پنجشنبه، ۱۰ جنوری ۲۰۰۸
مروری بر
تنشهای پيچيده و ناگفتۀ
افغانستان و پاکستان
)زيميرو(
احزاب، قانون و حاکميت در پاكستان
بر اساس قانون اساسي پاكستان ، نخست وزير از سوي نمايندگان مجلس ملي انتخاب مي‌شوند و اكثريت حزبي در اين مجلس به معناي در اختيار گرفتن تمامي امور اجرايي كشور است.
فهرست مهمترين احزاب سياسي پاكستان و ميزان قدرت سياسي هركدام بدين
ترتيب است :
نام حزب / رهبر حزب
- حزب ملي عوام
ANPاسفنديار
ولي خان
- جنبش ملي بلوچستان(حي)
BNM/Hدكتر
حي بلوچ
- حزب ملي بلوچ
BNPسردار
اختر مينگال
- حزب جمهوري وطن
JWPاكبر
خان بوگتي
- جمعيت الحديث
JAHساجد
مير
- جمعيت علماي اسلام - شاخه فضل
JUP/F
فضل الرحمان
- جمعيت علماي اسلام شاخه نيازيJUP/NI
سميع الحق
- حزب ملت
NPPفاروق
لغاري
- شوراي ملي ياكهتي
MYCقاضي
حسين احمد
- جماعت اسلامي پاكستان
JIPقاضي
حسين احمد
-جمعيت علماي پاكستان شاخه نوراني
JUP/NOشاه
احمد نوراني
- جنبش متحده قومي - شاخه الطاف
MQM
الطاف حسين
- حزب ملي مردم
NPP
غلام مصطفي جتويي
- حزب عوام پختون خواه
PKMAPمحمود
خان اچكزيي
- حزب قومي پختون
PQP
محمد افضل خان
- تحريك عوام پاكستان
PAT
طاهرالقادري
- مسلم ليگ - شاخه جونجو
PML/Jحامد
ناصرچاتها
- مسلم ليگ - شاخه نواز
PML/Nنواز
شريف
- مسلم ليگ- شاخه قائد اعظم
PML/Qچوهدري
شجاعت حسين
- مسلم ليگ پاكستان شاخه‌فدا
PML/Fملك
محمد قاسم
- مسلم ليگ شاخه قاسم
PML/Qملك
ميرحضرخان
- تحريك انصاف
IPPعمران
خان
.
جايگاه و كرسيهاي احزاب در دوازدهمين دوره مجلس ملي پاكستان :
مسلم ليگ شاخه قائد اعظم يا حزب حاكم
165
حزب مردم شاخه بي‌نظيربوتو 63
مجلس متحده عمل
59
مسلم ليگ شاخه نواز 18
جنبش متحده قومي شاخه الطاف 18
حزب عوامي پختون خواه 4
تحريك انصاف
3
گروه مستقل
12
.
اختلاف‌هاي سياسي بين رهبران احزاب سياسي پاكستان از جمله جنبش دمكراتيك همه حزبي (اي.پي.دي.ام) به محوريت حزب مسلم ليگ (شاخه نواز)و حزب مردم به رهبري بي‌نظير بوتو درباره تحريم و يا شركت در انتخابات پارلماني با وجود اظهارنظرهاي خوشبينانه نوازشريف همچنان به قوت خود باقي است.
با نزديك شدن به 16دسامبركه ازسوي پرويز مشرف براي لغو وضعيت فوق‌العاده در كشور درنظر گرفته شده است، آرايش سياسي احزاب شكل روشن‌تري بخود مي‌گيرد. قرار است جنبش دمكراتيك همه حزبي درباره تحريم انتخابات تصميم بگيرد،اما ترديد نواز شريف در تحريم انتخابات، چشم‌انداز روشني براي تصميم امروز اين جنبش ايجاد نكرده است. مشروط كردن تحريم انتخابات به حضور همه احزاب مخالف دولت از جمله حزب مردم، تصميم‌گيري دراين خصوص را براي جنبش همه حزبي والبته شاخه نواز مسلم ليگ مشكل و پيچيده‌تر كرده است. درحالي كه قرار است امروز موضع نهايي جنبش همه حزبي درباره انتخابات اعلام شود، يكي از محورهاي اصلي احزاب مخالف دولت يعني بي‌نظير بوتو درخارج از پاكستان حضور دارد.
حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) تاكيد كرده بود در صورتي كه يكي از مهمترين جنبش‌هاي مخالف دولت ،موافق تحريم انتخابات نباشد، هرگونه تلاش در اين راستا عقيم خواهد ماند. هر دو رهبر سياسي در ديداري توافق كردند كه كميته‌اي هشت نفره تشكيل شود تا منشور مشترك 15ماده‌اي را تدوين كنند، اما اين كميته مشترك روي 13بند به تفاهم رسيد و دو بند باقي مانده تاكنون لاينحل باقي مانده است.
بنداول مورداختلاف مربوط به بازگشت و احياي قضات و ديوان عالي است و بند ديگر مربوط به تعيين ضرب‌الاجل براي ارايه منشور به رييس جمهوري پاكستان است.
حزب مردم موافق اين دو بند نيست، اما مسلم ليگ (شاخه نواز)بر اين دو بند منشور تاكيد دارد.
احسن اقبال، سخنگوي اين حزب در اين مورد مي‌گويد كه "ما همچنان بايد اين دو موضوع را حل كنيم و من درباره حل سريع اين موضوع‌ها خوشبين هستم." نواز شريف و بي‌نظير بوتو معتقدند كه دولت پرويز مشرف سعي مي‌كند تا در انتخابات هشتم جنوري تخلف كند و اين دو رهبر سياسي، تاكنون درباره شرايطي كه بايد براي جلوگيري از اين تخلفات اعمال شود به توافق نرسيده‌اند.
بازي سياسي احزاب :چشم انداز بازي‌هاي بازيگران صحنه سياسي پاكستان هرگونه پيش‌بيني درباره آينده سياسي اين بازيگران را پيچيده كرده است.
- پرويز مشرف ، رييس جمهوري پاكستان هم اينك با خيالي آسوده نظاره‌گر بازي احزاب مردم و مسلم ليگ شاخه نواز از يكسو و مسلم ليگ شاخه قائد اعظم از سويي ديگر است.
اقدام‌هاي وي در صحنه سياسي پاكستان تاكنون به چند نتيجه منتج شده است:
اول ايجاد تعادل بين احزاب سياسي،دوم ايجاد زمينه اختلاف بين سه حزب
عمده پاكستان يعني مسلم ليگ شاخه نواز و شاخه قائد اعظم و حزب مردم،
سوم حذف تدريجي وكلا از دايره سهم خواهي قدرت، چهارم دور كردن سايه
تحريم از سر انتخابات
حزب مسلم ليگ (شاخه نواز)
باتوجه به‌اظهارات اخير نواز شريف مبني بر اينكه انتخابات بايد به همه پرسي عليه مشرف تبديل شود، به نظر مي‌رسد اين حزب براي تحريم انتخابات دچار ترديد شده باشد.
برجسته‌تر شدن نقش بي‌نظير بوتو در صحنه سياسي پاكستان، نوازشريف را مجاب كرده است كه باكارت حزب مردم دربازي قدرت حضور پيدا كند، هرچند بطور علني موضع خود را روشن نكرده است. حزب مردم در شرايط فعلي از نظر تشكيلاتي و سياسي وضع و موقعيت مناسبتري نسبت به مسلم ليگ (شاخه‌نواز)دارد،لذا تمايل نوازشريف به شركت در انتخابات به ارزيابي وي از وضعيت موجود برمي گردد.
حزب مردم
بي‌نظير بوتو در شرايطي كه جنبش همه حزبي درآستانه تصميم‌گيري براي
تحريم يا شركت در انتخابات است، به دبي سفر كرده و بطور عملي هرگونه
توافق با نواز شريف درباره منشور مشترك مطالبات را به محاق برده است.
وي، درپشاور گفته است كه "اگر ما انتخابات را تحريم كنيم، به مشرف اين
امكان را خواهيم داد تا با كسب دو سوم اكثريت در پارلمان، به حالت فوق-
العاده اعتبار ببخشد."
بنابراين، شركت حزب مردم در انتخابات قطعي است و نامزدهاي اين حزب در
سراسر پاكستان خود را براي رقابت با ساير نامزدهاي حزبي آماده مي‌كنند
و اين حزب درزمان حاضر با حزب جمعيت علماي اسلام (شاخه فضل) دربرخي
حوزه‌هاي انتخابيه به توافق رسيده و به نظر مي‌رسد كه در ساير حوزه‌ها
نيز درچند روز آينده به توافق دست يابد.
حزب مسلم ليگ (شاخه قائد اعظم)
نكته ديگري كه درحال حاضر براي حزب مردم آزاردهنده است، رفتار سياسي و
اقدام‌هاي ايذايي حزب مسلم ليگ شاخه قائد اعظم است.
شكايت
"سيف‌الله ابرو" يك نامزدانتخاباتي مجلس ملي از حزب مسلم ليگ شاخه قائد
اعظم از "بي‌نظير بوتو" در دادگاه لاركانه يكي از اقدام‌هاي ايذايي اين
حزب عليه بي‌نظير بوتو بود. ابرو با حضور در دادگاه لاركانه اعلام كرده
كه خانم بوتو به دليل داشتن پرونده فساد مالي حق شركت در انتخابات را
ندارد. مسلم ليگ قائداعظم بطور قطع از گرايش مشرف به بوتو رضايت ندارد
و لذا، تلاش مي‌كند بااقدام‌هاي ايذايي، چهره سياسي خانم بوتو را تخريب
كند. اين حزب از توافق‌هاي انجام شده ميان مشرف و بوتو ناخرسند است و
اين ناخرسندي در رفتار اعضاي اصلي قائد اعظم به خوبي نمايان شده است.
شيخ رشيد احمد، شجاعت حسين و پرويز الهي از جمله اعضاي ارشد مسلم ليگ هستند كه طي يك ماه گذشته به كرات از وضعيت موجود ابراز نارضايتي كرده‌اند. مسلم ليگ شاخه قائد اعظم از ائتلاف با نواز شريف نيز بازمانده است، لذا نااميدانه چشم به پرويز مشرف دارد تا با حمايت‌هاي غيرمستقيم زمينه حضور مجدد در قدرت را براي آنها فراهم كند، هر چند مشرف بارها اعلام كرده كه از هيچ حزبي حمايت نخواهد كرد.
مجلس متحده عمل پاكستان متشكل از شش حزب مذهبي جمعيت علماي اسلام (شاخه فضل)، جماعت اسلامي، جمعيت اهل حديث، جمعيت علماي پاكستان، حزب اسلامي و حزب تنظيم اسلامي است. اميرقاضي حسين‌احمد رهبرجماعت‌اسلامي و منشي مجلس متحده عمل نقش موثري در مواضع اين تشكل دارد و اين حزب سه‌شنبه گذشته بطور رسمي اعلام كرد كه انتخابات پارلماني پاكستان را تحريم خواهد كرد. درزمان حاضر اين حزب و شاخه نواز مسلم ليگ از اعضاي موسس جنبش دمكراتيك همه حزبي (اي.پي.دي.ام) هستند كه قرار است امروز نظر نهايي خود را درباره انتخابات پارلماني پاكستان اعلام كنند. جنبش همه حزبي تهديد كرده است درصورتي كه مشرف تا دسامبربه اين مطالبات پاسخ ندهد، انتخابات را تحريم خواهند كرد.
قاضي حسين احمد منشي مجلس متحده عمل تاكيد كرده است كه وضعيت قضات و ديوان عالي بايد به قبل از سوم نوامبر بازگردد و در غير اين صورت پايان وضعيت فوق‌العاده فايده‌اي نخواهد داشت. مواضع قاضي حسين احمد از يكسو و مواضع و اظهارات مولانا فضل الرحمان رهبر جمعيت علماي اسلام (شاخه فضل) باعث تشديد اختلافات در مجلس متحده عمل شده و اين تشكل را در آستانه فروپاشي قرار داده است.
فضل الرحمان بااشاره به مواضع اخير مجلس متحده عمل در قبال موضوع تحريم انتخابات تاكيد كرده است كه تصميم تحريم متعلق به مجلس متحده عمل نيست، بلكه موضع جنبش دمكراتيك احزاب سراسري (همه حزبي) مي‌باشد. مجلس متحده عمل به تازگي بدون حضور حزب جمعيت علماي اسلام(شاخه فضل) با پيوستن به جنبش دمكراتيك همه حزبي، انتخابات را تحريم كرده است. فضل الرحمان با تاكيد بر استقلال تصميم‌هاي حزبي اظهار داشته است كه مجلس متحده عمل در نهايت به راه اصلي خود يعني شركت در انتخابات رضايت خواهد داد. اختلاف در جناح مذهبي احزاب پاكستان بيش از آنكه به ضرر جنبش همه حزبي باشد به نفع مشرف و حزب مردم تمام خواهد شد. تمايل شديد فضل الرحمان به حضور درانتخابات ازيكسو و چند دستگي در جنبش متحده عمل و نيزسكوت ساير احزاب زيرمجموعه اين تشكل، وزنه سياسي حزب مردم در انتخابات را افزايش داده است. مذاكرات اخيرجمعيت علماي اسلام باحزب مردم نيز تير خلاص را به مجلس متحده عمل وارد كرده است. درمجموع ، به نظر مي‌رسد باتوجه به وضعيت احزاب سياسي پاكستان قبل از برگزاري‌انتخابات، حزب مردم از فرصت بهتري براي كسب بيشترين آرا برخوردار است، اما اين امر به معناي تعيين نخست وزيري از سوي حزب مردم در مجلس ملي آينده پاكستان نخواهد بود.
وجود موانع قانوني براي شخص خانم بي‌نظير بوتو، نفوذ ساري و نه جاري حزب مسلم ليگ شاخه قائد اعظم درساختار سياسي پاكستان و نيز حضور حزبي تشكيلاتي و تازه نفس بنام شاخه نواز مسلم ليگ كه آماده بازسازي حزبي است و درنهايت تمايل مشرف براي تشكيل دولت آينده بصورت ائتلافي، همگي از شاخص‌هايي است كه نشان مي‌دهد :
اول: هيچ كدام از احزاب توانايي حذف يكديگر را ندارند
دوم: مجلس ملي آينده پاكستان مجلسي است ائتلافي، بنابراين نخست وزير آينده نيز بر اساس توافق احزاب تعيين خواهد شد.
تحولات سياسي پاكستان در هفته‌هاي اخير بار ديگر احزاب مردم و حزب مسلم ليگ(شاخه‌نواز) را در كنار يكديگر قرار داده است. "بي‌نظير بوتو" اعلام كرده است در صورتي كه حزب مردم در مجلس ملي آينده اكثريت نسبي را كسب كند، از ائتلاف با حزب مسلم ليگ(شاخه‌نواز) استقبال خواهد كرد. توافق و نزديكي بي‌نظير بوتو رهبر حزب مردم و "محمد نواز شريف" رهبر حزب مسلم ليگ(شاخه‌نواز) قبل از اينكه ناشي از نگاه مشترك واقعي به تحولات سياسي باشد، نشانگر اتحادهاي موقت سياسي انتخاباتي است. نواز شريف با وجود ممنوعيت شركت در انتخابات از سوي كميسيون انتخابات پاكستان، تاكنون تلاش كرده در مواضع سياسي، خود را به موازات اردوگاه حزب مردم تنظيم كند. برجسته‌تر شدن نقش بي‌نظير بوتو در صحنه سياسي پاكستان، نواز شريف را مجاب كرده است كه با كارت حزب مردم در بازي قدرت حضور پيدا كند، هرچند بطور علني موضع خود را روشن نكرده است. حزب مردم در شرايط فعلي از نظر تشكيلاتي و سياسي وضع و موقعيت مناسبتري نسبت به مسلم ليگ (شاخه نواز) دارد، از اين رو تمايل محمد نواز شريف به شركت در انتخابات به ارزيابي وي از وضعيت موجود بازمي‌گردد.
پس ازبرگزاري انتخابات عمومي سال 2002ميلادي پاكستان،بي‌نظير بوتو براي حضوري فعال‌تر درصحنه سياسي كشور، در سال 2005ميلادي اقدام به ائتلاف با رقيب حزبي خود يعني حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) كرد. نواز شريف كه پس‌ازكودتاي نظامي جنرال مشرف به عربستان سعودي تبعيد شد، در كنار خانم بوتو، در 13مي‌سال 2005ميلادي در لندن ميثاق موسوم به ائتلاف اعاده دمكراسي را به امضا رساند. امضاي اين ميثاق، باعث چشم‌پوشي بي‌نظير بوتو از جذابيت‌هاي قدرت نشد و بر همين اساس طي تلاش‌هاي پنهاني و درك فضاي سياسي پاكستان در اواخر دوره اول رياست جمهوري مشرف، به مذاكره پنهاني با وي(مشرف) روي آورد. اين مذاكرات در ابوظبي استمرار داشت تا اينكه برخي جزييات اين مذاكرات در رسانه‌هاي پاكستان منعكس شد و علني شدن آن با واكنش برخي گروه‌ها و احزاب سياسي داخلي روبه رو گرديد.
تشكيل ائتلاف براي اعاده دمكراسي از سوي اين دو حزب در لندن، با آغاز مذاكرات رهبر حزب مردم با جنرال مشرف در دبي(امارات عربي متحده) تا حدود زيادي نواز شريف و حزب وي را از بي‌نظير بوتو دور كرده بود. پس از افشاي اين مذاكرات، بي‌نظير بوتو در 14دسامبرسال 2007 ميلادي تصميم خود براي بازگشت به كشور را اعلام كرد. اعلام فرمان آشتي ملي از سوي پرويز مشرف در پنجم اكتبر سال جاري ميلادي زمينه حضور دوباره حزب مردم در صحنه سياسي پاكستان را فراهم كرد.
پيش بيني توافق وائتلاف بوتو و نواز شريف در پاكستان تا حدودي غير قابل پيش بيني بوداما همانطور كه در سطور قبلي اشاره شد، تحولات سياسي اين كشور به سمتي حركت كرد كه به نظر مي‌رسد اين دو رهبر چاره‌اي جز اتحاد و ائتلاف جديد سياسي ندارشتند. اولين نشت مشترك نواز و بوتو 15نوامبر برگزار شد و حزب مردم و مسلم ليگ (شاخه‌نواز) براي تشكيل ائتلاف سياسي عليه مشرف به توافق رسيدند. بوتو در اين نشست به نواز شريف گفته بود كه براي احياي دمكراسي وحدت دو حزب مهم پاكستان ضروري است. حزب مردم و حزب مسلم ليگ(شاخه‌نواز) پاكستان به تناوب به سمت نخست وزيري اين كشور انتخاب شده‌اند و در زمان حاضر نيز بوتو براي بار سوم مايل است اين مقام را كسب كند. بوتو و نواز شريف در سال‌هاي پيش از 1999ميلادي و قبل از كودتاي بدون خونريزي مشرف كه موجب بركناري شريف به عنوان نخست وزير وقت شد، هر يك به تناوب دو دوره نخست وزير بوده‌اند - بوتو در فاصله سال‌هاي 1988تا 1990 و 1993تا 1996ميلادي. شريف در فاصله سال‌هاي 1990تا 1993و 1997تا 1999ميلادي و در اين مدت هروقت يكي بركرسي نخست وزيري تكيه‌زده ديگري درگيردوسيه شكايتي در دادگاه بوده كه بيشتر اين شكايات نيز مربوط به دوسيه هاي فساد مالي مي‌شدند.