشان مي‌دهد كه دو جناح راست و چپ فرانسه به دنبال يك فرانسة مستقل و نقش‌آفرين در اروپا و صحنه بين‌الملل بوده‌اند. اما در مقابله با چالش‌هاي اقتصادي و سياسي ايجاد شده براي فرانسه در سال‌هاي اخير، نيكلا ساركوزي اصلي‌ترين نامزد راست‌گراها و سگولن رويال نامزد حزب سوسياليست، رويكردهاي متفاوتي را مطرح كرده‌اند. در بعد سياست خارجي، ساركوزي از روابط نزديك با آمريكا حمايت مي‌كند.

متقابلاً سگولن رويال معتقد به فاصله گرفتن از آمريكا و اتخاذ سياست مستقل‌تري است.

انتخاب هر يك از اين دو به جانشيني ژاك‌شيراك، بي‌تأثير بر سياست خارجي فرانسه نخواهد بود. جناح راست حاكم در فرانسه سعي مي‌كند از تصميم‌گيري‌هاي خطير و هزينه‌آور كه مي‌تواند موقعيت راست‌گرايان را در انتخابات متزلزل كند، دوري گزيند. از موارد قابل اشاره در اين زمينه، مخالفت فرانسه با درخواست آمريكا و انگليس براي اعزام نيروي بيشتر به افغانستان است .در حال حاضر، مرزبندي‌اي كه ميان كشورهاي اروپامحور و آتلانتيك‌گرا در جريان آمادگي آمريكا براي حمله به عراق و سپس اشغال اين كشور ايجاد شده بود، از بين رفته است. تغيير اين مرزبندي‌ها نه در جهت وحدت و اشتراك‌نظر ميان اعضاي اتحاديه اروپا كه در جهت تشتت، پراكندگي و ترديد در رويكرد سياست خارجي مشترك بوده است.

آمريكا در بحران‌هايي گرفتار شده است كه مشاركت اروپا در مديريت اين بحران‌ها نيازمند اراده و پشتوانه سياسي قوي براي مداخله سياسي و نظامي است كه دولت‌هاي اروپايي، پشتوانه سياسي داخلي لازم براي پرداخت چنين هزينه‌هايي را ندارند . افكار عمومي اروپا به مداخلات نظامي در ديگر كشورها بسيار حساس است و بازگشت اولين تابوت سربازانشان مي‌تواند بحران‌آفرين باشد.

ناآرامي‌هاي عراق از كنترل آمريكا خارج شده است. دولت‌هاي اروپا تحت هيچ شرايطي حاضر به پذيرش مأموريتي حتي در چهارچوب قطعنامه‌هاي سازمان ملل در عراق نخواهند بود. در افغانستان نيز كه دولت‌هاي اروپايي در قالب پيمان ناتو و در چهارچوب قطعنامه‌هاي سازمان ملل به اين كشور نيرو اعزام كردند، با گسترش درگيري‌ها با نيروهاي طالبان، برخي كشورها مثل بلژيك موضوع خروج سربازانشان را مطرح كردند.

در همين حال به غير از هلند و انگليس، كشور اروپايي ديگري به درخواست آمريكا براي اعزام نيروي بيشتر پاسخ مساعد نداده است.

دولت بوش در رويكرد چندجانبه‌گرايي خود همچنان مي‌خواهد با اهرم نظامي، اهداف خود را پيش ببرد. اين در حالي است كه دولت‌هاي اروپايي به دنبال راه‌هاي سياسي و كم‌هزينه هستند. دولت بوش برخلاف چهار سال قبل نمي‌تواند ديدگاه‌هاي شركاي اروپايي‌اش را ناديده بگيرد.

آمريكا به مساعدت كشورهاي اروپايي براي مديريت بحران عراق، افغانستان و فلسطين نيازمند است. از سويي، دولت‌هاي اروپايي در راه‌حل‌هاي سياسي خود اعتقادي به مرزبندي‌ها و دسته‌بندي‌ كشورها توسط آمريكا در كانون‌هاي بحراني منطقه ندارند.

پيشنهاد ماسيمودالما وزير خارجه ايتاليا براي تشكيل كنفرانس جهاني در مورد افغانستان يا طرح ژاك‌شيراك رئيس جمهوري فرانسه براي تشكيل گروه تماس افغانستان با حضور كشورهاي همسايه، رويكرد كشورهاي اروپايي براي استفاده از تمام پتانسيل منطقه‌اي و جهاني براي نقش‌آفريني را نشان مي‌دهد.

آمريکا و ايتاليا

ده ها هزار نفر در شهر ويچنزا، در شمال شرقی ايتاليا در اعتراض به برنامه گسترش پايگاه نظامی آمريکا راهپيمايی کردند  . فعالانی که اين راهپيمايی را ترتيب داده‌اند می‌گويند اکثريت مردم منطقه با برنامه آمريکا [برای گسترش حضور نظامی اش] مخالفند و به باور آنها نخست وزير ايتايا مخالفت شديد ساکنان اين منطقه را ناديده گرفته است .رومانو پرودی، نخست وزير ايتاليا، با اجرای اين برنامه که در دوران نخست وزيری سيلويو برلوسکونی بر سر آن با آمريکا توافق شده بود، موافقت کرده است.

سابقه حضور نظامی آمريکا در شهر ويچنزا به بيش از پنجاه سال پيش باز می گردد. جورج بوش، رئيس جمهور آمريکا، قصد دارد حدود دو هزار تن از نيروی اين کشور را از آلمان به ايتاليا منتقل کند.

در حالی که اين اقدام مخالفت شهروندان ايتاليايی را همراه داشته، برخی کارشناسان می گويند حضور پايگاه آمريکا در اين منطقه دستکم هزار فرصت کاري ايجاد کرده و خروج کامل نيروهای آمريکايی را به ضرر اقتصاد اين شهر می دانند .با وجود نگرانی از بابت خشونت احتمالی، راهپيمايی شهر ويچنزا بدون درگيری و در آرامش برگزار شد. برخی مدارس که روزهای شنبه باز هستند، به علت تظاهرات تعطيل کرده و سفير آمريکا به شهروندان اين کشور هشدار داده بود [در اين روز] به اين شهر سفر نکنند.

شهردار ويچنزا ابراز نگرانی کرده بود که گروه های چپگرای افراطی از ديگر کشورهای اروپايی اين راهپيمايی را به خشونت بکشانند؛ اتفاقی که شش سال پيش در جريان اعتراض به نشست سران هشت کشور صنعتی در شهر جنوا رخ داد و علاوه بر يک کشته، چندين زخمی و خسارات سنگينی بر جای گذاشت.

سازمان دهندگان اين راهپيمايی شمار شرکت کنندگان را صد هزار و پوليس چهل هزار نفر اعلام کرده اند .برخی از شرکت کنندگان پلاکاردهايی در دست گرفته بودند که روی آنها نوشته شده بود: "خيلی ممنون آمريکا، نمی خواهيم." روی برخی ديگر از پلاکاردها نوشته شده بود: "پايگاه ها را به خانه برگردانيد."

دولت چپ-ميانه پرودی آشکارا دچار دو دستگی ميان کسانی شده که خواهان پايبندی به تصميم دولت راست-ميانه قبلی هستند، و کسانی که می گويند نيروهای آمريکايی بايد از ايتاليا خارج شوند.

همچنان يك قاضي ايتاليايي دستور داد 26 عضو سازمان اطلاعات مركزي آمريكا(سيا) و 6 ايتاليايي به جرم ربودن يك روحاني مصري كه در ايتاليا زندگي مي كرد محاكمه شوند .عثمان مصطفي روحاني مصري در فوريه‌ 2003 به طور غيرقانوني توسط سيا در ميلان ربوده شد و به مصر منتقل گرديد كه در اين را ه شكنجه هم شد .طبق دستور کاترينا اينترلاندي‌،قاضي‌ تحقيق‌ 6 تبعه ايتاليا نيز از جمله نيكولو پولاري رئيس سابق امنيت ارتش ايتاليا نيز جزو افرادي هستند كه بايد محاكمه شود .

ژنرال‌ نيکولو پولاري‌ رئيس‌ سابق‌ دستگاه‌ اطلاعات‌ نظامي‌ايتاليا در نوامبر 2006 به‌ سبب‌ دست‌ داشتن‌ در اين‌ ماجرا از کار برکنار شده‌ بود .اين قضيه اولين مورد محاكمه جنايي است كه در خصوص عمليات سري آمريكا موسوم به تسليم فوق العاده برگزار مي شود.

طبق يک اقدام ديگر سرباز آمريكايي به اتهام قتل يك مامور سازمان اطلاعات ايتاليا در عراق در ماه مارچ 2005 محاكمه مي‌شود .انتظار مي‌رود، ماريو لوسانو جمعي هنگ 69 پياده نظام در دادگاه حضور پيدا نكند، با اين حال و طبق قوانين ايتاليا دادگاه در غياب متهم اين پرونده را مورد رسيدگي قرار خواهد داد.

اين سرباز آمريكايي متهم به قتل نيكلا كاليپاري مامور سازمان اطلاعات ايتاليا در مسير فرودگاه بغداد است. كاليپاري درحال اسكورت كردن جوليانا سرنا خبرنگار ايتاليايي بود كه به تازگي از بند آدم ربا‌ها در عراق آزاد شده بود .حادثه زماني رخ داد كه خودروي حامل كاليپاري به مانعي در جاده‌اي كه به مسير فرودگاه مي‌رفت برخورد كرد.در اين زمان سربازان آمريكايي خودروي مذكور را به رگبار گلوله بستند، كاليپاري در زمان اين تيراندازي مرگبار از خبرنگار ايتاليايي حفاظت كرد و بدن خويش را ميان گلوله‌هاي شليك شده و خبرنگار مذكور حائل قرار داد. از همين رو بسياري اين اقدام وي را در ايتاليا ستودند و او را يك قهرمان قلمداد كردند. در جريان تشييع جنازه كاليپاري نيز ده‌ها هزار نفر حضور پيدا كردند .با اين حال نتيجه گيري‌ها و برداشت‌هاي دولت‌هاي ايتاليا و آمريكا از اين حادثه كاملا متفاوت بود .

ارتش آمريكا ادعا كرده است:خودروي حامل كاليپاري و خبرنگار ايتاليايي با سرعت زيادي حركت مي‌كرده و در نتيجه سربازان آمريكايي تصور كرده‌اندكه خودروي مذكور حامل شورشياني است كه به قصد كشتن آنان اين چنين با سرعت حركت مي‌كند .در مقابل مقامات ايتاليايي معتقدند كه اين خودرو با سرعتي عادي حركت مي‌كرده است. آن‌ها ارتش آمريكا را متهم كرده‌اند كه پوسته بازرسي را علامت گذاري نكرده‌اند.

 

استفاده ازمنابع خبري .

 

    www.esalat.org