نقش پاکستان
در
رشد تروريزم و
دسيسه های پيدا و پنهان
سريال سياسی – قسمت چهارم – تهيه و پژوهش )دوشي چی(
رنگها و نيرنگها
نظاميان اصولاً افرادى منضبط و خوش قولند اما اين قاعده درباره جنرال پرويز مشرف صادق نيست. پيش از پنج سال است كه مشرف حكومت پاكستان را در دست گرفته، او كه با كودتا به قدرت دست يافت در همان ابتدا وعده داد كه فساد را از ساختار سياسى پاكستان بزدايد، آرامش را به كشور بازگرداند، منازعات قومى را مهار كند و دموكراسى را در پاكستان برقرار نمايد.
در همان ابتدا او به صراحت تاكيد كرد كه قصد باقى ماندن در حكومت را ندارد و از اين رو با برگزارى يك انتخابات دموكراتيك قدرت را به نمايندگان قانونى ملت بازمى گرداند. مشرف حتى تقويم كارى براى رسيدن به اين هدف را هم تنظيم و اعلام كرد كه پس از برگزارى انتخابات در سال ۲۰۰۱ قدرت را به پارلمان و نخست وزير منتخب آن بازمى گرداند.
اما مشرف از همان گام اول خلاف وعده را آغاز كرد. او برگزارى انتخابات پارلمان را يك سال به تاخير انداخت و بعد در انتخاباتى پرانتقاد، هواداران خويش را به مجلس فرستاد. در همين انتخابات البته برخى نامزدهاى بنيادگرا با حمايت گروه هاى اسلام گراى افراطى به مجلس راه يافتند كه با توجه به قدرت اسلام گرايان افراطى در ايالات غربى پاكستان، مشرف ناچار به پذيرش آنها در پارلمان شد.
مشرف سپس در مصالحه اى با اين گروه ها در ازاى آنكه قدرت نظامى را به ارتش بازگرداند موافقت نمايندگان مذكور را براى اعطاى قدرت بيشتر به رياست جمهورى جلب كرد و بدين ترتيب رئيس جمهور كه در ساختار سياسى پاكستان مقامى تشريفاتى بود به تصميم گيرنده اصلى كشور تبديل شد و نخست وزير كه مقام اجرايى كشور محسوب مى شد در جايگاه دستيار رئيس جمهور قرار گرفت.
اما در حالى كه قرار بود تا پايان سال جارى ميلادى، پرويز مشرف لباس نظامى اش را براى هميشه از تن درآورد و با ارتش وداع كند، اكنون خبر مى رسد كه مشرف با مراجعه به پارلمان موفق شده پست فرماندهى ارتش را همچنان در اختيار خود نگاه دارد. ماجراى اين خلاف وعده مشرف از هنگامى شروع شد كه مشرف اعلام كرد به وعده اش مبنى بر ترك فرماندهى ارتش عمل نخواهد كرد.
در آن هنگام البته بسيارى از اسلام گرايان افراطى مجلس پاكستان كه افزايش قدرت رئيس جمهور را در ازاى ترك ارتش از سوى مشرف پذيرفته بودند زبان به انتقاد گشودند و خواستار انصراف او از انجام اين تصميم شدند اما مشرف كه به حمايت اكثريت پارلمان از تصميمش ايمان داشت، موضوع را به پارلمان كشاند و سرانجام =، پارلمان پاكستان با اكثريت آرا لايحه پيشنهادى مشرف را تصويب كرد. در اين لايحه اختيار ارتش و رياست جمهورى تا سال ۲۰۰۷ ميلادى به مشرف سپرده شده است.
مخالفان اين لايحه مشرف را به فريبكارى متهم مى سازند و مى گويند كه سال گذشته او پيشنهاد ترك فرماندهى ارتش را با هدف جلب موافقت اسلام گرايان درباره افزايش اختيارات رئيس جمهورى داده بود، در حالى كه از همان زمان هم مشرف اعتقادى به ترك ارتش نداشت. اين منتقدان اضافه مى كنند كه لايحه اخير، اختيارات مشرف را تا حد مغاير با قانون اساسى افزايش خواهد داد و ديكتاتورى نظاميان را همچنان در پاكستان تداوم خواهد بخشيد. در مقابل اين مخالفان، مشرف اعلام كرده كه اعتقاد دارد ۹۶ درصد از شهروندان پاكستانى خواستار تصدى هر دو پست از جانب وى هستند.
در همين حال سخنگوى دولت پاكستان نيز با رد اظهارات مخالفان، تصريح كرده كه تصويب اين لايحه، دموكراسى را در پاكستان تضمين و به برقرارى ثبات و آرامش كمك خواهد كرد. اگرچه مشرف با عضو كردن چهارتن از جنرال هاى پاكستانى در شوراى امنيت ملى كشورش، عملاً ارتش را به قدرت ارشد و محورى كشور تبديل كرده و غيرنظاميان را به حاشيه رانده است اما در همان حال وى از اينكه جنرال ها فضايى براى انجام اقدامات خودسرانه بيابند در هراس است.
تحليلگران تاكيد مى كنند كه مشرف به اين ترتيب و با تداوم حكومت بر ارتش عملاً نظريات همكاران نظامى اش را زيرنظر مى گيرد و از پيدايش قطب دوم قدرت در كشور جلوگيرى مى كند.
به موازات اين تثبيت پايه هاى حكومت و گسترش دامنه قدرت در داخل پاكستان، مشرف روابط خارجى با شركا و نيز مهمترين دشمن پاكستان، هند، را نيز بهبود مى بخشد. اقدام شگفت انگيز وى در نزديكى به ايالات متحده پس از حمايت از طالبان و بهبود جايگاه دولت پاكستان در جامعه كشورهاى مشترك المنافع انگليس بعد از انجام آزمايش هاى اتمى نشان دهنده آن است كه مشرف راه هاى فرار از بحران را به خوبى مى شناسد و براى فرار از مشكلات تكنيك هاى كارآمدى را در نظر دارد.
اظهارات او درباره كشمير نيز از سوى ناظران، گام مهمى در جهت كاهش تنش با هند تلقى مى شود. ناظران مسائل هند و پاكستان، با شگفتى از اظهارات مشرف، مبنى بر اينكه به جز استقلال كشمير، راه هاى ديگرى را نيز براى حل اين بحران ميسر مى داند، دنبال مى كنند و مى گويند اين نخستين بارى است كه مشرف موضع مورد تاكيد پاكستان در خصوص انجام همه پرسى را در كشمير تغيير مى دهد.
اين تكنيك ها اما با هر هدفى كه به كار رفته باشد، در داخل پايه هاى حكومت ژنرال را تثبيت مى كند و در خارج براى او مقبوليت عمومى به وجود مى آورد. خارجى ها و پاكستانى ها مى دانند كه اگرچه انتقاداتى نسبت به سياست ها و استراتژى هاى مشرف وجود دارد اما تا زمانى كه بديل مناسب ترى در مقابل مشرف وجود ندارد، همان بهتر كه از جنرال حمايت شود.
ازطرف ديگرتنها چند ساعت پس از پيشنهاد غيرمنتظره و تحيرآور پرويز مشرف، رييس جمهور پاكستان براي غيرنظامي‌كردن منطقه مورد مناقشه كشمير، مقامات هند و پاكستان يكصدا با اين پيشنهاد مخالفت كردند. مقامات هندي بي‌آنكه حتي حاضر به بررسي محتواي پيشنهاد مشرف و بررسي گسترده آن شوند گفتند اين پيشنهاد بايد از كانال‌هاي صحيح و متعارف مطرح شود. در همين حال رهبران پاكستان نيز پيشنهاد رييس جمهور اين كشور را تقبيح كردند و با تصريح بر اينكه نفس طرح اين پيشنهاد اشتباه بوده آن را خيانت به آرمان كشمير دانستند.نقطه تناقص‌آميز در اظهارات مشرف پيرامون لزوم غيرنظامي‌كردن كشمير آن بود كه پيشنهادي كه مي‌توانست به گذر از بن‌بست كنوني در مذاكرات دو طرف بر سر پايان دادن به مناقشه كشمير تبديل شود، موجب شد ناتواني دو طرف در حل و فصل ساده‌ترين مسائل در مناقشه 57 ساله بر سر كشمير كه تاكنون عامل در گرفتن سه جنگ و مرگ ده‌ها هزار تن بوده بيش از پيش آشكار شود.
تحليلگران عواملي چون زمان طرح اين پيشنهاد، وضعيت سياسي دو كشور و تاثير نظاميان بر تصميم‌گيري‌هاي ميان هند و پاكستان را از جمله عواملي مي‌دانند كه در شكل‌دادن به موضع‌گيري‌هاي اخير در قبال پيشنهاد مشرف دخيل بوده‌اند. نه دولت جديد تحت رهبري حزب كنگره در دهلي نو و نه كابينه شوكت عزيز، نخست‌وزير پاكستان كه به تازگي قدرت را در دست گرفته است از توان سياسي لازم براي گذر از مخالت‌هاي افراطي و به تصويب رساندن طرحي تاثيرگذار در پارلمان دو كشور برخوردار نيستند.
علاوه بر اين هيچ يك از دو كشور قدرت نظامي كافي براي كنترول همه‌جانبه كشمير را ندارد و در چنين شرايطي ادامه مذاكرات صرفاص موجب خواهد شد تحولاتي سطحي به وقوع پيوندد بي‌آنكه تغييري جدي در وضعيت كشمير و كاهش اختلاف نظرها بين دهلي نو و اسلام‌آباد براي پايان دادن به اين مناقشه ديرينه به وجود آيد.آجاي ساهن، مديرعامل انستيتوت مديريت بحران كه از موسسات نظريه‌پرداز هندي است، مي‌گويد: اين قسم پيشنهادات با هدف پيشبرد پروسه صلح مطرح نمي‌شوند بلكه عاملي براي سدكردن راه دستيابي به توافقات تاثيرگذار براي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران كشمير هستند و رسانه‌هاي گروهي به شكلي غيرقابل اجتناب در اين دام گرفتار مي‌آيند و دنيا را با توفاني بين‌المللي بر سر پيشنهادهاي جديد مواجه مي‌كنند.
او مي‌افزايد: اين ايده كه مذاكرات نتيجه‌يي متفاوت از واقعيت‌هايي كه موازنه قدرت به‌دست مي‌دهند، خلق كند به غايت مضحك است. از زمان گذشته و زماني كه آتال بيهاري واجپايي، نخست‌وزير پيشين هند دست دوستي به سوي پاكستان دراز كرد پيشرفت‌هايي در مذاكرات دوجانبه به دست آمده است اما اين به معناي يافتن راهكاري براي پايان دادن به بحران كشمير نبوده و نيست.
خطوط بسراني بين لاهور در پاكستان و امرسيار در هند برقرار شده‌اند، خطوط هوايي پرواز بين دو كشور را از سر گرفته‌اند و اولين گروه از زوار پاكستاني اجازه داده شد براي ديدار از زيارتگاه‌هاي صوفي‌ها در بخش هندي كشمير وارد اين منطقه شوند. در نگاه اول پيشنهاد مشرف جامع و گامي بزرگ به جلو به نظر مي‌آيد. او تصريح كرد پاكستان از اصرار خود براي برگزاري انتخابات در مورد تعيين سرنوشت كشمير و مراجعه به آراي ساكنان كشمير در مورد واگذاري حاكميت اين منطقه به هند يا پاكستان چنانچه دهلي نو از پافشاري خود از تبديل خط آتش‌بس كنوني به عنوان خطوط مرزي دايم دست بردارد، صرف‌نظر خواهد كرد.
او در برابر هر دو طرف را به عقب‌كشيدن نيروهاي خود از كشمير، شناسايي و به رسميت شناختن هر يك از هفت بخش كشمير و موكول كردن تصميم‌گيري در مورد سرنوشت اين منطقه به زماني در آينده فراخواند. منموهن سينگ، گفته بود كشورش از هرگونه گزينه محتملي براي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران كشمير در سايه مذاكره استقبال مي‌كند اما به رغم اين اظهارات آنگونه كه مشرف پيشنهاد خود را مطرح كرد بيشتر به تلاش براي آغاز حركتي تبليغاتي به نمايش شباهت داشت تا اقدامي جدي براي پايان دادن به بحران كشمير تلقي شود. سوميت گانگلي، مديربرنامه تحقيقات هند دانشگاه اينديانا در ايالات متحده مي‌گويد مشرف در انجام حركات تاكتيكي با هدف گرفتن امتياز از طرف مقابل استاد است اما در اين مورد خاص چنين اقداماتي هيچ نتيجه عملي‌يي در بر نخواهد داشت.
او با يادآوري بي‌اعتمادي عميق اما قابل درك مشرف نسبت به دهلي نو به واكنش هدفمند حزب كنگره به پيشنهاد مشرف اشاره كرد. واكنش دولت تحت رهبري حزب كنگره در دهلي نو به اين پيشنهاد بسيار سرد بود. ناتج سينگ سارنا، از مقامات ارشد هندي با لحني كنايه‌آميز گفت: به باور ما مساله جامو و كشمير موضوعي نيست كه با گفت و گو از طريق رسانه‌ها بتوان به حل و فصل آن كمك كرد.
البته حتي گروه‌هاي جدايي‌طلب كشمير هم از پيشنهاد مشرف شگفت‌زده شدند. دليل اصلي اين تحير اين بود كه رييس جمهور نظامي پاكستان تا پيش از اين هيچ‌گاه به استقلال كشمير به عنوان راه‌حل سومي براي پايان دادن به بحران خونبار كشمير اعتقاد نداشت.
ميرويس عمر فاروق، رييس ائتلاف گروه‌هاي جدايي‌طلب كشمير در واكنش به آنچه مشرف گفته بود، اعلام كرد مادامي كه مردم كشمير در مذاكرات هند و پاكستان بر سر اين منطقه نماينده‌يي نداشته باشند سرنوشت اين مذاكرات چون گذشته خواهد بود. وضع در داخل پاكستان هم چندان متفاوت نبود و پيشنهاد مشرف موجب نشد جناح‌هاي متعدد پاكستاني از موضع‌گيري در قبال آن خودداري كنند.
بي‌نظير بوتو، نخست‌وزير پيشين پاكستان اين طرح را خيانت به كشميري‌ها توصيف كرد. سيد صلاح‌الدين، مرجع نظامي كشميري حزب المجاهدين پيشنهاد مشرف را رد كرد و گفت: چنين اظهاراتي موجب ايجاد شكاف در مواضع پاكستان در قبال كشمير خواهد شد و به منافع ملي اين كشور لطمه وارد مي‌آورد.
نجم ستي، مدير روزنامه فرايدي تايمز لاهور مي‌گويد: مشكل اصلي مشرف ناتواني او در متقاعدكردن پاكستاني‌ها به پذيرش اين پيشنهاد و بررسي آن است. برخلاف مخالفان طرح مشرف، بسياري آن را پيشنهادي شجاعانه و قابل ستايش مي‌دانند اما آنچه موجب مي‌شود اين پيشنهاد سرنوشت‌ساز موجب نشود تحولي جدي در مناقشه بر سر كشمير به وجود نيايد فقدان حمايت عمومي از آن است.