Sun, August 26, 2007 8:47 am
نويسنده : رحيم آريا
معرفی
رجال عمده افغانی در مشروطیت اول و دوم به مناسبت
استقلال افغانستان
محمد ولي خان دروازی، از مشروطيت دوم، نايب السلطنه دولت امانی،
بعد از محمود طرزی وزير امور خارجه
محمد ولی خان دروازی :
محمدولی خان فرزند شهً ابولفيض خان و اصلاً يکی از شهزادگان درواز بوده که بعد از سقوط آخرين شاه درواز با پدر، عم و تعدادی از اقارب در وقت پادشاهی اميرعبدالرحمن بکابل آمد و در دربارهای اميرحبيب الله و امير امان الله در سياست وقت نقش عمده را بازی نمود.
وی از اشراف زادگان بدخشان بوده و سر دسته غلام بچه گان خاص دربار امیر حبیب الله خان بود.
اميرامان الله که از شاهزادگان آگاه و بيدار است با محمدولی خان آشنا می شود و به او اعتماد کلی پيدا ميکند بدينگونه ارتباط محمدولی خان با خاندان سلطنتی روز بروز زيادتر و محکمتر ميگردد و محمدولی خان از جريانات درونی خاندان سلطنتی باخبر می شود. فعاليت جوانان افزايش يافته و اميرامان الله ديد واديدهای مکرر را با محمدولی خان انجام ميدهد و امير امان الله دخترخاله مادرش سراج الخوانين را بنام محبوبه سلطان درقيد ازدواج محمدولیخان در می آورد. دراين ميان افکار سياسی سيد جمال الدين افغان در افکارجوانان راه می يابد، جوانان به دسته ها منقسم و هر يک به ذات خود در اطراف خود با جوانان و شخصيت های سياسی زمزمه های اين افکار مترقی را براه می اندازند.
محمدولی خان ضمن اينکه رئيس اشراف زادگان دربار بود، رياست فرهنگی ويا آمريت کتابخانهً دربار و آمريت اطلاعات را نيز به پيش ميبرد و در زمان اين وظيفهً خويش با امانت داری با روشنفکران برخورد کرده است.
وی در سال ۱۲۹۸ به رتبه جنرالی و نشان حسن خدمت توسط امیر افغانستان نواخته شد و بعداً به حیث سفیر سیار افغانستان به شوروی و دیگر کشورهای اروپایی سفر نمود و با موسس دولت شوروی و دیگر مبارزان انقلابی شوروی ملاقات نمود . بعد از برگشت به افغانستان در سال ۱۳۰۱ امیر افغان، ولی خان را به حیث وزیر امور خارجه افغانستان برگزید و بعداً به موجب فرمان امیر، ولی خان با نشان لمر اعلی و املاک در قلعه مراد بیگ کابل نواخته شد و درسال ۱۳۰۲ به رتبه وزارت حربیه (دفاع) رسید و چون درسال ۱۳۰۶ امیر قصد اروپا نمود، محمد ولی خان به حیث کفیل وزارت خارجه و کفیل مقام سلطنت باقی ماند.
وظايفی را که محمدولی خان در طول حيات خود انجام داده، کاميابانه بوده و حتی در وقت وکالت خود در سلطنت افغانستان موقعيت خاص داشته و نه تنها در وقت سفر اميرامان الله بخارج کفيل سلطنت بود، بلکه در طول سلطنت نه سالهً امير مذکور در امور سلطنت دخالت تام داشته وقتا فوقتا کار های پادشاهی را به پيش می برده است.
محمدولی خان خودش از مشروطه خواهان بود و تعداد زيادی را دراين راه به شمول اقارب خود تربيه کرد.
درزمان حبيب الله کلکانی محمد ولی خان در انزوا بسر ميبرد و مريضی دامنگير او ميشود و ميخواهد جهت تداوی بخارج سفر کند، ولی متاسفانه نمی تواند به بيرون مملکت غرض تداوی برود.
وی یک شخص ضد انگلیسی و ضد استعمار و خواهان پیشرفت و ترقی افغانستان بود و تا اخر عمر بر این موقف استوار ماند و یک انسان بسیار کاردان، وطنپرست و نهایت شجاع بود و بالاخره زمانیکه نادر خون اشام به قدرت رسید محمدولی خان با وجود ضعف جسمانی و کسالت محکوم به حبس ميشود و بعداً بدون محاکمه یکجا با محمود سامی قوماندان امنیه کابل در سال ۱۳۱۲ به دار اویخته شده وظالمانه اعدام ميگردند. روحش شاد باد!
قبر محمد ولی خان در قول آب چکان دو قبر بالاتر از قبر نصر الله خان کاکای امان الله خان است.
محمد ولی خان در مراتب ذیل ایفای وظیفه نموده است :
1. ریس غلام بچه گان دربار
2. سفیر سیار افغانستان به شوروی و اروپا
3. وزیر خارجه افغانستان
4. وزیر حربیه افغانستان
5. قوماندان محاذ جنوب در اغتشاش سال ۱۳۰۳
6. کفیل سلطنت و وزارت امور خارجه افغانستان
روحش شاد باد !
مولوی عبدالرؤف خان قندهاری (خاکی)
استاد عبدالرب خان قندهاری خاكی