میر غلام محمد غبار

Sun, September 2, 2007 9:45 am

معرفی رجال عمده افغانی در مشروطیت اول و دوم

به مناسبت استقلال افغانستان

نويسنده : رحيم آريا

میر غلام محمد غبار :

میرغلام محمد غبار ولد میر محبوب خان کابلی در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی (۱۸۹۸م) در منطقه دروازه لاهوری شهر کابل به دنیا امد و دروس ابتدایی را از خانواده خود فراگرفت مطالعاتش خصوصی و بیشتر در رشته های تاریخ و ادب و فلسفه و اجتماعیات و امثال آن بوده است. ایام جوانی اش مصادف با زمانی بود که در افغانستان مقدمات یک تحول اجتماعی آهسته آهسته پدیدار می شد. ا و در اواخر عهد امیر حیبب الله خان به جمع جوانان مشروطیت خواه پیوست و مطالعات خود را درتاریخ و اجتماعیات ادامه داد وی در سال ۱۲۹۶ در گمرگ خان اباد ولایت کندز مامور بود.

غبار در دوره امانی به مشاغل زیر اشتغال داشت :

· مدیریت جریده هفته وار «ستاره افغان» از زمستان ۱۲۹۸ تا تابستان ۱۲۹۹ (۱۹۱۹-۱۹۲۰) (این نشریه در دو صفحه با مضامین انتقادی و اصلاحی در مطبعه ی سنگی جبل السراج و باز در چاریکار (ولایت پروان) چاپ و نشر می شد.)

· ریاست یکی از شعب وزارت امنیه عمومیه: ۱۲۹۹- ۱۳۰۰ (۱۹۲۰-۱۹۲۱)

· عضویت هیأت تنظیمیه ولایت هرات: ۱۳۰۰

· معاونیت تصدی شرکت امانیه و نمایندگی تجارتی در نمایشکاه مسکو: ۱۳۰۳ (۱۹۲۴)

· کاتب وزارت مختاری افغانستان در پاریس: ۱۳۰۵ (۱۹۲۶)

· مدیریت گمرکات ولایت قطغن و بدخشان: ۱۳۰۶ (۱۹۲۷)

· وکالت انتخابی شهریان کابل در لویه جرگه پغمان: ۱۳۰۷ (۱۹۲۸)

در دوره نادر شاه :

§ سرکاتب وزارت مختاری افغانستان در برلین: ۱۳۰۹ (۱۹۳۰) غبار از این وظیفه استعفا کرده و به افغانستان بر می گردد و در مبارزه بر ضد استبداد نادرشاه مستقیماً دخیل می شود.

§ عضویت انجمن ادبی کابل: ۱۳۱۰-۱۳۱۱ (۱۹۳۱-۱۹۳۲)

§ محبوس سیاسی: ۱۳۱۲-۱۳۱۴ (۱۹۳۳-۱۹۳۵). (از سبب تروری که در سفارت خانه دولت انگلیس در کابل از طرف یک افغان بنام محمد عظیم خان به عمل آمد و سه نفر از مربوطین آن سفارت کشته شدند.)

§ تبعید سیاسی در ولایت فراه و قندهار از جهت حادثهء مذکور: ۱۳۱۴-۱۳۲۱ ( ۱۹۳۵-۱۹۴۲)

§ عضویت انجمن تاریخ در کابل: ۱۳۲۲-۱۳۲۷ (۱۹۴۳-۱۹۴۷)

§ نماینده ی انتخابی شهریان کابل در دورهء هفتم شورای ملی: ۱۳۲۸-۱۳۳۰ (۱۹۴۹-۱۹۵۱)

§ مؤسس و منشی حزب وطن و مؤسس و صاحب امتیاز جریده ی وطن ارگان حزب: ۱۳۲۹-۱۳۳۰ (۱۹۵۱-۱۹۵۲). (جریده ی وطن که در چهار صفحه با روش انتقادی در مطبعه ملی چاپ می شد در سال ۱۳۳۰(۱۹۵۱) از طرف حکومت توقیف و حزب وطن در سال ۱۳۳۱ (۱۹۵۲) از طرف حکومت ممنوع شناخته شده و بعداً در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) انحلال آن رسماً از سوی حکومت اعلام گردید.)

§ محبوس سیاسی : ۱۳۳۱-۱۳۳۵ (۱۹۵۲-۱۹۵۶)

§ ۱۳۳۵-۱۳۵۶ (۱۹۵۶-۱۹۷۸): مدت بیست سال دیگر غبار،روزنامه نگار، نویسنده و مورخ، در اثر مراقبت و فشار خانواده ی حکمران مجبور شده بود که در منزل خویش مشغول فعالیت های سیاسی، مطالعه و یا تالیف باشد. غبار در همین دوره کتاب افغانستان در مسیر تاریخ را نوشت. در طول این مدت، دولت به هر وسیله که می شد از نشر جریده، مقاله و یا کتاب از طرف غبار ممانعت می کرد. حکومت در همین دوره جلد اول افغانستان در مسیر تاریخ را توقیف نمود. و همچنین از انتخاب شدن غبار در شورا در دورهء دوم "دموارسی دولتی" جلوگیری کرد.

§ وفات: ۱۶ دلو ۱۳۵۶ (۵ فبروری ۱۹۷۸) . چند ماه قبل از سقوط دولت داودخان، میر غلام محمد غبار که برای معالجه مریضی معده به برلین غربی رفته بود وفات نمود. وی را در شهدای صالحین در شهر کابل دفن نمودند

غبار در لویه جرگه های پغمان ۱۳۰۳ و ۱۳۰۷ نماینده مردم کابل بود و افکار جوانان افغان را مانند یک عضو دست چپی نمایندگی میکرد در سال ۱۳۱۰ به عضویت انجمن ادبی کابل پذیرفته شد و سلسله مقالات (افغانستان و نگاهی به تاریخ ان ) را می نوشت تااینکه در سال ۱۳۱۱ در محبس سرای موتی کابل زندانی سیاسی گردید و تا سال ۱۳۱۵ در زندان بسر برد و بعدا به یکی از قرای دوردست ولایت فراه تبعید گردید و تا سال ۱۳۱۷ در ولایت فراه بود و بعدا به قندهار اورده شد که در انجا کتاب احمد شاه بابا را تالیف کرد و در سال ۱۳۲۰ دوباره به کابل امد و مدتی هم جریده انیس را منتشر میکرد. در انتخابات شورا به حیث نماینده مردم ولایت کابل انتخاب گردید و بعدا به تاسیس «حزب وطن» و نشر جریده هفتگی«وطن» پرداخت و وی در انتخابات دوره هشتم دوباره به نمایندگی مردم کابل انتخاب شد و در طی مظاهره که مردم کابل به طرفداری وی کردند دستگیر و مدت ۸ سال را دوباره را حبس گذراند و در سال ۱۳۳۹ از حبس رهایی یافت و در عین زمان کتاب افغانستان در مسیر تاریخ می نوشت .

مرحوم غبار در اواخر عمر مریض گردیده و در ۱۶ دلو سال ۱۳۵۶ در یکی از شفاخانه های برلین درگذشت. وی یک انسان بسیار ترقی خواه و وطندوست بود و قلم نیرومندی در تاریخ ، ادبیات و سیاست و اجتماعیات داشت . مرحوم غبار یکی از چهره های نقاد و دموکراسی خواه بود که در مراحل ترقی خواه و تجدد و حرکات ادبی و سیاسی افغانستان نقش کافی داشت و متحمل رنجهای فراوان دید و در حدود ۱۴ سال را در زندان گذراند و گاهی وی این بیت را زمزمه میکرد :

شعمها برده ام از صدق بخاک شهدا تادل و دیده خونابه فشانم دادند

غبار مرد دانشمند و ظریف و گویا بود، با نفوذ کلام و استدلال قوی میتوانست جوانان را بدور خود جمع نماید. بزگترین اثر غبار «افغانستان در مسیر تاریخ» در دو جلد است. این شاهکار علمی موثق ترین و دقیقترین وقایع تاریخی افغانستان را با قوت بیان و ظرافت ادبی برشتة تحریر در آورده است.

آثار مرحوم غبار:

۱. : افغانستان و نگاهی به تاریخ ان

۲. : احمد شاه بابا

۳. : جلد اول "افغانستان در مسیر تاریخ" ۱۳۴۶، مطبعه عمومی کابل که از طرف دولت توقیف گردید.

۴. جلد دوم "افغانستان در مسیر تارریخ": در سال ۱۹۷۳ در کابل تحریر گردید که سالهای پر ماجرای ربع دوم قرن بیستم را در بر می گیرد.به خاطر استبداد رژیم وقت چاپ کتاب در آن زمان ممکن نمی گردد و در سال ۱۹۹۹ در امریکا به چاپ می رسد.

۵. : خراسان (رساله)

۶. : افغانستان به یک نظر.

۷. : تاریخ افغانستان (از ظهور اسلام تا سقوط طاهریان)

۸. : تاریخ ادبیات دری افغانستان در قرون اخیر (کتاب درسی وزارت معارف)

روانش شاد باد!

عبدالرحمن لودین

محمد ولی خان دروازی

مولوی عبدالرؤف خان قندهاری (خاکی)

مولوی عبدالواسع (خاکی)

استاد عبدالرب خان قندهاری خاكی

سردار عبدالحسین عزیز

سید حسن شیون