سه شنبه، ۱۵ جنوری ۲۰۰۸
ليلی و مجنون افسانۀ حقيقت
)شمشاد(
در روزگاراني دور در قبيله اي از ديار عرب به نام قبيله عامريان رييس قبيله كه مردي كريم و بخشنده و بزرگوار بود و به دستگيري بينوايان و مستمندان مشهور، به همراه همسر زيبا و مهربانش زندگي شاد و آرام و راحتي داشتند. اما چيزي مثل يك تندباد حادثه آرامش زندگي آنها را تهديد مي كرد. چيزي كه سبب طعنه حسودان و ريشخند نامردمان شده بود. رييس قبيله فرزندي نداشت. و براي عرب نداشتن فرزند پسر، حكم مرگ است و سرشكستگي... رييس قبيله هميشه دست طلب به درگاه خدا بر مي داشت و پس از حمد و سپاس نعمتهاي او، عاجزانه درخواست فرزندي مي كرد...دعاها و درخواستهاي اين زوج بدانجا رسيد كه خداوند آنها را صاحب فرزندي پسر كرديد. در سحرگاه يك روز زيباي بهاري صداي گريه نوزادي، اشك شوق را بر چشمان رييس قبيله – كه ديگر گرد ميانسالي بر چهره اش نشسته بود – جاري كرد:
ايزد به تضرعي كه شايد
دادش پسري چنانكه بايد
سيد عامري – رييس قبيله – به ميمنت چنين ميلادي در خزانه بخشش را باز
كرد و جشني مفصل ترتيب داد.
نهايت دقت و وسواس در نگهداري كودك بعمل آمد، بهترين دايگان، مناسب
ترين لباسها و خوراكها براي كودك دردانه فراهم گرديد. زيبايي صورت كودك
هر بيننده اي را مسحور خويش مي كرد. نام كودك را؛ قيس؛ نهادند، قيس ابن
عامري
روزها
و ماهها گذشت و قيس در پناه تعليمات و توجهات پدر بزرگتر و رشيدتر مي
شد. در سن ده سالگي به چنان كمال و جمالي رسيد كه يگانه قبايل اعراب
لقب گرفت:
هر كس كه رخش ز دور ديدي
بادي ز دعا بر او دميدي
شد چشم پدر به روي او شاد
از خانه به مكتبش فرستاد
در مكتبخانه گروهي از پسران و دختران، همدرس و همكلاس قيس بودند. در اين ميان دختري از قبيله مجاور هم در كلاس مشغول تحصيل بود. نورسيده دختري كه تا انتهاي داستان همراه او خواهيم بود:
آفت نرسيده دختري خوب
چون عقل به نام نيك منسوب
محجوبه بيت زندگانی
شه بيت قصيده جوانی
دختري كه هوش و حواس از سر هر پسري مي ربود. دختري كه؛ قيس؛ نيز گه گداري از زير چشمان پرنفوذش نگاهي از هواخواهي به او مي انداخت و در همان سن كم شيفته زيبايي و مهربانيش شده بود. دختري به نام؛ ليلي؛
در هر دلي از هواش ميلي
گيسوش چو ليل و نام ليلی
از دلداريي كه قيس ديدش
دل داد و به مهر دل خريدش
او نيز هواي قيس مي جست
در سينه هر دو مهر مي رست
زان پس درس و مكتب بهانه اي بود براي ديدار، براي حضور و براي همنفسي. نو باوگان ديگر به نام درس و مدرسه فرياد سر مي دادند و خروش قيس و ليلي براي همديگر بود. هر روز ليلي با چهره اي آميخته به رنگ عشق و طنازي و قيس با قدمهايي مردانه و نيازمندانه فقط به آرزوي ديدار هم قدم به راه مكتب مي گذاشتند. تا جايي كه عليرغم مراقبتهاي اين دو، احوالات آنها بگونه اي نبود كه مانع افشاي سر نهانيشان شود:
عشق آمد و كرد خانه خالي
برداشته تيغ لاابالي
غم داد و دل از كنارشان برد
وز دلشدگي قرارشان برد
اين پرده دريده شد ز هر سوی
وان راز شنيده شد به هر كوي
كردند شكيب تا بكوشند
وان عشق برهنه را بپوشند
در عشق شكيب كي كند سود
خورشيد به گل نشايد اندود
تصميم گرفتند زماني با عدم توجه ظاهري به هم آتش اين عشق را كه در زبان مردم افتاده بود خاموش كنند اما هر دو پس از مدتي كوتاه صبر و قرار از كف مي دادند، نگاههاي آندو كه به هم مي افتاد هر چه راز بود از پرده برون مي افتاد. بقول سعدي:
سخن عشق تو بي آنكه بر آيد بزبانم
رنگ رخساره خبر مي دهد از سر نهانم
اين ابراز عشق و علاقه اگر چه از طرف ليلي به سبب دختر بودنش با وسواس و مراقبت بيشتري اعلام مي شد اما قيس كسي نبود كه قادر به پرده پوشي باشد، كار بدانجا رسيد كه قيس را؛ مجنون؛ ناميدند:
يكباره دلش ز پا در افتاد
هم خيك دريد و هم خر افتاد
و آنان كه نيوفتاده بودند
مجنون لقبش نهاده بودند
اين آواي عاشقي چنان گسترده شد كه تصميم گرفتند اين دو را – كه جواناني بالغ شده بودند – از هم جدا كنند.افتراقي كه آتش عشق را در دل آنان شعله ورتر ساخت. ليلي در گوشه تنهايي خود اشك مي ريخت و مجنون آواره كوچه ها شده بود و اشكريزان سرود عاشقي مي خواند. كودكان به دنبال او راه مي افتادند؛ مجنون مجنون؛ مي كردند و گروهي سنگش مي زدند:
او مي شد و مي زدند هر كس
مجنون مجنون ز پيش و از پس
... در اين مدت مجنون به همراه چند تن از دوستانش که آنها هم غم عشق کشيده بودند هر شب به اطراف منزل ليلي مي رفت و در وصف او ناله ها مي کرد. روزها هم با اين دوستان در اطراف کوه نجد که نزديک شهر ليلي بود رفت و آمد مي کرد و از اينکه نزديک دلبند خويش است آرامش مي گرفت. در يکي از اين رفت و آمدها، دو دلداده پس از مدتي طولاني همديگر را ديدند ديداري که آتش عشق را در جان هر دو شعله ورتر ساخت، اشاره هاي چشم و ابروي ليلي، شانه کشيدنش به زلفان سياه و بيقراري و بي تابي مجنون و در رقص و سجود آمدنش زيباترين صحنه هاي عاشقانه را رقم زد:
ليلي سر زلف شانه مي کرد
مجنون در اشک دانه مي کرد
ليلي مي مشکبوي در دست
ليلي نه ز مي ز بوي مي مست
قانع شده اين از آن به بويي
وآن راضي از اين به جستجويی
شرح اين عاشقي و دلدادگي براي هر دو دردسر آفرين شد. ليلي را به کنج
خانه نشاندند و جان مجنون را به تيغ نصيحت آزردند.
پدر
قيس در پي چاره کار, بزرگان و ريش سپيدان قبيله را جمع کرد و به آنها
گفت:
"در چاره کار فرزند بيچاره گشته ام. مرا ياري رسانيد که دردانه فرزندم
آواره کوه و بيابان گشته بحدي که مي ترسم هديه نفيس خداوندي در بلاي
عشق دختري عرب از کفم برود.
" پس از بحث و بررسي همه متفق القول اعلام کردند که تاخير بيش از اين فقط سبب بدنامي است بهتر است به خواستگاري ليلي برويم آنچه مي تواند آتش اين دلدادگي را فرو نهد يا مرگ است يا وصال. سيد عامري – پدر قيس – شهد نصيحت نوشيد, ساز و برگ سفر فراهم کرد و با گروهي از بزرگان به ديدار پدر ليلي شتافت. پدر ليلي که خود از بزرگان شهر مجاور بود هنگامي که خبر ورود سيد عامري را شنيد با رويي گشاده به استقبال آنان رفت:
رفتند برون به ميزباني
از راه وفا و مهرباني
با سيد عامري به يکبار
گفتند "چه حاجت است، پيش آر"
پدر قيس گفت:"از بهر امر خيري مزاحم شده ايم. فرزند دلبندت را براي تنها پسرم – نور چشمم – خواستارم. نوباوگان ما دلباخته همند. شرم و آزرم و خجالت محلي ندارد. من به اميدي به خانه ات آمدم باشد که نا اميد برنگردم"
خواهم به طريق مهر و پيوند
فرزند تو را براي فرزند
کاين تشنه جگر که ريگ زاده است
بر چشمه تو نظر نهاده است
من دُر خرم و تو دُر فروشي
بفروش متاع اگر بهوشی
پدر ليلي تاملي کرد. افسانه جنون "قيس" در تمامي قبايل اطراف پيچيده بود. براي پدر ليلي بعنوان يکي از بزرگان شهر, سپردن دختر به پسري مجنون و ديوانه, هر چند پسر رييس قبيله عامري, خفت و خواري و سرشکستگي بحساب مي آمد. آنچه او را بر اين عقيده استوارتر مي کرد خلق و خوي عيبجوي اعراب بود که زبان تند و تيز و کنايه آميزشان شهره تاريخ است. به آرامي جواب داد:
"فرزند تو گرچه هست پدرام
فرخ نبود چو هست خودکام
ديوانگيي همي نمايد
ديوانه, حريف ما نشايد
داني که عرب چه عيبجويند
اينکار کنم مرا چه گويند؟!
با من بکن اين سخن فراموش
ختم است برين و گشت خاموش
پدر قيس از شدت خجالت سرخ شده بود. تمام خستگي راه با همين چند جمله به تنشان ماند. عليرغم درخواست پدر ليلي براي شب ماندن, دستور بازگشت داد. در طول راه همه ساکت بودند و پدر مجنون بي نهايت مغموم. وقتي رسيدند همه به نصيحت قيس در آمدند که "هر دختري از شهر ها و قبايل اطراف بخواهي به عقدت در مي آوريم, بسيار دختران سيمتن زيباروي همينجا هست که آرزويشان پيوستن با خاندان بزرگ عامري است. از اين قصه نام و ننگ بگذر و صلاح کار خويش و قبيله را گير ..."
طعم تلخ اين نصيحت چنان در کام مجنون نشست که زانوانش را سست کرد. پيراهنش را دريد و از خانه بيرون رفت. چين و چروکي که به چهره پدرش افتاده بود اين روزها عميق تر و چهره خسته و درمانده مادرش تکيده تر از هميشه شده بود ... مجنون همچنان آواره کوه و دشت و بيابان بود و نجواي "ليلي ليل " ورد زبانش. آنچنان که گاه اين درد فراق بر جانش آتش مي افکند که تاب دوري نياورده و آرزوي مرگ کند و راستي! مگر مرگ چيست؟ دوري از محبوب بالاترين عذاب است و مرگ از اين زندگي شيرين تر!
... يک روز يکي از دوستان مجنون از سر دلسوزي و ترحم او را به کناري
کشيد و گفت:
اي قيس! آخر اين چه بلائيست که بر خود آورده اي؟ نه از حال و روز خودت
خبرت هست نه از حال و روز دوستان و خانواده ات. تو در بند عاشقي هستي و
ما در بند نام و ننگ تو. هميشه از اين مي ترسيم که به جرم ديوانگي از
شهر برانندت. هرشب با اين اضطراب به خواب مي رويم که فردا جنازه ات را
برايمان بياورند ..."
و اما مجنون انگار گوشي براي شنيدن اين سخنان نداشت:
"آني را که شما به نام قيس مي شناختيد مدتهاست که مرده است. مدتهاست که شيشه عمر مرا به جور شکسته اند. نيازي به راندنم از شهر نيست که من خود رانده کوي يار هستم. شما هم مرا رها کنيد که نه من حرفهاي شما را مي فهمم نه شما سوز و آه من را"
اي بيخبران ز درد و آهم
خيزيد و رها کنيد راهم
من گمشده ام مرا مجوئيد
با گمشدگان سخن مگوئيد
بيرون مکنيد از اين ديارم
من خود به گريختن سوارم
و شروع کرد به شرح دلدادگي. چنان گفت و چنان خواند که از هوش رفت. عده اي که نظاره گر اين ماجرا بودند، غمزده و افسرده او را به خانه اش رساندند.
آري! عشق اگر عشق باشد هر روز بر آتشش افزوده مي شود و خلاص عاشق از عشق ناممکن!
مجنون هر روز ضعيف تر و خميده تر مي گشت و در عشق استوارتر و بي تاب تر. تمامي مساجد و خانه ها و اماکن مقدس توسط پدر و خانواده اش زيارت شدند و همه جا دخيل بسته شد. بس نذرها که براي سلامتش ساختند و بس صدقه ها که پرداختند. اما داستان همان بود و حکايت همان.
در نهايت يکي از نزديکان پيشنهاد داد که او را به سفر حج ببرند. تنها
خانه مقدسي که باقي مانده است مقدس ترين آنها – کعبه – است .آنجا که
حاجتگاه و محراب زمين و آسمان است و تمام جهانيان. پدر قيس کمي به فکر
فرو رفت. چرا به فکر خودش نرسيده بود؟
"مي برمش مکه. شايد ديدار خالق، هوس مخلوق را از سرش بدر کند! . موسم
حج هم نزديکه و اميد سلامت قيس رنج دوري و سختي سفر رو آسون مي کنه!"
مجنون اما حاضر به دور شدن از کوي ليلي نبود. هر چند ديدار ليلي نصيبش
نمي شد اما همين که مي توانست از دور خرگاه و خيمه او را تماشا کند،
همين که هر چند روز يکبار مي توانست خبري از او بگيرد برايش دنيايي
ارزش داشت. دوري از ليلي برايش حکم از دست دادن او را داشت. بعضي وقتها
فکر مي کرد اصرار عجيب و غريب اين آدمها براي کشاندن او به سفري دور
شايد نوعي فريب باشد براي جداي هميشگيش از ليلي. اما يک چيز به او قوت
قلب مي داد: اين که پدرش هم از جمله اصرار کنندگان است و او اعتمادي بي
پايان به پدر داشت.
با هزار زحمت و خواهش راضيش کردند براي سفر حج. کارواني عظيم راه انداختند به سوي کعبه ... رايت کعبه که از دور پديدار شد پدر دست فرزند را گرفت و از شتر پياده شد. آهسته در گوشش خواند: "پسرم قيس! اينجا کعبه است. خانه خدا. جايي که آرزوي همه آزادمردان چنگ زدن بر حلقه هاي خانه اش است. از خدا بخواه که اين هوي و هوس بچه گانه را از سرت بيرون کند و راه رستگاري را نشانت دهد. به هوش باش! جماعتي چشم انتظارند که من برگردم با همان قيس جوان، شاداب، پر انرژي و سر براه"
گفت اي پسر اين نه جاي بازيست
بشتاب که جاي چاره سازيست
گو يارب از اين گزاف کاري
توفيق دهم به رستگاري
رحمت کن و در پناهم آور
زين شيفتگي براهم آور
مجنون ابتدا گريست. خيلي سخت و مردانه. پس از آن لبخندي زد و مثل مار از جاي برجست. دستان پدر را رها کرد و سوي کعبه شتافت دست در حلقه کعبه زد و گفت: "من امروز مثل مثل اين حلقه، حلقه بگوش عشقم. به من مي گن از عشق بپرهيز و دوري کن. ولي آخه تمام قوت و توان من از عشقه. اگه عشق تو وجود من بميره من هم مي ميرم. اي خدا! تو را به کمال پادشاهي و نهايت خدائيت قسم! مرا به آنچنان عشقي رسان که اگر من نماندم عشقم بماند. از سرچشمه عشق نوري برايم فرست تا سرمه چشمانم کنم. هر چند مست و ديوانه عشقم، ولي از اين هم آشفته ترم کن، سيرابم کن
گرچه ز شراب عشق مستم
عاشق تر از اين کنم که هستم
خدايا! ميل ليلي را در دلم افزون کن! باقيمانده عمر مرا بگير و به عمر
او اضافه کن، هر چند از تب و تاب عشقش مثل تار مويي شده ام ولي نمي
خواهم سر مويي از وجودش کم بشه. خدايا! خودت محافظ و نگهدارش باش ..."
مجنون مي گفت و مي خنديد و مي گريست. پدر گوشه اي ايستاده بود و با
تعجب او را مي نگريست. کم کم براي او هم روشن شد که اين نه يک هوي و
هوس زودگذر و از سر جواني و نابخردي است که عشقي است تمام و کمال. طلبي
است مقدس و حيراني است عظيم. آهسته به سوي کاروان برگشت و ماجرا را
براي همراهيان بازگو کرد:
"خيال مي کردم به کعبه که برسد، لبيک اللهم لک لبيک که بگويد، قرآن که
بخواند از رنج و محنت ليلي رهايي مي يابد، نمي دانستم دست در حلقه کعبه
که مي زند حلقه بگوشيش بخاطرش مي آيد، نمي دانستم سياهي پرده کعبع او
را به شبستان گيسوي ليلي رهنمون مي کند، نمي دانستم اينجا هم که بيايد
نفرين خود مي گويد و حمد و ثناي او ..."
برگشتند. سفر حج هم حاجتشان را برآورده نکرد. حتي باعث دردسر بيشتري هم
شد. جماعتي منتظر نشسته بودند که صلاح کار قيس را پس از اين سفر
ببينند. اما ماجرا که آشکار شد، حسودان و منکران، زبان به طعنه گشودند.
عده اي از اوباش قبيله ليلي به شکايت پيش رييس شحنه ها رفتند و گفتند:
"جواني ديوانه آبروي قبيله مان را برده است.جواني که هم خوب شعر مي
گويد، هم صدا و آواز خوبي دارد. او شعر مي خواند و کودکان و نوجوانان
هم ياد مي گيرند و تکرار مي کنند. هر شعر و غزلي که مي سرايد خنجري است
که بر پرده حرمت شهر فرو مي آيد. بايد او را ادب کنيم ..."
کيد اين حسودان کارگر افتاد. شحنه اي که به قلدري و خونريزي شهره بود
مامور مهار و دستگيري و گوشمالي قيس شد. يکي از عامريان که از ماجرا
خبردار شد سريع خودش را به پدر قيس رساند و ماجرا را بازگو کرد. پدر
يکباره از جاي برخاست و از هر طرف گروهي مامور براي پيدا کردن قيس و
باز آوردنش روانه کرد. چند روز و چند شب بي وقفه دنبالش گشتند اما گويي
قطره اي آب شده بودو به زمين فرو رفته بود. عده اي مي گفتند قيس با آن
حال زار و نزارش يا در کوه خوراک درندگان وحشي شده است يا در بيابانها
از فرط ضعف و تشنگي جان سپرده است. شايد هم آن شحنه سنگدل او را کشته
است و جنازه اش را سر به نيست کرده باشد.
آنقدر گفتند و گفتند تا خانه مجنون تبديل شد به ماتمکده.
گروهي نشسته بودند به عزا و نوحه در مرگ او ... پس از گذشت هفته اي از اين ماجرا، مردي از قبيله بني سعد که از حوالي كوه نجد مي گذشت مردي ژوليده و ژنده پوش و رنجور را ديد که بيشتر به ارواح شباهت داشت تا انسان. اما در اعماق چشمهاي او بزرگي و نجابتش را توانست حدس بزند. کنارش نشست.
خواست غذا و آبي به او بدهد. اما او امتناع مي كرد. هر چه کرد با او همسخن گردد و کلامي و نشاني از او بيابد افاقه اي نکرد. اين بود که او را به حال خود گذاشت و به راهش ادامه داد. پس از اينکه به قبيله عامريان رسيد همه را سياهپوش و عزادار ديد. ماجرا را پرسيد و ناگاه به ياد شبحي افتاد که چند روز پيش در گوشه خرابه ديده بود. نشاني او را که گرفت شباهتي بين آن شبح و جوان درگذشته احساس کرد. سريع پدر قيس را خبر کرد که در فلان خرابه، شبحي نيمه جان که نشاني هايش با نشاني هاي فرزندت همخواني دارد رنجور و ضعيف و دردمند، چنان که چشمان بي نورش گود رفته و مغز استخوانش پديدار شده، در چنگال ضعف و مرگ اسير است ... پدر قيس به محض شنيدن خبر، از جا جست و سوار اسب تيزرويي شد. اصرار نزديکان که چند نفري همراه او بيايند فايده اي نداشت. دلش نمي خواست کسي غير از خودش قيس را در حالتي ببيند که مرد غريبه وصف کرده بود. چند روزي در کوهها و خرابه هاي سرزمين نجد وجب به وجب کوه و بيابان را دنبالش گشت تا اينکه پسر را يافت. غريب و محزون و مجروح ...
مجنون تا پدر را ديد به رعايت ادب بلند شد، زمين بوسيد و به پايش افتاد:
"اي تاج سر و افتخار من! عذرم بپذير که مجروح و ناتوانم. اصلا دلم نمي خواست مرا به چنين روزي و در چنين شرايطي ببيني ... مرا ببخش اما بدان که سر رشته کار از دست من نيز بيرون است"
پدر قيس که ابتدا براي دلداري فرزند صلابت خود را حفظ کرده بود ناگاه عنان صبر از کف داد و شروع به گريستن کرد و با مهرباني پدرانه شروع به صحبت کرد:
" اي پسر! تا کي مي خواي اين بيقراري و ناشکيبي رو ادامه بدي؟ نمي دونم کدوم چشم بد و نفرين کدوم رو سياه، تو رو به اين حال و روز انداخت! از اين همه غصه خوردن و طعنه اين و اون شنيدن خسته نشدي؟ هنوز نفهميدي که مشت کوبيدن به سندان آهني اثري نداره؟ از همه اينها گذشته، گيرم که عاشقي، گيرم که مجنوني، نبايد از پدر و مادر پير و رنجورت خبري بگيري؟ اصلا مي دوني يک هفته است مادرت در عزاي تو موهاي خودش را کنده و صورتش رو زخمي کرده؟
گيرم که نداري آن صبوري
کز دوست کني به صبر دوري
آخر کم از آنکه گاهگاهي
آيي و به ما کني نگاهي؟
اينطور که تو خودت رو آواره کوه و بيابون کردي که کاري از پيش نمي ره. درسته که پدر ليلي به خفت و خواري جواب رد بهمون داد ولي هنوز روزنه اميدي باقيه:
نوميد مشو ز چاره جستن
کز دانه شگفت نيست رستن
کاري که نه زو اميد داری
باشد سبب اميدواري
در نو ميدي بسي اميد است
پايان شب سيه سپيد است
اصلا خبر داري که شحنه ها قصد جونت رو کرده اند؟ چون ادعا مي کنند
داستان سوز و عشق و عاشقيت آبروي خاندان ليلي را برده است"
مجنون کمي مکث کرد. به احترام پدر سر به زير افکند و آرام و شمرده شروع
به پاسخ کرد:
"اي پدر! اي سرور و بزرگتر قبيله عامريان! اي قبله گاه حاجاتم پس از
خداي! الهي هميشه زنده باشي که تو ملجأ و اميد و پناهگاه مني. ممنون که
بديدارم آمدي و تشکر از پند و نصيحت هاي مشفقانه ات که که مرهم جانم
شد. ولي پدر من سياه روي و شرمنده به اختيار خودم اينجا نيامده ام. حل
اين مشکل بدست من نيست وگرنه بسيار زودتر از اينها چاره مي کردم و اما
در مورد شحنه ها. مرا در اين عشق بيم تيغ و خون و خونريزي نيست چرا که
اين بديهي ترين رسم عاشقي است. سر بي ارزشترين کالايي است که من مي
توانم در راه محبوب فدا کنم ..."
مجنون اين گفت و سر در گريبان خويش فرو برد. ساعتي به سکوت گذشت. پدر،
گوشه اي آرام اشک مي ريخت و در گوشه اي ديگر مجنون، لخت و عريان، با
خودش زمزمه مي کرد. هنگام غروب پدر رداي خويش بر دوش او افکند و با
اصرار و مهرباني او را بر ترک اسب خويش نهاد و با هم به خانه برگشتند
...
واضح است که چه ولوله و شوق و اشتياقي در قبيله افتاد وقتي آندو را از دور ديدند. زندگي در قبيله به حالت عادي خود برگشت. مجنون چند صباحي با سختي و مشقت چون ديگر مردان قبيله رفتار مي کرد. به گله اسبها و شترها مي رسيد و گهگاهي با دوستانش به شکار مي رفت. اين زندگي برايش بسيار سخت بود اما بخاطر دل رنجديده پدر و مادر تحمل مي کرد اما هرگاه تنها مي شد هنگام طلوع و غروب خورشيد بر تپه اي مي نشست و چنان ناله اي مي کرد که دل سنگ هم آب مي شد.
مدت زيادي نگذشت که خلق و خوي انسانهاي عادي طاقتش را طاق کرد و دوباره راه کوه و بيابان گرفت. هر چند روز يکبار از بالاي کوه نجد به پايين مي آمد، در دامنه کوه مي ايستاد و از سوز دل و آتش درون غزلي مي خواند که دل هر شنونده اي را مي جنباند. مردم از از هر طرف براي شنيدن شعرها و آواز زيباي جوانکي مجنون جمع مي شدند و عده زيادي شعرهاي او را يادداشت مي کردند تا جاييکه ترجيع بند نامه هاي عاشقانه، غزليات مجنون بود.
و اما ليلی: هر روز که مي گذشت ليلي خوش قد و قامت تر، کشيده تر و زيباتر مي شد. چشمهاي درشت و اغواگرش، که معصوميتي عجيب در خود داشت، به سياهي شب مي ماند و قتلگاهي بود براي عاشقان دل خسته، مژه هاي بلند و برگشته اش و کمان ابرويش خدنگ غم به جان بينندگان مي انداخت.
چاه زنخدان چانه اش و گونه هاي برجسته و خوش آب و رنگش، به بوم نقاشي
خارق العاده اي مي ماند که گويي يگانه روزگار با دقت و وسواسي عجيب تک
تک اعضاي آن را در نهايت هنرمندي و چيره دستي به رنگ و لعاب عشق و
طنازي تصوير کرده است. عليرغم اين همه زيبايي، وقار و متانت و و نجابتي
مثال زدني در او بود که تمام آنهايي را که تنها دل به زيبايي ظاهري او
سپرده بودند از ابراز علاقه پشيمان مي کرد. آنها جرأت ابراز وجود
نداشتند و تنها با هر بار نظاره او آرزو مي کردند: "کاش ليلي از آن من
بود"
با تمام اين اوصاف، ليلي در دلتنگي و بيقراري دست کمي از مجنون نداشت.
فرق ميان اين دو در آن بود که مجنون از قيد و بند آزاد و رها بود، فارغ
البال به بيان عشق و علاقه خود مي پرداخت و ليلي از اين نعمت محروم
بود. شبها پس از آنکه همه به خواب مي رفتند آرام در بستر خود مي نشست و
اشک مي ريخت. برخي شبها به بالاي پشت بام مي رفت و با ماه و ستاره
رازهاي نهاني دلش را بازگو مي کرد.
پدرش اغلب به امر تجارت مشغول بود و تمام هم و غمش در محدوده خانواده
پوشيده ماندن دختر بود از چشم نامحرمان. مادر هم آنقدر به رتق و فتق
امور خدمتکاران و نديمگان سرگرم بود که از ظاهر فرزند نمي توانست به
آتش درونيش پي ببرد. به اين تصور که ليلي کم کم قيس را از ياد مي برد،
دلخوش بود.
هر چند روز يکبار، ليلي از پنجره اتاقش صداي کودکاني را مي شنيد که حين
بازي اشعاري عاشقانه مي خواندند. اشعاري که هيچکس به اندازه ليلي نمي
فهميد سروده کيست و در وصف کيست.
آري! اشعار مجنون زبان به زبان و کوي به کوي مي گشت و از طريق کودکان بازيگوش به گوش ليلي مي رسيد. ليلي تمام آن اشعار را با هيجان زدگي يادداشت مي کرد و از آنجا که طبعي لطيف و دلي سوخته داشت به پاسخ هر بيتي، بيتي مي سرود در پاسخ مجنون. فصاحت و بلاغت مادرزادي به کمک دلش مي آمد تا زيباترين تصنيف هاي عاشقانه شکل بگيرد. هر چند روز يکبار اشعار مجنون و پاسخهاي خود را در ورق پاره هايي کوچک جمع مي کرد و شبانه از طريق پشت بام خانه در کوچه هاي اطراف پراکنده مي کرد. ليلي مطمئن بود که حرف دلش توسط قاصدي به گوش مجنون خواهد رسيد. خواه اين قاصد باد صحرا باشد يا کودکان بازيگوش. چه فرق مي کند؟
هر کس که گذشت زير بامش
مي داد به بيتکي پيامش
ليلي که چنان ملاحتي داشت
در نظم سخن فصاحتي داشت
آن را دگري جواب گفتي
آتش بشنيدي آب گفتي
بر راهگذر فکندي از بام
دادي به سمن ز سرو پيغام
و اين شايد عجيب ترين و مطمئن ترين سيستم پيام رساني دو دلداده در آن
روزگاران بود. بدون استفاده از هيچ ابزار بخصوصي پيامها از کوه و
بيابان نجد به خانه و اتاق ليلي مي رسيد و پاسخها بر مي گشت!
در يکي از روزهاي زيباي بهاري که بوي عطر گلها فضا را آکنده و رنگهاي
متنوع گلهاي بهاري و درختان شکوفه کرده جلوه اي بديع به گلستان داده
بود، صداي آواز بلبلان عاشق چنان داغ ليلي را تازه کرد که تصميم گرفت
سري به بوستان اختصاصيشان بزند و همنوا با بلبل داغديده ناله سرايد.
مادر ليلي، بخيال اينکه دخترش پس از مدتها گوشه نشيني هوس تفرج و گشت و
گذار کرده، بسيار خشنود شد. جمعي از کنيزکان سيمتن و زيبارو را فرا
خواند و همراه ليلي روانه کرد. ليلي هر جند دوست داشت تنها بماند اما
مصلحت ديد سکوت کرده و مقاومتي نکند.
در زير سايه سروهاي خوش اندام ساعتي نشستند به گفتن و شنودن و خواندن و
رقصيدن. نديمان و مطربان چنان دستگاه رقص و آواز را کوک کرده بودند که
گويي شادي عظيمي بر پاست. ليلي پس از ساعتي نشستن با ياران و هنگامي که
ديد آنها چنان در رقص و پايکوبي آمده اند که چندان متوجه او نيستند کم
کم از جمع کناره گرفت و به زير سايه تک درختي تنها خزيد و شروع به ناله
کرد:
"اي مهربان يار وفادار! روزها بدين اميد سر از بالين بر مي دارم که تو
در کنارم باشي و شبها با اين روياي شيرين به خواب مي روم که شب ديگر سر
بروي شانه هاي تو مي گذارم. آخر اي دوست! گيرم که ديگر هواي ما در سرت
نيست، چرا مدتي است خبري از خودت نمي فرستي تا دل رنجديده من را مرهمي
باشد"
گيرم زمنت فراغ من نيست
پرواي سراي و باغ من نيست
آخر به زبان نيکنامی
کم زانکه فرستيم پيامي؟
...در همين حال و هوا بود که از دور صداي آوازي شنيد. بدقت گوش داد.
لحن اشعار برايش آشنا بود. آري! اين سخنان مجنون بود که در قالب اشعاري
جانسوز از دهان مردي رهگذر بيرون مي آمد. اشعاري که حکايت از غريبي و
دربدري مجنون داشت و بي خيال نشستن ليلي در باغ و بهار به دست افشاني.
حکايت از رميدن مجنون از غم فراق و آرميدن ليلي در بستر آرام خويش.
اشعاري که آتش به جان ليلي زد:
مجنون جگري همي خراشد
ليلي نمک از که مي تراشد؟
مجنون به خدنگ خار سفته است
ليلي به کدام ناز خفته است؟
مجنون به هزار نوحه نالد
ليلي چه نشاط مي سگالد
مجنون همه درد و داغ دارد
ليلي چه بهار و باغ دارد
مجنون کمر نياز بندد
ليلي به رخ که باز خندد؟
مجنون به فراق دل رميده است
ليلي به چه راحت آرميده است؟
ليلي با شنيدن اين پيام چگرش کباب شد. از يکسو غم و غصه دربدريهاي مجنون رنجورش کرده بود و از سوي ديگر اين تصور مجنون که او آرام و بي خيال و فارغ از مجنون به زندگي راحتش ادامه مي دهد جانش را آتش مي زد... مجنون نمي دانست که ليلي هميشه به زندگي آزاد او چه حسرتها خورده است. نمي دانست در وراي اين آسودگي و شادي ظاهري چه رنج و درد عميقي نهفته است. ليلي مي خواست فريادي بزند که تا آنسوي کوه نجد را بلرزه در آورد: "اي قيس! اي مجنون! اگر تو پاي بند جنوني من از تو ديوانه ترم در اين عشق، در اين طلب. خوشا بحال تو که فرصت ابراز اين جنون را از تو دريغ نکرده اند. من چه کنم که در اين قفس به ظاهر آباد مجال صحبت هم ندارم"
اما پنجه هاي بغض بي رحمانه گلويش را مي فشرد.
يکي از نديمگان که از طرف مادر ليلي مامور شده بود مخفيانه او را تحت
نظر داشته باشد تمام ماجرا را از پشت بوته اي تماشا مي کرد. زمزمه هاي
عاشقانه ليلي با محبوب، شنيدن غزلي عاشقانه و زار زدني سخت و غريب. در
کوتاهترين زمان، خبر به مادر ليلي رسيد و او بدون هيچ ترديدي دانست که
آتش عشق ليلي که او خيال مي کرد مدتي است فرو نشسته همچنان زبانه مي
کشد. مادر ليلي هم بر سر يک دو راهي، کاسه چه کنم چه کنم بدست گرفته
بود و نا اميدانه شاهد آب شدن دختر دلبندش بود. از طرفي نمي توانست
سوختن فرزندش را ببيند و دم بر نياورد و از طرف ديگر مي دانست که نصيحت
او هم اثري نخواهد داشت.
اما پديد آورندگان اين ماجرا به ليلي و مادرش و نديمگان و آن مرد رهگذر خلاصه نمي شدند در اين مقطع مردي وارد داستان مي شود که نقشي مهم در ادامه ماجرا بازي مي کند.
آنروز که ليلي، خرامان و مست به همراهي عده اي به سير باغ و گلشن مشغول بود، جواني نجيب زاده از خاندان بني اسد از آن حوالي عبور مي کرد. خستگي راه و ديدن آثار درختاني از دور، او را به اطراف باغ خانوادگي ليلي کشاند. در حال آب دادن به اسبش بود که صداي هلهله و شادي زيادي را از دور شنيد. به کنجکاوي برخاست و تعدادي دختران زيباروي را ديد که برقص و دست افشاني مشغولند. ليلي اما در آن ميانه چون ماه در ميان ستارگان مي درخشيد. از سر و وضع ظاهري و اينکه او را چون دُر در ميان گرفته بودند براي شخصي زيرک چون ابن سلام آسان بود که بانوي آن جماعت را از بقيه تميز دهد.
آري، اين جوان ابن سلام نام داشت . جواني خوش اندام، تاجر و يگانه قبيله بني اسد که در عين جواني کوهي از ثروت داشت و دنيايي تجربه. در کرم و بخشش زبانزد همگان و در شجاعت و مردانگي بي همتا بود. براي اين سلام پيدا کردن نام و نشان پدر ليلي کار سختي نبود. با همان ديدار کوتاه چنان محو جمال و زيبايي ليلي شده بود که هيچ چيز جز ازدواج با او آرامش نمي کرد . به محض رسيدن به شهر خود، يکي از ريش سپيدان را با کارواني شتر از هداياي نفيس و گرانبها از ياقوتهاي يمني گرفته تا فرشهاي ايراني بسوي منزل ليلي روانه کرد به نشان خواستگاري!
پدر ليلي با ديدن شکوه کاروان همراه قاصد از از شادي در پوست خود نمي گنجيد. با اينحال با متانتي که هر پدري در لحظه خواستگاري دخترش بروز مي دهد ضمن تشکر، هداياي آنها را برسم ادب پذيرفت و گفت:
"خواستگاران دختر من بسيارند. ابن سلام را سلام برسانيد و بگوييد پدر ليلي براي بررسي و تحقيق جهت انتخاب بهترين فرد و دادن پاسخ به اين خواستگاران از جمله ابن سلام مدتي زمان مي خواهد"
پير قاصد زمين بندگي بوسيد و خداحافظي کرد.
بعد از رفتن آنها، مادر ليلي به شوهرش گفت:
"هيچکدام از خواستگاران ليلي به خوبي ابن سلام نبوده اند. تو که بهتر مي داني او از لحاظ شهرت و ثروت و مردانگي قابل مقايسه با هيچکدام از آنها نيست. تو بيشتر به دنبال تجارتي و نمي داني که هنوز آتش عشق آن پسرك ديوانه – قيس – در دل دخترت هست. او را بايد هر چه سريعتر به خانه بخت بفرستيم تا بلاي سر خودش و آبروي ما نياورده. نبايد فرصت به اين خوبي را از دست مي دادي. ابن سلام انگشت روي هر دختري که بگذارد، پاسخ منفي نخواهد شنيد.
پدر ليلي پاسخ داد: "دختر من، هر دختري نيست. جواب مثبت در اولين ديدار و با اولين درخواست، صورت خوشايندي ندارد. او اگر واقعا طالب و خواستار ليلي باشد دوباره و چند باره بازخواهد گشت. اگر هم قرار است با يکبار جواب رد شنيدن پشيمان شود همان بهتر که ديگر نيايد اما من مطمئنم او برخواهد گشت"
و اما بشنويد از مجنون که بي خبر از ماجراها و وقايعي که در خانواده ليلي در حال وقوع بود همچنان آواره کوه و بيابان بود. در يکي از اين روزها دست تقدير مجنون و نوفل را بهم رسانيد.
نوفل، بزرگ عياران آن منطقه بود. کسي که جواني و زندگي خود را صرف امنيت و آرامش راهها، مقابله با راهزنان و حراميان و کمک و تنگدستي به ضعيفان و فقيران و در راه ماندگان کرده بود. از رشادت ها و مبارزات او در مقابل دزدان و تامين امنيت قافله هايي که در راه سفر اسير حمله آنها شده بودند داستانها و افسانه هاي بسياري نقل شده بود. نوفل با جمعي از دوستانش، بقصد شکار در حال گذر از اطراف کوه نجد بود که صداي ناله اي جانسوز شنيد. به جستجوي آن صدا به غاري در آمدند.
مردي ژنده پوش با موها و محاسن بلند ديدند که از خلق و خوي انسانهاي معمولي بيگانه بود. يکي از همراهان که ماجراي مجنون را مي دانست داستان را براي نوفل تعريف کرد ... يکي از همراهان که ماجراي مجنون را مي دانست داستان را براي نوفل تعريف کرد:"مي گويند در عشق دختري ازيکي از شهرهاي اطراف ديوانه شده و سر بکوه و بيابان گذاشته. روز و شب در اين حوالي مي گردد و با وزش هر باد يا عبور هر ابري از جانب شهر، بياد معشوقه شعر مي سرايد آنهم چه اشعاري! زيبا و جانسوز. مي گويند هر دو عاشق و دلداده هم بوده اند. اما اين مرد از سر جواني هر شب به کوي دختر مي رفته و به آواز بلند شرح عاشقي مي داده . تا اينکه به بهانه جنون ، او را زده اند و از شهر رانده اند. مي گويند خانواده اي شايسته و بلند مرتبه هم دارد بيچاره!
" نوفل از شنيدن داستان متاثر گشت. از اسب به زير آمد. به آرامي کنار مجنون نشست و دست نوازش ير سرش کشيد و در گوشش زمزمه کرد:"پسرم! برخيز. من نوفل هستم. قهرمان داستانهاي عرب! نمي خواهي از ميهمانان تازه ات پذيرايي کني. نکند اينجا غريب نوازي رسم نيست!" مجنون نوفل را مي شناخت. يعني اسم و رسمش را شنيده بود. در بازيهاي نوجواني، او هميشه نقش نوفل را بازي مي کرد و مقابل ديدگان ليلي چه افتخارها که نمي نمود. برگشت. با احترام دست نوفل را بوسيد و از او پوزش خواست. شروع کرد براي نوفل شعر خواندن. از بي رحمي روزگار، از نجابت و کرامت ليلي و از قداست عشق بي پايانشان به هم.
نوفل مثل يک دوست قديمي به حرفهاي مجنون گوش داد. در انتها گفت: "خيالت راحت باشد که من ليلي را به تو باز مي گردانم. هيچ عاملي نمي تواند مقابل من مقاومت کند. من از حرفهاي تو نه تنها بوي جنون نمي شنوم بلکه کرامت و بزرگواري تو برمن ثابت شد. فقط يک شرط دارد و آن هم اينکه تو حرمت خويش نگاه داري و از اين بيابان گردي و غار نشيني دست برداري.
او را به زر و به زور و بازو
گردانم با تو هم ترازو
گر مرغ شود هوا بگيرد
هم چنگ منش قفا بگيرد
تا همسر تو نگردد آن ماه
از وي نکنم کمند، کوتاه
مجنون پاسخ داد:
"اي نوفل! ممنون از محبتت اما اين که گفتي کاري بس سخت و دشوار است و من گمان نمي کنم حتي تو هم با وجود قدرت و بزرگيت بتواني مشکل مرا چاره کني. بزرگان بسياري در اين امر واسطه شدند و توفيق نيافته، نوميد گشتند و دست از من شستند. آنها دختري چون ماه را به مجنوني چون من نخواهند داد"
او را به چو من رميده خويی
مادر ندهد به هيچ رويي
گل را نتوان به باد دادن
مه زاده به ديوزاد دادن
او را سوي ما کجا طوافست؟
ديوانه و ماه نو؟ گزافست!!
بيا و از اين حديث در گذر. من توقعي از تو ندارم. همين که محبتت را از من دريغ نکردي و دوستانه و برادرانه به حرفهايم گوش نمودي برايم دنيايي ارزش دارد"
ار چشمه اين سخن سرابست
بگذار مرا تورا ثوابست
تا پيشه خويش پيش گيرم
خيزم، پي کار خويش گيرم
اين سخنان مجنون، نوفل را در عقيده کمک به او و رساندن ليلي و مجنون به همديگر استوارتر کرد. دستان مجنون را در دستانش گرفت و سخت فشرد. به خداوندي خدا و رسالت رسول سوگند ياد کرد و با مجنون ميثاق بست که تا معشوقه را به دلداده نرساند از پاي ننشيند. شرطي را که در ابتدا گفته بود دومرتبه تکرار کرد.کمي صبر و قرار از طرف مجنون لازمه رسيدن به هدف است:
نه صبر بود نه خورد و خوابم
تا آنچه طلب کنم بيابم
ليکن به توام توقعي هست
کز شيفتگي رها کني دست
بنشيني و ساکني پذيري
روزي دو سه، دل بدست گيری
مجنون که صحبتهاي مردانه و محکم نوفل را شنيد در قلبش روزنه اميدي يافت. رسيدن به ليلي خيلي بيشتر از چند روزي خون جگر خوردن، صبر کردن و دم بر نياوردن ارزش داشت. شرط نوفل را قبول کرد. بر ترک اسب او نشست و به سوي قرارگاه نوفل شتافتند. نوفل از مجنون در خانه خود، پذيرايي مي کرد لباسهاي فاخر به او پوشانيد و او را هميشه در کنار خود مي نشاند. مجنون در مدت کوتاهي قدرت گذشته و چهره و اندام زيبا و متناسب خود را باز يافت. از آنجا که صاحب هوش و ذکاوتي خاص بود حسابهاي مالي نوفل را سر و ساماني داد و هر روز نزديک غروب به جوانان تعليم شمشيربازي و تيراندازي و به نوجوانان خواندن و نوشتن آموزش مي داد.
چون راحت پوشش و خورش يافت
آراسته شد که پرورش يافت
شد چهره زردش ارغواني
بالاي خميده خيزراني
مجنون به سکونت و گراني
شد عاقل مجلس معانی
دو ماهي به همين ترتيب گذشت. نوفل بدون مشورت با مجنون، هيچ کاري انجام
نمي داد. حضور او برايش خوش يمن و پر برکت بود. از اينکه خداوند مجنون
را سر راه او قرار داده بود خشنود و شاکر بود.
يک روز که نوفل و ياران به شادي کنار هم نشسته بودند نوفل رو به مجنون
کرد و گفت:
"عزيزم، قيس! چندي از آن اشعار روح افزايت را برايمان بخوان تا مجلسمان
نشاطي صد چندان يابد"
مجنون تاملي کرد و في البداهه سرودي سرود در شکايت از نوفل و فراموش
کردن عهدي که با او در گوشه آن غار بست. از اينکه نوفل ظاهر او را مي
بيند و از دل نزارش خبري نمي گيرد سرخورده و مغموم بود:
اي فارغ از آه دودناکم
بر باد فريب، داده خاکم
صد وعده مهر داده بيشي
با نيم وفا نکرده خويشي
صد زخم زبان شنيدم از تو
يک مرهم دل نديدم از تو
صبرم شد و عقل، رخت بر بست
درياب وگرنه رفتم از دست
از جاي برخاست و ادامه داد:
"از کسي چون نوفل توقع و انتظار فراموش کردن عهد را نداشتم. تو با من
شرطي بستي. از من چيزي خواستي و به من تعهدي دادي. من به قولم عمل کردم
اما در اين مدت حتي يکبار از تو در مورد قول و قرارت چيزي نشنيدم! من
همانند تشنه اي هستم که به اميد يافتن آب زندگاني همراه و همنفس شما
گشته ام. اگر قصد کمک بدين تشنه کام را نداريد رهايش کنيد تا به درد
خويش بميرد"آتش سخنان مجنون در جان نوفل نشست و او را شرمنده
فراموشکاري خود کرد. سريع دستور داد لشکري از مردان جنگي مهياي سفر
شوند.
مجنون را به محبت نواخت. از او پوزش خواست و قول داد فردا صبح قبل از طلوع سپيده دم حرکت کنند. حرکت به سمت شهر ليلي. غروب روز بعد به دروازه شهر رسيدند. نوفل دستور اطراق داد و سريع قاصدي فرستاد به سمت خانه ليلي و مقصود و خواسته خود را بيان کرد:"اينک نوفل و لشکري آماده نبرد بر دروازه هاي شهر منتظرند. يا ليلي را به او سپاريد تا او را بدانکه سزاوار اوست برساند و يا براي جنگ با شمشيرهاي عريان ما آماده شويد." باورش آسان نبود با اينحال جواب پدر ليلي روشن بود: "نه دختر من کالاست و نه خانه ام تجارتخانه که عده اي به هواي راهزني شبانه بر آن هجوم آورند. اگر خيال ديدن روزهاي ديگر را داريد از همان راهي که آمده ايد بازگرديد"
دادند جواب کاين نه راهست
ليلي نه کليچه، قرص ماهست
کس را سوي ماه دسترس نيست
نه کار تو، کار هيچکس نيست
قاصد که برگشت پدر ليلي بزرگان شهر را جمع کرد. همه شگفت زده و حيران
شده بودند:
"نوفل؟! از او جز خاطرات و سابقه اي روشن چيزي در ذهن ها نقش نبسته.
چطور ممکن است؟"
يکي از نگهبانان جوان خانه ليلي از ميان برجست و گفت: "آنچه واضح است
اينکه نوفل و سپاهيانش اينک بر دروازه شهر آماده هجومند. قاصدش را
گروهي ديديد و پيامش را شنيديد. او هم انسان است و لابد هوي و هوس بر
او غلبه کرده است. از کجا معلوم که داستان قيس بهانه اي نباشد تا او
خود راهزن ناموسمان شود؟"
نتيجه اين شد که ليلي بعنوان نماد آبروي شهر مي بايد محافظت شود. تا
صبح فردا فرصت اندکي بود تا تعدادي مبارز را براي دفاع از حرمت و آبروي
شهر به پيشواز سپاه نوفل روانه کنند.
هنوز نشسته بودند كه قاصد نوفل براي بار دوم و اينبار براي اتمام حجت
بازگشت. پاسخ اما همان بود.
نوفل كه از عدم تامين خواسته اش به شدت عصباني شده بود نقشه حمله فردا
را در ذهن مرور مي كرد. از طرفي گروهي از فدائيان شهر قول دادند كه تا
تجهيز سپاهي كامل، براي دفاع از شهر در مقابل حملات نوفل مقاومت كنند.
با طلوع خورشيد فردا جنگ سختي بين دو طرف در گرفت. آرايش ميدان نبرد
حاكي از هجوم نوفل و دفاع مدافعين شهر داشت. اما مجنون در اين ميانه
نمي دانست چه كند. از طرفي به نوفل جهت رسيدن به خواسته اش دل بسته بود
و از طرف ديگر، شمشير كشيدن بر خانواده و سپاه ليلي را جايز نمي دانست.
از آنجا كه ليلي براي او عزيز بود تمام اطرافيان و وابستگان و مدافعان
او هم برايش عزيز و گرامي بودند. اگر از نوفليان خجالت نمي كشيد در صف
مدافعان شهر در مي آمد و با نوفل مي جنگيد.
هر گاه يكي از مدافعين شهر جراحتي بر مي داشت سريع خود را به بالين او
مي رسانيد و به مداواي او مشغول مي شد. هر گاه شرايط نبرد به نفع
مدافعين تغيير مي يافت شروع به تشويق و تحسين آنها مي كرد و اگر مي ديد
يكي از سرداران نوفل بي محابا تيغ مي زند و پيش مي رود، بي درنگ خود را
به او مي رساند و با خواهش و التماس از او مي خواست دست از پيشروي
بردارد.
آنقدر اين حالت عجيب را ادامه داد كه بالاخره سرداري از نوفليان بي
طاقت شد، از اسب به زير آمد، نگاهي خشمناك به او انداخت و گفت:
“اي جوانمرد! اين همه رنج و تعبي كه مي كشيم از پي برآوردن مراد دل
توست. چگونه است كه اينك دل بر سپاهيان دشمن بسته اي و اميد بر شكست
ما؟!”
مجنون پاسخ داد:
“كدام دشمن؟ كدام جنگ؟ اگر منظور شما، مراد دل من است كه او آنطرف
ميدان است! من از آن سو فقط بوي محبت، بوي عشق، بوي يار مي شنوم. چگونه
مي توانم بروي محبوب خويش شمشير بكشم“
ما از پي تو به جان سپاري
با خصم ترا چراست ياري؟
گفتا كه چو، خصم، يار باشد
با تيغ مرا چكار باشد
از معركه ها جراحت آيد
اينجا همه بوي راحت آيد
ميل دل مهربانم آنجاست
آنجا كه دلست جانم آنجاست...
نوفل همچنان مي غريد و مصاف مي كرد. چيزي نمانده بود به دروازه هاي شهر
برسد كه غروب خورشيد مجالش نداد ...با تاریک شدن هوا دو سپاه از هم
فاصله گرفتند و به قرارگاههای خویش بازگشتند. تلفات مدافعین شهر بسیار
زیاد و از هر گوشه ای صدای ناله مجروحی به هوا بلند بود. با اینحال در
طی روز بزرگان شهر بیکار ننشسته بودند و در پی رایزنیهای بسیار سپاهی
بزرگ از تمام مردان شهر و قبایل اطراف تدارک دیده بودند. سپاهی که با
ساز و برگ کامل، در نهایت آمادگی به آنان ملحق شده بود.
سپیده دم فردا نوفل، مغرور و سرمست از پیشروی نبرد روز گذشته، از خیمه
اش بیرون آمد. در حالی که خمیازه بلندی می کشید رو بسوی شهر کرد. آه!
باورش نمی شد. سرتاسر دشت پر بود از جنگجویانی آماده نبرد. تا چشم کار
می کرد اسب بود و نیزه و شمشیر. نوفل کمی جا خورد. با اینحال به سمت
سپاه خود رفت و آنها را برای نبرد تهییج کرد. فرمان حمله صادر شد و دو
سپاه در هم آمیختند.
در چشم بر هم زدنی بارانی از تیر بر سپاهیان نوفل باریدن گرفت.شرایط
جنگ بسیار پیچیده تر از دیروز بود. شاید برای اولین بار بود که نوفل
امیدی به پیروزی خود نداشت. او هیچگاه خود را برای چنین جنگی تمام
عیار، آماده نکرده بود. تصور می کرد لیلی را با همان مذاکرات اولیه به
مجنون خواهد رسانید.
شرایط بگونه ای پیش رفت که نوفل چاره ای جز درخواست صلح ندید:
"ما آمده بودیم دو جوان را بهم برسانیم. از ابتدا هم قصد جنگ و خونریزی
نداشتیم. باز هم درخواست خود را تکرار می کنیم. اگر پذیرفتید که نهایت
لطف و مردانگی را به جای آورده اید. تمام ثروت نوفل که کوهی از جواهرات
است تقدیم شما خواهد شد. اگر هم راضی به معامله نیستید بهتر است جنگ را
متوقف کرده و به این قتال خاتمه دهیم"
از بهر پری زده جوانی
خواهم ز شما پري نشاني
وز خاصه خويشتن در اينکار
گنجينه فدا کنم به خروار
گر کردن اين عمل صوابست
شيرينتر از اين سخن جواب است
ور زانکه شکر نمي فروشيد
در دادن سرکه هم مکوشيد
با پيام صلح نوفل موافقت کردند و آتش جنگ بصورت موقت فرو نشست.
مجنون که اين شرايط را ديد سريع خود را به نوفل رسانيد و در شکوه باز
کرد:
"اي برادر خوش قول! تمتم هم و غم و زور بازويت همين بود؟! آنچه مي
گفتند شکست ناپذيري نوفل، کجاست؟! من در اين دو روز اثري از آن نديدم!
تنها فايده اي که حضور تو براي من داشت اين بود که اگر روزنه اميدي
باقي مانده بود ديگر بسته شد. من اينک دشمن خوني اين قبيله بشمار مي
آيم و محال است به ليلي دسترسي يابم. خوش وعده کردي و خوش وفاي به عهد
به جاي آوردي!"
اين بود بلندي کلاهت
شمشير کشيدن سپاهت؟
اين بود حساب زورمنديت
وين بود فسون ديوبنديت؟
جولان زدن سمندت اين بود؟
انداختن کمندت اين بود؟
نوفل که آتش خشم مجنون را ديد او را به مهرباني نواخت و پاسخ داد:
"پسرم قيس! من نه عهد خود را فراموش کرده ام و نه شکست را پذيرفته ام.
شرايط بگونه اي پيش رفت که ادامه آن قطعا شکست من بود. سياست اينگونه
ايجاب مي کرد که ديدي. پيش از آنکه کسي متوجه شود قاصداني روانه کرده
ام تا تمام عياران و دوستانم را از شهرهاي مدينه تا بغداد بسيج کنند و
همراه خود بدينجا آورند. مطمئن باش نوفل تو را به مرادت خواهد رسانيد"
در فاصله چند روز سپاهي فراهم آمد که سرتاسر دشت را تا دامنه هاي کوه
ابوقيس پوشانده بود. شيپور جنگ دوباره بصدا در آمد هر چند يک نيم روز
کافي بود تا مدافعين بدانند که مقاومت بيهوده است.
اينبار
ريش سپيدان قبيله به ديدار نوفل شتافتند:
"شهر اينک مامن زنان و کودکان و سالخوردگان است. از جوانمردي بدور است
بر ناتوانان تاختن. ما همه تسليم امر توايم. از اشغال شهر در گذر"
نوفل پاسخ داد:"اين کاري بود که همان ابتدا مي بايست مي کرديد تا از
صرف هزينه اي به اين گراني جلوگيري شود. اينک آن دختر پري زاده را
آماده کنيد!"
گفتا که عروس بايدم زود
تا گردم از اين قبيله خشنود
از آن ميانه پدر ليلي با چهره اي افروخته از شرم و سري افکنده برخاست
....
"تمام عرب به سرزنش و ريشخند من زبان گشوده اند تا بدانجا که بعضي مرا
عجمي مي خوانند! اگر مي خواهي دخترم را بياورم تا آن را به کمترين غلام
خود بدهي حرفي نيست! اگر مي خواهي پيش ديدگان من سر از تنش جدا کني يا
در آتشش بسوزاني، اعتراضي ندارم و سر از فرمانت بر نتابم. اگر مي خواهي
در قعر چاهي بيفکنيش يا با شمشير تکه تکه اش کني باز هم مجال اعتراضي
نيست اما نخواه و مپسند که من دخترم را به دست ديوي بيابان گرد دهم که
آبرويي از خود و ما بر جاي نگذاشته.
مخواه نوفل مخواه! که اگر چنين کني مرا تا انتهاي عمر با ننگ و ذلت همراه کرده اي.بخدا قسم که اگر اينگونه مي خواهي همين الان بر مي گردم و سر دخترم را گوش تا گوش مي برم و در پيش سگان ولگرد مي اندازم که حاضرم خوراک سگان شود تا اسير دست ديو!
از بندگي تو سر نتابم
روي از سخن تو برنتابم
اما ندهم به ديو فرزند
ديوانه به بند به که در بند
گر در کف او نهي زمامم
با ننگ بود هميشه نامم
ورنه بخدا که باز گردم
وز ناز تو بي نيازگردم
برٌم سر آن عروس چون ماه
در پيش سگ افکنم در اين راه
فرزند مرا در اين تحکم
سگ به که خورد که ديو مردم
نوفل ناگهان به خود لرزيد. چون کابوس ديده اي که تازه از خواب پريده
باشد تکاني خورد و سر در گريبان تفکر فرو برد. پس از مدتي لب به سخن
گشود:
"من اصلا راضي نيستم که بر خلاف ميل يکي از دو طرف عملي انجام پذيرد.
هر چند قدرت آن را دارم که شما را به تمکين در برابر خواسته ام وادار
کنم اما صحبت از عشق است و زندگي. هر طرف اين کميت که بلنگد رسيدن به
مقصود محال است. حرفهاي تو درست است. مجنون راه و روشي ناصواب اتخاذ
کرده!! تمايل او به شکست ما در جنگ را فراموش نکرده ام و اين يعني او
از هوشمندي فاصله گرفته است. سخنت پذيرفتني است. ما از اين حديث و
خواهش در گذشتيم!"
سريع و بدون هيچ تاملي دستور بازگشت سپاهيان نوفل صادر شد.
مجنون که خود را آماده ديدار ليلي کرده بود از شنيدن شيپور برگشت شوکه
شد. خبرها به سرعت باد به او رسيد و او با همان سرعت خود را به نوفل
رسانيد. با چهره اي بر افروخته و رگهايي بر آمده فرياد زد:
"کجا رفت آن قول و قرارت، آن وعده کمک و آن اميد دستگيريت، مرا تشنه لب
تا فرات بردي و آنگاه خسته و تشنه در آتشم افکندي؟!"
رو برگرداند و سريع از نوفل دور شد.
نوفل چون به قرارگاه خود رسيد دلش از بابت مجنون آرام نگرفت که خود را
تا حدي در اين اميدوار کردن او گناهکار مي دانست. عده اي را گسيل کرد
تا او را بيابند و به نزدش آورند اما مجنون چون قطره اي آب در بيابان
گويي ناپديد شده بود ...
پدر ليلي پس از بازگشت نوفل سريع خود را به خانه رسانيد و رو به همسر و
دخترش کرد و گفت:
"نمي دانيد چه حيله ها بستم و چه زبانها ريختم تا نوفل از قصد خويش
پشيمان گشت و بازگشت. آن پسرک ديوانه - قيس - هم چون پشت خود را خالي
ديد برگشت و چون باد گريخت! گمان نکنم ديگر جرات کند اين طرفها آفتابي
شود!"
ليلي آنقدر تحمل کرد و بروي خود نياورد تا پدر از خانه بيرون رفت.
آنگاه غمگين و دلشکسته به گوشه اتاق تنهائيش خزيد و سخت گريست ...
تنها گذشت چند روز کافي بود که اثرات جنگ و نبرد فراموش شود و زندگي به
حالت عادي بازگردد. بازار خواستگاري ليلي دوباره گرم شده بود، ضمن
اينکه شايع شده بود مجنون ديگر سراغ ليلي را نخواهد گرفت و به وادي
نامعلومي گريخته است.
خبر که به ابن سلام رسيد سريع پيکي روانه کرد در بيان دوباره خواستگاري
از ليلي:
آمد ز پي عروس خواهي
با طاق و طرنب پادشاهي
آورد خزينه هاي بسيار
عنبر به من و شکر به خروار
از بهر فريشهاي زيبا
چندين شترش به زير ديبا
زان زر که به يک جوش ستيزند
مي ريخت چنانکه ريگ ريزند
قاصد شيرين زبان آنقدر از ابن سلام گفت و گفت که پدر ليلي درمانده شد چه بگويد. همانجا رضايت خود را اعلام کرد و حتي قرار جشن عروسي را براي چند روز بعد مقرر کردند:
در دادن آن عمل رضا داد
مه را به دهان اژدها داد ...
ليلي را به ابن سلام دادند و خبر را بمجنون رساندند، مجنون شوريده تر گشت و ليلي درمانده تر. ابن سلام را خواهش وصال ليلي در گرفت و اما ابن سلام دانست كه ليلي سهم او نخواهد شد، مجنون با وحوش دمساز گشت و به سماع مشغول، پدر مجنون از كهولت سن و غم دوري فرزند بدرود حيات گفت، به فاصله اندكي بعد از او ابن سلام نيز، كه مهجور از وصال ليلي مانده بود.
مادر مجنون نيز همان راهي را رفت كه پدر، پيش از او رفته بود و ابن سلام. ليلي بيمار مي شود و در پس يك بيماري سخت او نيز وداع حيات مي گويد و مجنون مي ماند و جهاني پر از تنهايي و انتهاي داستاني كه حدس زدنش چندان مشكل نيست :مرگ بر مزار يار...
منبع مورد استفاده : تنهایی و افسانه های جاودانه .
.