جهان بسوی تشنج

)گل باز - نبرد)

آمريكا و روسيه

شروع سال 2007 جهان شاهد دگرگوني در روابط آمريكا و روسيه بود. ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه، طي نطق انتقادي خود در كنفرانس مونيخ، آمريكا را متهم كرد كه در برنامۀ سياست خارجي خود تنها استفاده از قدرت نظامي را در دستور كار قرار داده است. اگر چنين سياستي از سوي ايالات متحده دنبال شود، بيم آن مي رود كه روز هاي جنگ سرد كه مربوط به اواخر دهۀ 90 مي شود، مجدداً احيا گردد. زماني كه آمريكا به يكي از متحدين شوروي به نام يو گسلاوي حمله كرد، اما در يك چرخش جالب توجه، آمريكا و روسيه در اعمال فشار به جمهوری اسلامی ایران در توقف برنامه‌هاي هسته اي خود به تفاهم رسيدند.

در كنفرانس امنيت بين المللي مونيخ كه با حضور تعداد زيادي از وزراي دفاع و خارجۀ كشور هاي اروپايي برگزار شد، پوتين حركت هاي ايالت متحده را در تحميل خواست خود به جامعۀ جهاني به صورت يكطرفه محكوم كرد .بنابراين مي توان اين طور عنوان كرد كه با وجود تمايل و تلاش آمريكا به گسترش مرزهاي كشور خود، اجراي سياست هاي افراطي گرايانه در خاور ميانه و حركت در جهت گسترش دفاع راکتي در اين منطقه و روسيه ، هيچ كس نمي تواند احساس امنيت كند. شكست جمهوري خواهان در انتخابات كنگره و پيروزي دموكراتها، به پوتين جرأت داد تا در سخنراني عمومي خود حرفهاي مهمي را بزند.

پوتين در سخنانش توجه خاصي به اعراب و كشور هاي عربي داشت، همچنانكه پس از كنفرانس مونيخ عازم كشور هاي عربستان، اردن و قطر شد. روسيه تلاش دارد تا نقش بزرگتر ژئوپليتيكي را در منطقه ايفا نمايد. هر گونه فاصله گيري از آمريكا در منطقه مي تواند به عنوان يك پوئن مثبت براي روسيه تلقي شود.

در خاور ميانه نيز، اخبار اميدوار كننده اي واصل شد، در خصوص تلاش دراز مدت تهران در دستيابي به واكنش توليد سلاح هسته اي ، مسكو به تهران هشدار داد در صورتي كه بدهي هاي معوقۀ خود در خصوص نيروگاه بوشهر را پرداخت ننمايد، از تحويل سوخت ممانعت خواهد نمود .از اين مهم تر، روسيه از قطعنامۀ مورد حمايت آمريكا در تحريم ايران در ارتباط با توقف فعاليتهاي غني سازي، حمايت نمود. در اواخر ماه مارچ ايراني ها 60 روز فرصت داشتند تا تقاضاي سازمان ملل را بپذيرند يا اينكه منتظر تحريم هاي سخت تر باشند. مسكو به همراه پكن در اين قطعنامه به شدت ايستادند و از آن حمايت كردند.

از طرف ديگر روسيه نگراني خود را از استقرار سپر راکتي در جمهوري چك و لهستان اعلام نمود و ضرورت آن را زير سؤال برد. اما خانم رايس تأكيد كرد كه نگراني روسيه دليلي ندارد و استقرار سپر راکتي هدفي غير از اهداف روسيه را دنبال مي كند؟!

در خلال ماههاي گذشته زمزمه هايي در ارتباط با ايدۀ خروج يكطرفۀ روسيه از پيمان نيرو هاي هسته اي ميان برد مطرح بود. (پيماني كه در سال 1987 توسط ريگن و گورباچف به امضاء رسيد). اين در حقيقت پيامي است به خروج آمريكا از پيمان ABM در سال 2002 و تلاش آمريكا و ناتو به ايجاد سيستم دفاع راکتي در طول مرزهاي قديمي روسيه. خواننده قطعاً واقعۀ بمباران بلگراد را در سال 1999 و عكس العمل روسها را در آن سال فراموش نكرده است .در سال 2007 كوزوو مجدداً جدايي خود را اعلام نمود. غرب اين احساس را دارد كه كوزوو ميخواهد يك كشور مستقل باشد، در حاليكه صربستان چنين خواسته اي ندارد. مسكو بدون آنكه به طور مستقيم از صربستان حمايت كند، تلويحاً اعلام كرده است كه استقلال كوزوو بدون نظر و تأييد مسكو امكان پذير نخواهد بود .روسها بر اين اعتقادند كه استقلال كوزوو منجر به استقلال چچن، مولداوي و ديگر نقاط در روسيه خواهد شد. شوراي امنيت سازمان ملل ، تصميم نهائي را در خصوص آيندۀ كوزوو اعلام خواهد كرد. شايد مهم ترين نگراني روسها، موضوع گسترش ناتو و پيوستن كشورهاي جمهوري چك، مجارستان و لهستان به اين پيمان باشد.

در ماه مارچ، مجلس سناي آمريكا لايحه اي را تصويب نمود كه براساس آن از عضويت گرجستان و اوكراين در پيمان ناتو حمايت شده است هم چنين از عضويت آلباني ، كرواسي و مقدونيه . گرچه كشور هاي بالتيك قبلاً تقاضاي پيوستن به ناتو را كرده بودند ليكن اوكراين و گرجستان از جنس بدنۀ روسيه محسوب مي شوند و به آن بسيار نزديك ترند .به نظر مي رسد كه پوتين در تلاش است يك حالت انتقالي آرام را براي نفر بعدي خود كه در ماه مارچ 2008 انتخاب خواهد شد، فراهم نمايد . پوتين، سرگي ايوانف را از سمت وزير دفاعي به پست معاون اول نخست وزيري ارتقاء داد، اكنون او از نظر رده، همطراز ديمتري مدودف است. هر دوي اينها از نزديكان پوتين هستند و شانس جانشيني وي را دارند .با توجه به اين موارد بعيد به نظر مي رسد كه دموكراسي در روسيه حاكم گردد. در حاليكه بحران در چچن، استفادۀ پوتين از ابزار انرژي در برابر كشور هاي همسايۀ CIS ، مانند بلاروس، گرجستان و اوكراين را پيچيده تر نموده است.

فروش سلاح به چين، ايران، روسيه و ونزوئلا، دليل واضحي است كه طرفداران روسيه را نسبت به آمريكا در حال دفاعي قرار دهد. عليرغم وجود اين ديدگاه ها، كماكان دولت مردان آمريكايي با نظر و ديدگاه نا خشنود از وضعيت سياسي روسيه نام ميبرند. اما برخي نشريات در آمريكا ديدگاههاي متفاوتي نسبت به پوتين دارند، روزنامۀ وال استريت در سر مقالۀ خود به اين مطلب اشاره نمود كه در سال 2000 زماني كه پوتين رئيس جمهور شد، ارزش صادرات آن كشور 74 ميليارد دالر بود، در حالي كه اكنون از مرز يك تريليون دالر گذشته است، كه سهم مهمي از آن را به خود اختصاص مي دهد. وضعيت ثبات سياسي بر اين اوضاع اقتصادي تأثير مثبت گذاشته است .پوتين سمبول امنيت و ثبات است. كمپني هايي مانند بوئينگ، اكسون، موبيل، جنرال موتور، IBM ، مايكرو سافت و تعدادي ديگر، در زمان صدارت پوتين منافع سرشاري را به جيب زده اند و به همين خاطر است كه از وضعيت سياسي روسيه ابراز خشنودي مي كنند.

در بحث روسيه و كشور هاي آسيايي، روابط روسيه با كورياي شمالي از گرمي چنداني برخوردار نيست، چرا كه روسيه از بخشيدن 8 ميليارد دالر بدهي آن كشور چشم پوشي نمود و به همين خاطر كورياي شمالي حاضر نيست در روابط خود با آمريكا از كارت روسيه استفاده نمايد.

چين و آمريكا

انجام آزمايش راکتي ضد ماهواره اي توسط چين عليه يك ماهوارۀ قديمي هواشناسي چيني ، نگراني ها و انتقاداتي را در آمريكا و سراسر دنيا متوجه آن كشور نمود .تصميم آمريكا به انجام سفر كوتاه چن شوي بيان، رييس جمهور تايوان به سانفرانسيسكو و تذكر به كنگره در خصوص احتمال فروش سلاح به تايوان موجب اعتراض چيني ها شد .قانون خصوصي سازي از تصويب كنگرۀ ملي خلق چين گذشت. آمريكا نيز در مذاكرات شش گانه، به چين در خصوص تقويت سيستم بين المللي بهاي ويژه اي داد، اما آن را تشويق كرد كه در اين رابطه همكاري بيشتري نمايد. به عنوان يك علامت در ارتباط با سخت تر نمودن سياست هاي تجاري مابين آمريكا و چين، آمريكا يي ها قوانين جديدي را در خصوص تعرفه هاي گمركي تصويب نمودند.

بدون هر گونه هشدار قبلي، موشك ميان برد از نوع MRBM كه مجهز به كلاهك مخصوص بود، موفق شد، يك ماهوارۀ قديمي هواشناسي را هدف قرار دهد. بعد از اين آزمايش، كاخ سفيد منتظر دريافت توضيحي از طرف پكن بود، اما اطلاعي واصل نشد . سخنگوي شوراي امنيت ملي آمريكا، گورژن جان درو نگراني ايالات متحده را در ارتباط با انجام اين آزمايش ابراز كرد. واشنگتن معتقد است كه انجام اين آزمايش توسط چين برخلاف روح همكاري بين المللي بين كشور هاي جهان در خصوص ايجاد فضاي غير نظامي است .پنج روز پس از انجام اين آزمايش، سخنگوي وزارت امور خارجۀ چين اين آزمايش را تأييد نمود و تصريح كرد كه اين آزمايش تهديد عليه هيچ كشوري محسوب نمي شود. وي تأكيد كرد كه چين مخالف استفادۀ فضا در رقابت هاي تسليحاتي است .كشور هاي آمريكا، استراليا، كانادا، جاپان و كورياي جنوبي به اين آزمايش راکتي چين اعتراض كردند. بعداً از كانال هاي خصوصي مشخص شد كه وزارت امور خارجۀ چين نيز در جريان اين آزمايش نبوده است، ليكن از آنجا كه يك ماهوارۀ چيني توسط سيستم هاي راکتي هدف قرار گرفته بود، نمي بايست انتظار چنين عكس العملي را در سطح بين المللي مي داشتند، كاري كه بارها توسط روسيه و آمريكا صورت گرفته است.

آزمايش راکت ضد ماهواره اي چين خيلي هم غير منتظره نبود، چرا كه سيستم هاي اطلاعاتي آمريكا از سالها قبل در جريان تلاش هاي پكن در اين راستا قرار گرفته بودند. پنتاگون طي يك گزارش به كنگره در سال 2006، موضوع تلاش چين در دستيابي به راکت هاي ضد ماهواره اي را بيان كرده بود. و در آن به دو نوع توانمندي يكي از طريق فير راکت هاي بالستيك ديگري از طريق به كارگيري سيستم هاي ليزري زميني در از كار انداختن ماهواره هاي عكسبرداري، اشاره شده است.

اما زمان انجام اين آزمايش با وضعيت حساس پكن از نقطه نظر سياسي به خصوص كنگرۀ هفدهم حزب هم خواني نداشت. اخبار و عكس العمل مربوط به انجام آزمايش راکتي چين در سطح گسترده اي در مطبوعات و رسانه هاي آمريكا انعكاس يافت . روزنامۀ واشنگتن پست پيام واقعي اين آزمايش را خيزش چين به عنوان پيچيده ترين قدرت جهاني نام برد. سناتور جمهوري خواه جان كيل و سناتور جان هارمن از جناح مخالف نگراني خود را نسبت به اين آزمايش اعلام نموده و از دولت آمريكا خواستند بودجۀ مربوط به انجام تحقيقات در خصوص توانايي هاي ضد فضائي را افزايش دهد. معاون وزير دفاع آمريكا، ريچارد لالس به كميسيون بررسي روابط اقتصادي چين و آمريكا گفت آزمايش راکتي چين، سرمايه گذاري همۀ كشور ها در فضا را تهديد مي كند. وي تصريح نمود كه توسعۀ نظامي چين، خارج از ابعاد سنتي، زميني، هوائي و دريائي است و سالانه در حال شتاب گيري است .بر خواستن اينگونه عكس العمل ها از بخش هاي مختلف سيستم حكومتي ايالات متحده همگي نشانۀ يك نوع نگراني عميق از پيشرفت هاي سريع چين در عرصۀ فضا و ماوراء آن است .نگراني چين در مورد تايوان با توجه به تحولات اخير در مناسبات آمريكا و تايوان قابل بررسي است . چيني ها انتظار نداشتند كه هواپيماي رئيس جمهور چين كه براي شركت در مراسم رياست جمهوري دانيل اورتگا به نيكاراگوئه رفته بود، در بازگشت از آن كشور براي سوخت گيري در لاس آنجلس به زمين بنشيند، آنها تصور مي كردند كه فرود هواپيماي رئيس جمهور تايوان، در هاوائي يا آلاسكا، براي سوخت گيري صورت گيرد . همانطور كه در ماه مه سال 2006 اتفاق افتاد .معاون رئيس جمهور چين، يانگ جيه چي كه براي شركت در مراسم تشييع جنازۀ جرالد فورد به واشنگتن رفته بود، تصميم داشت كه برنامۀروابط دو جانبۀ واشنگتن و پكن را در سال جاري به موازات موضوعات اساسي پيگيري نمايد، به همين خاطر بيشتر وقت او صرف ملاقات با مقامات آمريكائي شد.
بعداً، معاون دفتر امور تايوان، سون يافو، طي سفري كه به آمريكا داشت و به منظور بررسي تحولات تايوان اين سفر را انجام داده بود، در سخناني در جمع نمايندگان چيني هاي مقيم نيويارك اعلام نمود كه تلاش ماجراجويانۀ چن چوئي بيان، در خصوص استقلال تايوان بزرگترين خطر پيش رو در راستاي صلح و امنيت تنگۀ تايوان محسوب مي شود .در ملاقات با مقامات آمريكائي، سون خواستار اقدامات و تلاش مشترك آمريكا و چين در جلوگيري از ديدگاههاي استقلال طلبانه چن مي گردد . وزارت دفاع آمريكا، كنگره را از فروش احتمالي سيستم راکتي ميان برد هوا به هوا، هوا به زمين از نوع ماوريك و ديگر تجهيزات به ارزش تقريبي 421 ميليون دالر مطلع نمود .چين رسماً به اين موضوع اعتراض كرد و سخنگوي وزارت خارجه اش، اعلام نمود كه فروش هر گونه سلاح به تايوان تعهدات واشنگتن را در ارتباط با محدود نمودن فروش اسلحه به تايوان نقض خواهد كرد و دخالت در امور داخلي چين تلقي مي شود .در خلال سفر معاون وزير خارجۀ آمريكا به چين در ماه مارچ، مقامات رسمي چين اعتراض خود را در خصوص فروش هر گونه سلاح به تايوان مورد تأكيد قرار داده و نگراني عميق خود را از سياست هاي رئيس جمهور تايوان ابراز نمودند. مقامات چيني اعلام كردند كه فعاليت هاي جدائي طلبانۀ تايوان، صلح و امنيت را در تنگۀ تايوان به خطر خواهد انداخت و خواستار توقف فروش سلاح به آن كشور شدند .سفير چين در آمريكا نيز طي سخناني در دانشگاه براون، مواضع پكن را در سطح افكار عمومي عرضه نمود .وي گفت كه ايالت متحده بايد فروش هر گونه سلاح به تايوان را متوقف نموده و هم چنين از ارايه هر گونه علامت اشتباهي به جدائي طلبان تايوان، خودداري ورزد.

پنجمين دوره از دهمين كنگرۀ ملي خلق از تاريخ 5 تا 16 مارچ در ارتباط با كنفرانس سياسي مشورتي خلق چين برگزار شد.  ون جيا بائو، نخست وزير چين گزارشي را ارائه نمود كه در آن، موضوعاتي از قبيل بهداشت و آموزش مورد توجه قرار گرفته بود .در اين گزارش به مسائلي مانند فساد، اسراف هاي دولتي و پائين آمدن سطح محيط زيست اشاره شده است .  نخست وزير همچنين به تضمين افزايش سود در خانه سازي در سال آينده و نيز موضوع زراعتي، افزايش سرمايه گذاري دولت در امر صحت كه چيزي حدود 80 در صد جمعيت روستائي را در بر مي گيرد، مورد تأكيد قرار داده است.

 ون، به ديدگاههاي اساسي در رابطه با ايجاد سيستم سالم، رضايت بخش و شفاف دولتي اشاره نمود، اما به اينكه چگونه ارگانهاي دولتي بايد پاكسازي شود، اشاره اي نكرد .وي بيشتر به اين موضوع پرداخت كه جين در ارتباط با موضوع استقلال تايوان به شدت ايستادگي خواهد نمود .در آخر 12 روز كنگرۀ ملي خلق چين، 97 در صد از مجموع 2889 قانون گذاران شركت كننده) 2799 نفردر تأييد، 53 مخالف و 37 ممتنع) قانون خصوصي سازي تصويب شد .در ارتباط با بحث منافع مردمي، معاون رئيس كنگرۀ خلق تصريح كرد: ما از منافع اساسي مردم حفاظت مي كنيم و اين موضوع تلاشي براي ايجاد واقعيت هاي اقتصادي و اجتماعي در چين محسوب مي شود .قانون به طور صريح بيان مي كند كه از بحث مالكيت چه به صورت جمعي و چه انفرادي، كاملاً حمايت و پشتيباني مي شود و هيچ فردي نمي تواند آن را تحت تأثير قرار دهد.

بحث مالكيت فردي در اين قانون به موازات مالكيت دولتي مطرح شده است. در اين قانون براي نخستين بار، ظرف 6 دهۀ گذشته، حمايت دولت چين از سرمايه گذاري بخش خصوصي مطرح و موضوع بهره برداري هاي كاپيتاليستي نيز قانونمند شده است .اعتراض صدها نفر از مسئولين بازنشسته و اساتيد دانشگاه كه در آن به روند خصوصي سازي در چين و قانون آن اشاره و تأكيد شده است، مي تواند باعث ايجاد شكاف عميق بين طبقات آسيب پذير و پديد آمدن دو گروه بسيار ثروتمند و بسيار فقير گردد و هم چنين باعث ايجاد فساد هاي مالي و ايجاد زمينۀ سوء استفاده توسط افراد دولتي خواهد شد .كنگرۀ ملي خلق همچنين قانوني را در رابطه با پرداخت ماليات، تصويب كرد كه بر اساس آن نرخ ماليات براي شركت هاي خارجي و داخلي را به طوريكنواخت 25 درصد اعلام نمود .همچنين، كنگره اجازه داد بدون هر گونه محدوديتي، خبرنگاران مي توانند به اعضاي كنگرۀ خلق ملي نزديك شده و با آنها مصاحبه نمايند. ضمناً براي نخستين بار كليۀ قطعنامه ها و پيشنهادات ارائه شده در كنگره به طور كامل به زبان انگليسي ترجمه شد.

يك روز قبل از آنكه جلسۀ قانون گذاري افتتاح شود، جيانگ انژو، قائم مقام و سخنگوي كنگرۀ خلق اعلام كرد كه چين هزينه هاي نظامي خود را تا 8/17 درصد افزايش خواهد داد و تا نزديك 45 ميليارد دالر در سال 2007 ميلادي خواهد رساند. وي تأكيد كرد كه براساس اين افزايش بودجه، حقوق پرسنل نظامي نيز اضافه خواهد شد و اين امر موجب بالا رفتن شرايط زندگي آنها و همچنين افزايش كارايي و بالا رفتن تكنالوژي تجهيزات نظامي خواهد گرديد. مسئول آژانس اطلاعات نظامي چين اعلام كرده كه بود كه برآورد سالانه هزينه هاي نظامي چين بين 80 تا 115 ميليارد دالر مي باشد، رقمي كه بعد از ايالات متحده بالاترين هزينه در جهان است .مقامات آمريكائي در تلاش خود براي بالا بردن نقش چين در اعضاي گروه 6، موفق شدند اين همكاري در گروه شش در ارتباط با جلوگيري از گسترش برنا مه هاي هسته اي كورياي شمالي منجر به تقويت روابط دوجانبۀ چين و آمريكا گردد .در كنفرانس خبري كريستوفرهيل، معاون وزير خارجۀ آمريكا در آسياي شرقي و اقيانوس آرام تصريح كرد كه همكاري چين در گروه شش بيشترين نقش را درتقويت روابط آمريكا و چين تاكنون بازي نموده است و همكاري ما با چين در اين زمينه تداوم خواهد داشت .

هو جين تاو ، رئيس جمهور چين و بوش، رئيس جمهور آمريكا ديدگاههاي خود را در ارتباط با بحث غير هسته اي نمودن شبه جزيرۀ كوريا كه قبلاً در سال 2005 پايۀ آن گذاشته شده بود، مرور نموده و بر ادامۀ تماس هاي نزديك و همكاري مشترك در رسيدن به هدف فوق تأكيد نمودند. چين به همراه آمريكا و ديگر اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل، درماه مارچ در خصوص خودداري تهران در عمل به قطعنامۀ 1737 شوراي امنيت، در مورد اعمال يك تحريم اساسي كه تهران را ملزم مي كند سريعاً غني سازي اورانيوم را متوقف نمايد، پيوست .قطعنامۀ 1747 شوراي امنيت شامل بند هايي است كه در آن ايران را ملزم مي كند از هر گونه ارسال سلاح به افراد و يا سازمان ها متوفقف نموده و از كشور هاي جهان نيز درخواست شده از فروش هر گونه سلاح به ايران خودداري نمايند .كريستين سن همچنين به طور كلي از نزديكي ديدگاههاي آمريكا و چين به ويژه در تشويق چين به پيوستن به آمريكا در تقويت جايگاه صلح و امنيت جهاني نام برد .وي هم چنين گفت عليرغم آنكه ديدگاههاي متفاوتي در مورد بحث حقوق بشر، فروش سلاح و تجارت بين دو كشور وجود دارد، لكن امكان همكاري در تقويت روابط در ابعاد گوناگون به ويژه امنيت و صلح جهاني وجود دارد .

تبادل هيئت هاي نظامي چين با آمريكا با سفر يك هيئت ده نفره به سرپرستي جنرال جي شنگ فنگ، رئيس ارتش آزادي بخش چين به آمريكا صورت پذيرفت. جنرال جي و هيئت همراهش از فرماندهي اقيانوس آرام در هو نو لولو ، پايگاه فورت لوئيس در واشنگتن، پايگاه دريائي در سانتياگو، آكادمي علوم نظامي آمريكا در نيويارك و همچنين پنتاگون در واشنگتن دي سي، بازديد نمود.

بر اساس دعوت صورت گرفته از طرف جنرال ليانگ گانگي، رئيس ادارۀ ارتش خلق چين، جنرال پيتر پيس براي ديدار چهار روزه در ماه مارچ عازم چين شد. اين اولين سفر جنرال پيس به چين بعد از گرفتن پست رئيس مشترك ارتش آمريكا در سال 2005 بود .در پكن وي با همتاي خود، جنرال ليانگ، وزير دفاع و رئيس كميسيون نظامي ملاقات نمود. در ملاقات هاي صورت گرفته با جنرال ليانگ پيشنهاد تبادل محصلين نظامي ارائه شد. دو طرف همچنين علاقمندي خود را به انجام تمرينات مشترك عمليات جستجو و نجات كه در سال 2006 صورت گرفته بود، اعلام كردند. آنها توافق كردند تمرينات مشتركي را در راستاي عمليات انسان دوستانۀ امداد و نجات در سال آينده شروع كنند .جنرال پيس اذعان نمود كه پيشنهادات طرف چيني را در خصوص همكاري هاي نظامي با وزارت دفاع، ستاد مشترك ارتش و فرماندهان نظامي در آمريكا مطرح خواهد كرد . در راستاي توافقات صورت گرفته، همچنين خط ويژۀ ارتباطي Hot Line  براي ارتباطات فوري بين دو ارتش برقرار شد.

قبل از ترك پكن جنرال پيس ميز گردي را با برخي محققان آكادمي علمي ارتش آزادي بخش چين برگزار كرد.
وي از يك هواپيماي روسي مدل SU-27، و يك تانك T-99 و همچنين از يك مركز ويژۀ نقشه هاي جنگي (اتاق جنگ) و يك پست فرماندهي كه موقعيت نيرو هاي نظامي چين را نشان مي داد، بازديد كرد .او در بازگشت از سفر خود گفت: از وي بيشتر از افسران چيني كه به آمريكا سفر نمودند، پذيرائي و استقبال شده است .جنرال پيس در پكن به خبرنگاران گفت هر دو كشور از توانايي بالاي نظامي برخوردارند اما هيچيك از آن دو، تهديدي نظامي عليه ديگري محسوب نمي شوند .وي ايجاد هات لاين را در راستاي كم تر نمودن امكان سوء تفاهم در خصوص دريافت اطلاعات غلط ضروري دانست .جنرال پيس پيشنهاد كرد كه هات لاين، تلكس يا Email باشد مانند مدلي كه در زمان شوروي استفاده مي شد .وي همچنين تأكيد كرد كه بايد ديدگاههاي دو طرف به يكديگر نزديك تر شده، تا آنكه دو كشور بتوانند در آينده مانند دو همكار با يكديگر برخورد نمايند.

روسيه و چين

همزمان با سومين سفر هوجين تاو، رييس جمهور چين به روسيه، در تاريخ 26 تا 28 مارچ، روسيه سال چين را اعلام نمود. پوتين و هو، هر دو با تحريكات جهاني همزمان با سال چين در روسيه روبرو بودند. هر دو غول آسيايي اروپائي، از نزديك بحران هايي از قبيل بحران هسته اي كورياي شمالي و نيز طوفان در پيش روي ايران را هماهنگ كردند .با برگزاري سال چين در روسيه كه براي دومين بار برگزار مي‌شد، رييس جمهور روسيه، آمريكا را به خاطر يك جانبه گرايي و ايجاد سپر راکتي  مورد انتقاد شديد قرار مي داد .در چنين شرايطي روسيه به خاطر منافع تجاري خود عليرغم در خواست هاي پكن، قوانين خود را به چيني‌هاي مقيم و فعال روسيه ابراز كرد.
روسيه تصميم گرفت ميليون ها تبعۀ غير روسي كه 90 درصد آنها اتباع چيني فعال در اقتصاد روسيه بودند و سال‌ها در اين كشور فعاليت كرده بودند را از آن كشور اخراج نمايد .با همۀ اين شرايط، روسيه و چين در بهترين وضعيت خود قرار داشتند در حاليكه مشاركت استراتژيك اين دو كشور وارد دومين دهۀ خود مي شد .سومين سفر رييس جمهور چين به روسيه به همراه يك هيئت بلند پايه از مقامات سياسي، فرهنگي و فعالان اقتصادي (3/4 ميليارد دالر قرار داد) صورت گرفت .ايدۀ برگزاري سالهاي ملي دو كشور، در سفر ماه جولاي 2005 هوجين به مسكو شكل گرفت، مدت زمان واقعي سال روسيه در چين هشت ماه به طول انجاميد، يعني از 21 ماه مارچ تا 9 نوامبر 2006 نزديك به سيصد فعاليت و پروژه با شركت و حضور مستقيم نيم ميليون نفر و نيز ميليون ها بازديد كننده و اعضاء برگزار شد.

حالا زمان و نوبت روسيه رسيده بود كه اين برنامه را جبران كند. 26 مارچ هو و پوتين در كاخ كرملين با حضور صدها چيني و روسي از هنرمندان و پنج هزار شركت كننده، سال چين در مسكو را افتتاح كردند. دوصدپنجاه نفر از بهترين كاركنان فرهنگي چيني كنسرت سمفوني بهار را اجرا نمودند، بالۀ مركزي چين و سيرك چنگدو و گروه هاي رقص از جمله برنامه هاي آن به شمار مي رفتند .در كنار افتتاح سال چين، هو موفق شد، در مذاكراتش با پوتين يك بيانيۀ مشترك بدهد و نو قرارداد را در زمينه هاي حمل و نقل، بانكي، ارتباطات و غيره به امضا برساند .مقامات هر دو كشور ظاهراً ملاقات هاي رضايت بخشي را داشتند كه انعكاس آن در اخبار محلي و بين المللي مشهود بود و توجه رسانه هاي خارجي را به خود جلب نمود. پوتين در نطق خود گفت: ما متقاعد شديم كه تلاش هاي مشترك با عث ايجاد ثبات در روسيه و چين خواهد شد و همچنين همچنين ثبات را در آسياي مركزي و نيز منطقۀ آسيا پاسيفيك مستقر خواهد نمود.

در بيانيۀ مشترك آنها، سنگيني مسائل بين المللي بيشتر از مسائل دو طرفه بود، كه اين بيانيه به موضوعات منطقه اي و بين المللي از قبيل سازمان ملل، قوانين بين المللي، قانون منع گسترش، فضاي بيروني، اطلاعات و ارتباطات امنيتي، قطعنامۀ صلح و منازعات بين المللي و ..... پرداخته بود .هر يك از موارد بين المللي از يك عبارت تشكيل شده بود: ايران، كوريا، عراق، مخاصمات اسرائيل و فلسطين و افغانستان.

كليۀ موارد بين‌المللي تحت الشعاع دستگيري 15 کشتي ران انگليسي در ايران قرار گرفت. هر دوي اين كشور ها، مشكلاتي را با آمريكا داشتند و به آن پرداختند. روسيه در خصوص سپر دفاع راکتي (در لهستان و جمهوري چك) و گسترش ناتو (اوكراين و گرجستان) و چين نيز موقعيت انفجار آميز در اطراف تنگۀ تايوان، از نظر هر دو كشور مهم ارزيابي شدند . اما اينها با در نظر گرفتن انتخابات رياست جمهوري در آمريكا، روسيه، و تايوان در سال 2008 و المپيك 2008 در پكن است .با وجود تمام اين موارد ، پكن و مسكو نمي توانند روابط خود را در حالت رها شده قرار دهند .پكن كاملاً در دو سال اول رياست جمهوري پوتين از صراحت و جدي بودن وي در مقابله با آمريكا در خصوص خروج از پيمان ABM آگاه بود .هر دوي اين كشورها مي توانند در كنار هم در برابر مسائل بين المللي از يكديگر قدرت بگيرند و موقعيت يكديگر را تقويت نمايند .در هر دو صورت، روسيه چه قوي باشد و چه ضعيف، پكن بايد خود را تنظيم نمايد و به سمت يك روابط بهتر گام بردارد. بيانيۀ مشترك دو كشور با توجه به تعميق روابط استراتژيك حول محورهاي ذيل بود:

افزايش اعتماد دو جانبه.

بهبود همكاري ها در حوزه هاي سياسي.

تقويت روابط دو جانبه در همكاريهاي اقتصادي.

تعميق روابط در مسائل علمي، تكنولوژيكي، فرهنگي و هنري و غيره.

هماهنگي در بهبود همكاريها در حوزه هاي امنيتي.

اين موارد از طرف چيني ها مطرح گرديد كه در پاره اي از موارد با سكوت پوتين روبرو شد.

به هر حال هر دو قدرت متوجه شدند كه در شرايط كنوني، وضعيت موجود نمي تواند تضميني براي آيندۀ روابط دو كشور در ابعاد گوناگون محسوب شود .در بحث روابط نظامي دو كشور، مسكو و پكن در يك تقاطع قرار گرفته اند، بعد از حمل گستردۀ هوائي و دريايي تسليحات به چين از سوي روسيه، كه بيشتر آنها در سال 2005 تحويل داده شد، درخواست خريد اين كشور كاهش يافت. پكن نياز به فرصتي دارد تا طي يك دهه خريد، آنها را در سيستم خود منظم نمايد. از طرف ديگر نيز عدم توانمندي روسيه در تأمين 5/1 ميليارد دالر سفارش خريد در سال 2005 كه شامل 34 فروند IL-76 -  هواپيماي حمل و نقل نظامي) و 4 فروند IL-78 هواپيماي سوختگيري) مي گرديد، موجبات اين كاهش تقاضا را فراهم ساخت.

شكي نيست كه روابط نظامي دو كشور در حال گسترش و تعميق است و بستگي به اوضاع رشد اقتصادي چين دارد .روسها هم مانند آمريكايي‌ها از آزمايش ضد ماهواره اي چيني ها متعجب شدند. حتي برخي از تحليل گران روسي معتقد بودند كه چيني ها روسها را هدفگيري نموده اند. در پاره اي از موارد، مشكلات مرزي بين دو كشور وجود دارد، كه اگر وضعيت به همين منوال پيش برود، يعني چيني ها قوي تر شوند و روسها ضعيف تر، راهي جز مسلط شدن چيني ها به مسائل و مشكلات مرزي باقي نخواهد ماند .به خاطر همين است كه روسها هنديها را به عنوان شريك تحقيقاتي خود در پروژه هاي مهم از قبيل توليد هواپيماي جت و همچنين سيستم هاي راکتي برگزيده‌اند . حتي در خصوص پيشرفت روابط اقتصادي دو كشور، روسيه به عنوان بازار فروش مواد خام به چين مي نگرد. حجم روابط اقتصادي دو كشور در سال 2006 از رشد 15 درصد برخوردار بوده و به رقم 4/33 ميليارد دالر رسيده است . حجم فروش ماشين آلات روسي به چين حدود 40 درصد كاهش داشته و به رقم 217 ميليون دالر رسيده كه فقط رقمي حدود2/1 درصد از كل صادرات روسيه به چين را به خود اختصاص مي دهد و اين رقم در سال 2005، 1/2 درصد بوده است .براي خيلي از روسها ايدۀ تأمين مواد ، غير قابل قبول است . حتي در بحث ارزي، روسيه نهايتاً ساخت خط لولۀ نفتي سيبري- اقيانوس آرام به نام (ESPO) را به طول 800 كيلومتر آغاز كرد كه تا آخر اولين فصل سال به پايان خواهد رسيد .مدتي قبل از سفر هوجين تائو به مسكو، يك گروه چيني از كمپني CNPC، ملاقاتي با مقامات نفتي روسيه داشتند و در آن ملاقات اطمينان يافتند كه روسيه مي تواند، يك انشعاب به چين بدهد . هم چنين نا مشخص است كه آيا روسيه در موضوع مناقصۀ ساخت نيروگاههاي هسته اي در چين حضور خواهد داشت يا خير، بعد از آنكه چيني ها برخي شرايط جديد را در مناقصه اعلام نمودند كه در آن موضوع انتقال كامل تكنالوژي بود. روسها از مناقصه خارج شدند و در نهايت كمپني وستينگهاي قرار داد 3/5 ميليارد دالري را براي 4 رآكتور VP-1000 با انتقال كامل تكنولوژي به چين برنده شد.

تنشها و چالشها

از زماني كه در دهه پاياني هزاره دوم ميلادي پايه هاي ابر قدرت پيشين يعني اتحاد جماهير شوروي فروريخت و با وجود گذشت نزديك به دو دهه از اين واقعه هيچگاه قاعده اي به جاي موازنه قوا (دو قطبي مبتني بر موازنه ترس) براي تعريف معادلات جاري سياست بين الملل شكل نگرفت. تلاش يكجانبه آمريكا براي گسترش نفوذ و هژموني اش در جهان؛ قدرت يافتن كشورهاي چين و هند و اعتماد به نفس يافتن جهان اسلام٬ تلاش اتحاديه اروپا براي كاهش وابستگي اش به آمريكا و تشكيل يك قدرت سياسي متحد و نهايتاً تلاش كشورهاي مختلف براي ارتقا جايگاهشان در نظام بين الملل٬ روندهاي موجود در روابط بين الملل طي اين دو دهه را شكل داده اند .آمريكائيان سرمست از به زير كشيدن ابر قدرت شرق بر كوس نظم نوين نواختند و در طبل تك قطبي كوبيدند. اين نظم در ابعاد اقتصادي٬ سياسي و فرهنگي نيز توسط دانشمنداني چون برژينسكي٬ مك لوهان٬ فوكوياما و هانتينگتون انديشه پردازي گرديد .امروز اما به كارگيري اين تئوري ها در قالب سياست نومحافظه كارانه در ايالات متحده امريكا شرايطي را در جهان پديد آورده است كه آرامش ناشي از جنگ سرد را به يك آرزو تبديل كرده است. با اين حال٬ طرح ها و سياست هايي كه آمريكا در جهان دنبال مي نمايد نشان مي دهد كه اين ابرقدرت با اتكا به تفوق بي بديل اقتصادي و نظامي اش همچنان به صورت يكجانبه در حال گسترش هژموني اش در جهان است .يكي از آخرين اقدامات آمريكا در اين زمينه طرح ايجاد سامانه دفاعي راکتي در جمهوري هاي چك و لهستان است كه نارضايتي نسبي اروپاي غربي و واكنش تند روسيه را بدنبال داشت چنانكه روسيه يك راکت بالستيك چند كلاهكي را آزمايش كرد و حتي تهديد نمود كه راکت هاي بالستيك اش را دوباره به سوي اروپا نشانه خواهد گرفت. رهبران روسيه از يكسو به مقابله در اين زمينه پرداخته اند و از سوي ديگر پيشنهادهايي براي مشاركت در اين زمينه ارائه نموده اند .براي فهم دقيق تر اين طرح و واكنش روسيه مي توان به نكاتي اشاره كرد.

 -ايجاد سامانه دفاع راکتي از سوي امريكا در چك و لهستان در چارچوب سياست امنيتي و نظامي آمريكا در جهان قابل فهم است. اين كشور همچنان به دنبال گسترش مرزهاي دفاعي خويش است و بر اساس دكترين موجود دفاع تهاجمي مرزهاي فرا آتلانتيكي تعريف مي شوند . ايجاد سامانه دفاع راکتي از يك سو مقابله با تهديد ناشي از روسيه٬ چين٬ خاورميانه و خاوردور را دنبال مي نمايد و از سوي ديگر نشان از برتري يافتن اروپاي مركزي در سياست خارجي آمريكا دارد. در آستانه جنگ عليه عراق و به دنبال مخالفت برخي كشورهاي اروپاي غربي با اين جنگ٬ دونالد رامسفلد وزير دفاع وقت ايالات متحده با لحني سرزنش آميز اروپاي غربي را اروپاي كهنه و اروپاي مركزي و شرقي را اروپاي نوين ناميد. اين اروپاي به اصطلاح نوين مي تواند نقش بهتري در سياست خارجي آمريكا ايفا نمايد؛ هم از آن رو كه از وابستگي بيشتري برخوردار است و هم از اين جهت كه نقش بيشتري را در زمينه مقابله با نفوذ روسيه در اروپا بازي مي نمايد. تظاهرات و اعتراضات در سفر بوش به آلمان و استقبال گسترده از او در آلباني٬ لهستان و بلغاريا تفاوت اروپاي قديم و جديد را به نمايش مي گذارد . اما با وجود تعارفات موجود ميان رهبران دو كشور روسيه و آمريكا ترديدي نيست كه يكي از اهداف اصلي امريكا از ايجاد سامانه دفاع راکتي در چك و لهستان مقابله با روسيه و كاهش بيشتر نفوذ اين كشور در اروپاي شرقي و آسياي مركزي و قفقاز است.

پيشنهاد نهايي پوتين رئيس جمهور روسيه به رئيس جمهور آمريكا در زمينه بهره برداري مشترك از پايگاه راداري  قبله  در آذربايجان مي توانداهداف متفاوتي را دنبال نمايد. پايگاه قبله كه در سال 1360 به بهره برداري رسيد اگر چه همچنان كه رئيس جمهور روسيه اشاره كرده است نياز به نوسازي دارد اما از توانايي قابل توجهي براي كسب اطلاعات از ايران٬ تركيه٬ كشورهاي عربي و خاورميانه و حتي شرق دور برخوردار است. به نظر مي رسد ارائه اين پيشنهاد بيش از مشاركت در اين زمينه٬ هدف به نمايش گذاشتن مقاصد آمريكا از ايجاد سپر راکتي را دنبال مي نمايد و با اين پيش فرض ارائه گرديده است كه آمريكا حاضر به كنار گذاشتن طرح موجود و انتخاب اين جايگزين نيست. بايد در نظر داشت كه طرح كنوني امريكا ايجاد يك مجموعه شامل ده رهگير در لهستان و يك سيستم راداري در چك است و سيستمي را كامل مي كند كه در حال حاضر در ايالات متحده٬ گرينلند و بريتانيا مستقر است در حاليكه پايگاه قبله تنها شامل يك سيستم رادار است.

 -نامطلوبب ترين برآيند شرايط موجود اين است كه روسيه در ضمن مذاكرات و احتمالاً در قبال امتيازاتي به صورت دو فاكتور ايجاد سامانه دفاع راکتي را بپذيرد و در پي آن همكاري ميان آمريكا و روسيه براي بهره برداري از پايگاه قبله شكل گيرد. در اين صورت منافع مشترك و دراز مدت منطقه اي به مقدار زيادي تحت الشعاع تعاملات بازيگران بزرگ قرار مي گيرد. طبيعتاً ارائه اين پيشنهاد از سوي روسيه ابهاماتي را در ذهن كشورهاي منطقه و همسايگان جنوبي ايجاد مي نمايد و احساس ناخوشايندي در فضاي همكاري فيمابين فراهم مي كند. در عين حال توجه هر كشور به جايگاه آن در سياست خارجي كشور مقابل مي تواند به فهم عميق تر و تحليل شرايط موجود كمك نمايد. در مورد روسيه نيز مي بايست هم به جايگاه پررنگي را كه آمريكا٬ اروپا و خارج نزديك در سياست خارجي اين كشور اشغال مي نمايد و هم به طيف هاي رنگارنگ و گروه بندي هايي كه سياست خارجي اين كشور را شكل مي دهند توجه نمود.

ازجانب ديگر بزرگترين مانور نظامي سازمان همكاري شانگهاي آغاز ‌شد و هدف از آن نشان دادن اين مسئله به تمامي جهانيان است كه در آسياي مركزي بلوك سياسي-نظامي قدرتمندي بوجود كه آمده اعضاي آن در صورت ضرورت براي مقابله با طرحهاي سلطه طلبانه در منطقه به كمك يكديگر مي شتابد.

 در منطقه مرزي مشترك روسيه و چين، مانور نظامي سازمان همكاري شانگهاي، تحت عنوان «ماموريت صلح-2007»  رسما آغاز ‌شد. اين مانور بزرگترين مانور برگزار شده، طي شش سالي است كه از زمان تاسيس سازمان شانگهاي مي‌گذرد و تمامي اعضاي آن يعني روسيه، چين، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان در آن شركت دارند. اولين و تنها مانور نظامي مشترك شانگهاي در اگست سال 2005 در خاك چين برگزار شد كه در آن تنها نيروهاي نظامي روسيه و چين شركت داشتند.

 اين بار ايده برگزاري اين مانور از طرف روسيه مطرح شده است. ايده اصلي طرح عملياتي مانور از حادثه سال 2005 آنديجان كه دولت ازبكستان برخورد نظامي شديدي با مخالفان خود نمود الهام گرفته شده و در راستاي مبارزه با يك عمليات تروريستي انجام مي‌گيرد.

لازم به ذكر است كه روسيه تمام هزينه هاي مورد نياز براي برگزاري مانور را خود تقبل كرده است. تلاش مسكو براي اجراي مانور «ماموريت صلح-2007» جاي تعجب ندارد. اين مانور در واقع بخشي از طرح سازمان همكاري شانگهاي براي ايجاد بلوك سياسي- نظامي در منطقه آسياي مركزي است تا بتواند مدافع منافع روسيه با توجه به علاقه‌مندي روز افزون ايالات متحده به اين منطقه باشد.

 اين هدف دقيقا مسئله اي است كه در نشست سران سازمان شانگهاي 14 اگست دربيشكك هم دنبال شد. براي اينكه به تمامي جهان نشان داده شود كه سازمان همكاري شانگهاي به خوبي توان مقابله با طرحهاي سلطه طلبانه در منطقه را دارد، ولاديمير پوتين و ساير همتايانش پس از اجلاس سران بيشكك راهي منطقه عملياتي مانور ‌شدند تا شخصا بر پايان عمليات نظامي مانور نظارت نمايند. 

 

   www.esalat.org